Ciw-fun

Ciw-fun 九份

Ciw-fun itida i Taypei sinpei-se Zuafan a kitidaan, atu kilung masasuayaw, i masalikelunay ku eneng nina niyadu’, mala micidekay a masalikelunay atu masakayakayay a luma’an. sumamad u kim kacelakan, nai’ tu ku kakutkuten sa hamaw satu masapakuyucay. cacay a malebut siwa a lasubu siwa a bataan a mihcaan sa, ina kacudu itini miala tu aadihan, picidekan nu malumanay a luma’an, likelun atu aadihan sipakayda i kacudu ku sakatineng nu katuuday, sisa culak satu kina niyadu’, mala tataydaan nu katuuday midang.

九份是臺灣新北市瑞芳區的一個地區，與基隆山遙望；整個小鎮座落於山坡地上，也因此形成了獨特的山坡和階梯式建築景觀。早期因金礦而興盛，礦坑挖掘殆盡後一度沒落。1990年代後，因電影《悲情城市》在此取景，其獨特的舊式建築、坡地及風情透過該片吸引國內外的注目，也為此地區重新帶來生機，成為觀光景點。

luit 歷史

sakasinganganan地名緣由

Ciw-fun, tidaay a tademaw u Ciw-fun na “ ngangan nu Taywan: Káu-hūn-á”, kasinganganan mahida u Taywan nu milecaday nu malumanay a ngangan, mahida u layak mitadasay a tademaw tu wini ku makusa, pangangan sa kaca u saasip ku suli cunus han tu “ku”, “hun”, “kuy”, “cea” kasinganganan. tatengan nu kamuan sa: tawyaay a binawlan salamien ku dakes misadakes a sima ku sasibayan, siwa a bataan ku misalami’ay, cacay a bataan ku cacay a sausi, pulung han siwa.  77  148

九份，當地稱為{九份仔} (臺語：Káu-hūn-á），地名由來與許多台灣舊地名類似，出自於漢人墾拓按股份持分，取名慣以數字加上「股」、「份」、「鬮」、「結」而命名。更精確的說法是：早年九份居民多以採樟樹煮樟腦為業，有90口腦（樟腦）灶，10口灶為一份，共有九份。

kaDipunan nu Taywan, niyadu’ nu Ciw-fun pala “ ken-cay-liaw-cun” a nikuwanan, walian a niyadu’an u Cin-kua-se u “Ciw-fun-cung” a mikuwanay, ina tusaay a niyadu’an u Kilun paw ku sausi. acay a malebut siwa a lasubu tusa a bataan a mamihcaan “ tacen siwa mihcaan” pulung nu kitidaan sumaden namin, sihu nu Dipun kenih han ku Ken-cay-liaw-cun, ciw-fun sumad han u “ ken-cay-liaw” tusa a tabakiay a sulit. cacay a malebut siwa a lasubu tulu a bataan idaw ku tulu a mihcaan “ caw-he “ walu mihcaan” , sakamusa ku Taywan-cung-tu-hu “ ciw-fun” tabakiay a sulit sumad han tu “ Cin-kua-se” tabakiay a sulitan. 

‘ciw-fun” 九份

台灣日治初期，九份聚落劃歸「焿仔藔庄」管轄，而東側的另一聚落金瓜石劃歸「九份庄」管轄，兩者皆屬隸屬於基隆堡。1920年（大正九年）全台行政區劃改制，日本政府分別將焿仔藔庄、九份庄改制為「焿子寮」、「九份」兩個大字。1933年（昭和八年），臺灣總督府下令「九份」大字改名為「金瓜石」大字。

luit nu kim採金歷史 

Kilung a sauwacan itida i cin-caw idawtu ku kamu tu kasiekiman, itawya tu cacay a malebut walu a lasubu walu a bataan siwa a lasubu idaw ku siwa a mihcaan tunipisangan tu Kilung Taypei a silamalay nu dadan idaw tu ku makaadihay tu kiman, misangaay a tademaw itida i Pa-tu capi a sauwacan namakaadih tu i likenan a kim man, haymaw sa tapabaw i Ta-cu-keng. Ciw-fun itida i caywalsiwlu mihcaan makaadih tu kim, caywalsiwtu mihcaan cin-kua-se buyu idaw ku kim, nanutawya lingtu satu idaw ku taydaay mi’kim namakayni ku sakalingatu nu luitan. 

