Benin

Benin (貝南)

u siwkay nu kanatal

u Benin sa i labu nu Africa, itiza i 9 30 N, 2 15 E

u ahebal nu lala' mapulung sa 112,622 km²

u ahebal nu lalaay sa 110,622 km², u ahebal nu nanumay sa 2,000 km²

hamin nu tademaw sa 10,741,458.

kakalukan umah sa 31.30%, kilakilangan umah sa 40%, zumaay henay umah sa 28.70%

tapang tusu nu kanatal (首都)

Grande mosquee porto-novo

u tapang tusu nu kanatal sa u Porto-Novo (波多诺伏).

kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)

kakining nu kanatal demiad sa 1 bulad 8 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Patrice Talon, micakat a demiad sa i 2016 a mihca 5 bulad 1 demiad.

u hata

u kulit nu hata nu kanatal sa, situlu ku kulit. u landaway u takuliway atu sumanahay.

u sulit nu zuma a kamu

u sulit nu Hulam: 貝南共和國

u sulit nu 法語: La République du Bénin

sulit nu Lipun: ベナン共和国

u sulit nu Amilika: Benin

貝南共和國（法語：La République du Bénin，中國、香港及澳門譯「貝寧共和國」），通稱貝南，是非洲西部國家，舊名達荷美（Dahomey）。貝南南瀕幾內亞灣，東鄰奈及利亞，北與尼日接壤，西北與布吉納法索相連，西和多哥接壤。

Benin kapulungan a kanatal (nu France a kamu: La République du Bénin, u nipangiha nu Cung-ko, Hong-kong atu Au-men nipibeli ya “Benin a kapulungan a kanatal”, sipangangan sa ya Benin. u nu Huy-co nutipanay a kanatal, malumanay a nipangangan sa u Dahomey han. i Benin satimulan micapi tu Ci-ni-ya a kasaliyutan, nu walian sa micapi tu ya Nigeria a kanatal, nu amis sa malalitin atu ya Niger a kanatal, pasay nu tipan kalaamisan sa malalitin atu Burkina faso, nu tipan sa matatules atu ya Togo hananay a kanatal.

u ngangan nu kanatal (國名)

貝南共和國，法語：La République du Bénin，中國大陸、香港及澳門譯「貝寧共和國」。未獨立前稱為達荷美，1975年改為Benin。

ina Benin kapulungan a kanatal, u kamu nu France: La République du Bénin, sipakay nu China (Cung-ko 中國), Hong-kong atu Macao (Au-men 澳門) a nipibeli han ya “Benin a kapulungan a kanatal” han. ina caay henay kunida sa henay malakanatal sa, u Dahomey han, 1975 a mihcaan sa pasumadan tu aydaay Benin han.

likisi (歷史)

tatatungusan nu sasulitan sakay nu Benin a laylay (貝南歷史)

奧約帝國是17世紀中期至18世紀晚期西非地區政治上最重要的國家，它不僅掌控現代奈及利亞、貝南和多哥等地的政權，也統治其他非洲王國，包括豐族所建的達荷美王國。15世紀葡萄牙侵入沿岸販運奴隸；17世紀發源於阿波美高原的達荷美王國逐步擴張到南部沿海地區。1851年被法國逐步侵占，1894年淪為法國殖民地，1904年併入法屬西非洲。

Oyo (Aw-yue 奧約) nu hungtiay sa na i 17 seci kalatebanan katukuh i 18 a seci i nu dikudan tu a kenis sa, mala u nu cenceay sakahenulan kanatal ku nikaidaw. caay kau nipikuwan tu aydaay ya Nigeria, Benin, atu ya Togo hananay sakay tatungus nu kanatal, makuwan henay ku masadumaay ya Africa (Fei-Cuo 非洲) masahungtiay nu kanatal, pasu ya Hu hananay a nipatidengan ya Dahomey hanany a hungtiay a kanatal, 15 a seci ya Portugal (Pu-taw-ya 葡萄牙) midebung tu nu liwliwan i tida sipacakay tu kalatubangan, 17 seci sa palekal tu namakay ya Abomey (A-po-mey 阿波美) katalakaway a enal, ya Dahomey hanany a kanatal, na simakayda satu haymaw sa ahebal ku nikaydaan kalacapian ku sakatimul nu kitidaan. 1851 a mihcaan sa mapabahbah nu Fulance hamaw han a micalap, 1894 a mihcaan sa mala nu France tu a caculculan a kitidaan, 1904 a mihcaan sa mapacumud i nu Franceay a nutipanay a Africa (Fei-Cuo 非洲) .

1958年成為法蘭西共同體內的自治共和國，1960年8月1日達荷美共和國宣告獨立，首任總統馬加在1963年欲借軍方力量鎮壓反對派，自己反遭罷黜。

1958 a mihcaan mala u nu Fa-lan-si kapulungan kunida sananay a kanatal, 1960 a mihcaan waluay a bulad cacay a demiadan, ya Dahomey kapulungan a kanatal pabinawlan, ya sayaway a cung-tung ci Maga (Ma-ciya 馬加) i 1963 a mihcaan maydih micaliw tu nu hitayay a icelang mipenec tu paculiay, nika nuudip nida sa sipaculian nu tau sipaales tu aca.

後軍人還政文人，到1972年結束，先後發生五次政變事件，政權六度易手。而1970年所設由三地區領袖每二年輪任總統之制度，實為各種妥協方法嘗試殆盡後的不得以之策，亦未收效。至1972年10月26日克雷庫中校發動政變，改弦易轍，正式採用馬列主義，1975年12月1日改名為貝南人民共和國，推行軍事集權。

nu dikudan nu hitay sa sipaliyunen tu nu sakay nu dumaay a mamikuwanay, katukuh i 1972 a mihcaan a nikademan, kakilukilul sa idaw ku sakay sumad nu kalcacebis nu mulenu(入侵) cenceay a kawaw, kinaenem ku masakaputay a malaliyun. i 1970 a mihcaan sa patideng tu masatuluay nu kenisay a mamukeliday a mamaliyun a pasumad tu paytusa a mihcaan mala u cungtung. uyni sa u mamisululay a dada’ ku sikaydih a mitanam. nika kinapinaan a nipakilul palawpes sa nayay tu ku sakalahecian. katukuh i 1972 a mihcaan cacay a bataan tusa a bataan idaw ku enem a demiadan, ya ci Ke-ley-ku (克雷庫) hananay a hitay mihaka tu pibelin tu mamikuwanay, kalahecian ku kawaw, kakayda satu milayap tu nu ya Ma-liye (馬列) a nidatengan a sapilunguc tu binawlan, mahida satu i 1975 a mihcaan sabaw tusa a bulad cacay a demiadan sipasumad han tu a pangangan tu Benin han kapulungan nu binawlanay a kanatal, sipacunus tu sakay nu hitayay a nipikuwan.

1989年12月7日因經濟瀕臨崩潰，宣布放棄馬列主義；1990年3月1日再改國號為貝南共和國。

1989 a mihcaan sabaw tusa a bulad pitu a demiad sikalawlawpesan nu nipakalisiw sa, pabinawlan a paales tu Ma-liye (馬列) sananay a nidatengan; 1990 a mihcaan tuluway a bulad cacay a demiadan sapasumad ku ngangan nu kanatal, mala u nu Benin kapulungan a kanatal.

u kakitidaan (地理)

貝南位於西非，南瀕大西洋，東接奈及利亞，東北與尼日相接，西北與布吉納法索為鄰，西與多哥交界。面積有114,763平方公里。

u kitidaan nu Benin sakay nu kalaetipan nu Africa, tatimulan sa maycapi tu ya nikatabakianay nutipanay a bayu, kalawalian sa malalitin atu ya Nigeria a kanatal, nuwali kalaamisan sa malalitin atu ya Niger hananay, nutip kkalaamisan sa atu ya Burkina faso malabiyaw, nutipan sa matatungduh ku Togo sikayda. nikapulungan nuudip a kakitidaan makaala tu 114,763 km².

自然區域

氣候分為南、北氣候區。北部分旱季、雨季雨季，雨季在5-9月；南部為赤道型氣候，具有兩個雨季和兩個旱季。雨季在3-7月。維達至科托努一段海岸一帶屬於阿克拉-多哥乾燥海岸氣候帶，年降水量只有823毫米。科托努至新港降水量上升，新港年平均降水量為1286毫米。內陸屬於副赤道氣候帶，降水量不大。薩瓦魯以北屬於南熱帶草原氣候，降水量急劇減少，且不穩定。