基隆河產金在清朝即有傳聞，而於1889年間因建築基隆臺北鐵路而發現金脈，築路工人在八堵附近河床砂礫中發現砂金，逐漸溯流而上至大粗坑。九份在1892年發現金礦，1893年金瓜石本山礦體發現金礦，自此開始了此地的淘金人潮及採金歷史。

kaDipunan sa, ya Dipun a tademaw atu Kilungay a tademaw ci Yen se a luma’an kakilukilul sa idaw ku ciw-fun a kinli nu heni, picidekan nipisiwbayan nu Yen-cia, u Ciw-hun sakacelakan itawya a zitayan, malecad tuya a zitayan idaw ku nipikutkut nuheni tu sumi. kasenengan i tawya, idaw ku kamu: “ kapahay pasinubu tu kim, u mikilulay tu kapah sipatayda i Tay-pei.” kaDipunan, Zuy-fun ciw-fun cinsan a ba’tuan makaala tu 189 wan nu pinan, tawya atu Cin-kua-se atu U-dan-ken saan u Taywan sakatulu a Cin-san. itida i caysiwseplu mihcaan katukuh tu caysiwsepsip mihcaan, tawyaay a Taywan a kiman nu cacay a mihcaan nu kasibekan atu Dipun nu kasibekan malecad. 

日治時代後，日本人及基隆顏氏家族相繼擁有九份一帶的礦權，尤其在顏家的經營之下，九份進入出產金礦的鼎盛時期，同時也在附近開挖煤礦。當時繁榮的盛況，曾有俗諺云：「上品送金九，次品輸台北。」日治時期，瑞芳九份金山礦區約有189萬多坪，當時和金瓜石和武丹坑號稱為臺灣三大金山。在1903年到1904年間，三座台灣金山的黃金年產量可與日本本土的產金量相匹敵。

u Ciw-fun atu Cin-kua-se ukim ku kasilaculan, hinaala kita tinatusaay a kitidaan a makasimsim, nika ina tusaay a nipikuwan atu nipiala tu kiman caay kalecad, ba’tu a lalangawan atu sakaudip caay kalecad, ciw-fun namaka Dipun tu hedek nikalepacawan, sipabeli nuheni i Tay-yen kusi mikuwan, idaw ku tanayu’ay a demiadan sipa’baw itawan, ina Cin-kua-se niyadu’an a kim u nuhenitu ku mikuwnay, caay henay papi’baw i tawan, hucunu a demiadan u sakakaay ku misiwbayay.caysiwsiplim mihcaan nadikudan a nikalepacawan, mi’kimay i Ciw-fun namacuwah tu, nika i cacay a malebut siwa a lasubu lima a bataan idaw ku pitu a mihcaan hamaw satu tadikud, sadikuday itida i caysiwpiccay mihcaan tatengan itawya mihedek a mi’kim, hatidaay a mikuliay nu tademawan pasayda namin i nipikutkut tu sumi.

由於九份與金瓜石都產金，自然將兩個地名聯想在一起，但兩處的管理方式和採金方式不同，礦區文化與生活也截然不同。九份自日治時期至終戰後，交由臺陽礦業管理，有很長期間採承包製度，而金瓜石地區之金礦均採直營開採，從不曾實施過承包製度，大部分時間皆屬官方經營。1945年戰後，九份的黃金產量曾一度恢復，但1957年後開始衰退，最終於1971年正式結束開採，大部分礦工也將目標轉向煤礦。

aidangan 觀光

tusa a malebut idaw ku cacay a mihcaan, Ciw-fun patiyamay tatengan palekal tu Ciw-fun patiyamay a masakaputay. tasa a malebut idaw ku walu sabaw cacay a bulad nu hedek, u cin-ci-pu’ sikawaw tu “ sapatideng tu baluhay a papatinakuan a kiyaku, u Ciw-fun niyadu’an patideng tu wan-can, caay pakalisiwan miWI-FI” u liwliw katukuh i Ci-san patiyamay atu Su-ci-dadan kalimulakan a niyaduan, makaala tu 90% a niyaduan makaal tu Wi-Fi a nikatengilan”, kasidingkian a pisiwbayan, kalamkamay a maala nu sasingan “ taneng miadih tu aadihan, tademaw, atu dimiad”, QR Code “ sakay pisiwkayan tu patiyamay a tuudan” u sakalecad nu gigicuan, nu sumamaday a Ciw-fun macunus malaaydaay a cacukaymasan.