sakay nu demiadan nu nikasasiduma sa nutimul atu nu kaamis ku sikacaay kalecad. nu amis sa siwasak tu kaacakan atu kaudadan, u kaudadan sa i ti limaay nu bulad katukuh i siwaay a bulad, nu makatimulay a demiad sa kalacaledesanay nikaidaw tu malatusa nu sikakelah atu simala tusa nu kaudadan. kaudadan sa i ti tuluay a bulad katukuh i pituay a bulad. kalacapian nu dadipasanay a kitidaan ya Vinda (U-uyta 維達) katukuh i Cotonou (Ketonu 科托努) a ngatu, u sanu Accra-Togo (Ake-la,Toke 阿克拉-多哥) kalaacakan a demiad, nu mihmihcaan nikaidaw nu udad makaala tu 823 nu hawmi, ya Ketunu katukuh i masabaluhayay a minatu sa kasaupu nu nanam a macakat, i paymihcaan nikaudadan sa makaala tu 1286 mm. maylabuway nu kakitidaan sa kasusudan nu nikacaledesan a demiad. caay katabaki ku nikaudad itida. ya Saelwatu kala nu tipan sakay nu timulay kacaledesan kalalutulutukan a demiadan, u nikaudad sa kasenun sananay a maselep, caay aca kasasiwantan.

貝南全境分為五個自然區：

沿海區海岸屬於沙嘴和潟湖地貌，多為古河口灣侵蝕和淤積的產物。兩條徑流流入海洋，一是布希-裘-魯阿河，一是科托努附近連接諾庫埃湖與海洋的徑流。
i capi nu bayubayuan sakay nu Likenay a laway atu masakasilsilan a banaw, a nikahida, nikayadahan sa u mala nu kasumamadan cacumudan nu sauwac sasaliyutan nu lupikut, mamingingitay tu nikasaupuan nu tuudtuud. masatusa kunida sa mapasilsil taydaen i bayu, ya cacayay sa u Busch-Jeu-Rua (Pusiciwlua 布希-裘-魯阿) hananay a sauwac, u dumaay sa ya Ketonu kalacapianay iti capiayay tu malalitin tuya Kuay a banaw atu pasaydaay musilsil i bayu a nikacaliwayan.

黏土區位於沿海區以北，土質肥沃，高度約400公尺。範圍由阿波美延伸至阿拉達（Allada）的拉馬沼澤地（Lama March）。
kaladepitanay a lala sa i lilis nu mayamis nu bayubayuan, kasidamekan nu lala, nikatalakawan sa sepatay nu depah. nikaahebalan nu nikaliyut sa iti ya Apotami minayat katukuh i Alata ( AIIada 阿拉達 ) ya Lama March (Lamaay 拉馬) a lanulanuan.
達荷美高原海拔約300-750英尺，含四處結晶岩，主要由黏土地構成。

ya Dahomey hananay a masatalakaway a buyu, nusausi pakay nu bayu sa idaw ku 300-750 ft., nikacamulan tu cuwacuway a madadepitay nu masabudawangay nu ba’tu, u kaladadepitanay a lala ku sakasiidaw.

阿塔科拉山位於國境西北部，東北-西南向，最高處為2146公尺。
ya Atakela a buyu sa i nu etipan pasay amisan nu kanatal, kalawalian nu amis, nutip sa pakay nu tatimulan ku sasuayawan, u satalakaway sa i 2146 m.
尼日河平原位於貝南東北
ya Nize hananay a sauwac sa iti Benin a enal pasay nu walian inu amisan.

nu sakay kalisiway (經濟)

貝南是世界最低度開發國家之一。經濟高度依賴農業。棕櫚仁和棕櫚油是貝南最主要的出口商品，其棕櫚油的特點是胡蘿蔔素含量高（1.7%-2%）。糧食作物有薯蕷、木薯、甘薯、玉米、豌豆、蠶豆及花生。

u benin sa iti kitakitay ba nipiadih sa, u sakay kaadidianay a nipalekal tu sakasilacul,. u sakay kalisiway sa miida tu nikalukanay. ya simal nu sikalecad nu Taywanay a balidas, atu heci nida,u mala nu Beninay satabakiay u sakahenulan a papacakayan a tuudtuud. ya nikaidaw nu simal niya balidas sa micidek ku nikatalakaw nu kalunizingan a nilacul (1.7%-2%) u kakaenenan sa idaw ku kalecadan nu mitaay ya sangiyaw, apaw, tubah, kubkub, hulintaw, atu masadayutay, atu kalitan.