2001年，九份商圈店家正式成立九份商圈聯誼會。2008年11月底，經濟部中小企業處實施「創新科技示範應用群聚分項計畫」，於九份地區導入群聚網站、免費無線Wi-Fi上網（範圍為基山街與豎崎路熱門地區，約90%區域可收到Wi-Fi訊號）、電子商務市集、即時影像系統（可瀏覽風景、人潮與天氣）、QR Code系統（目前應用於介紹店家與產品）等相關技術，讓古樸的九份山城增添了現代化的數位應用。

picidekan 特色

malumanay nu patiyamay a ciw-fun九份老街

malumanay nu ciw-fun patiyamay katuud ku taydaay midang, nu yadahay a dadanan a nikapulungan nu masacacayan a dadanan, nu taywan ku sakasingangan. sakalimulakay a dadan angangan itida i Ci-san-cea, su-ci-dadan atu sakalihalay a patiyamay nu dadanan. 

九份的懷舊景觀吸引許多觀光客的到訪，其老街由多條街路組合而成，均源自臺語命名。鬧區主要聚集在基山街、豎崎路及輕便路等街道。

ci-san-patiyamay “Taywan a kamu: Ki-san-ke” idaw ku “ tawyaay a ciw-fun” a ngangan, sakalimulakan nu ciw-fun a dadanan, nanutawya naw kapulungan nu binacadan tu labii’ itida, sisa yu mahida u An-cea-cay “ kamu nu Taywan: Àm-ke-á, amica kunikau hucu nu dimiadan atu pilipayan macacelceltu ku tademaw tayda i tida midang, kakanan tu tubah talai, sayaway nu milingatuay misiwbay, makaala tu cacay a lasubuan nu mihcaan a luitan nu sangan a luma’ itida i Ciw-fun, atu Ciw-fun lalngawan a kakakulian aluma itida a patideng, idaw ku aadihan tu mabataday nu bayuan. Ci-sa-cea ilabuay a ciw-cung-cei u malumanay nu ciw-fun a sangan nu luma’an,kalawlawan nu dingki mahida u malumanay a kitidaan adihan. 

基山街（臺語：Ki-san-ke）：有「九份老街」之稱，是九份最熱鬧的街道，由於這裡曾是民眾夜晚常聚之所，所以在過去又稱暗街仔（臺語：Àm-ke-á），無論是平日或假日皆有絡繹不絕的擁擠人潮，小吃芋仔番薯、九份第一家開業，擁有百年以上歷史建築的九份茶坊，以及九份文史工作室都設置於此，還有觀景台可遠眺海景。基山街內的九重町客棧是九份一個舊式建築中的佳作，橘黃色燈光也給人懷舊的印象。

nu tayaay a kakanen懷舊美食

ciw-fun duduc sa tunutawyaay a kakanen, sakamusa u tali a mulimuli atu tuba a mulimuli, idaw henay ku namaka tubah atu taliay a nakanan, idaw henay ku wadayan a mulimuli atu picidekan tu uciya , deka atu kaletu nu kakanan, cu’detay akutiay idaw namin, bangsisay asu’ay a talian nu kukuyan, kalaaahcidan a kala’paay nu kukuyan, idaw ku nitabu ilabu tu nidusdusan tu saytaw “ dusdusen ku saytaw” atu kabus a kalapa’ a kukuy, sumanahay nu tamudan a sibasisay i labu nu mulimulian u ngasaw a nisangaan tu sakay lalabuay a sangaan, patudud han tu mamuniay a hekal atu nipicidekan nu sangan a tawyuan, idaw henay ku lumeniay a wanengan a tunucan, atu tawzi, lumeniay a ti’kukan nu asuay a kakanen. 

九份的懷舊氣息自然承襲許多美食，例如芋圓與地瓜圓，除了原有的地瓜和芋頭口味之外，還有綠豆圓以及特別的抹茶、芝麻及山藥等口味，冷熱皆宜；香彈可口的芋粿巧、鹹甜適中的草仔粿、內含飽滿蘿蔔絲（蘿蔔切成絲狀）與蝦米的草仔粿；紅糟肉圓則是以傳統古法製作內餡，搭配上軟嫩的外皮與特調醬料；此外還有黑糖麻糬、豆腐乳、無鉛土皮蛋等美食。

pakungkuan tu di’tu a nipahelak a paadih 鬼怪傳說特展

Ciw-fun “ papatinakuan tu di’tu a kakungkuan” tangsul sa patalaw tu saleniay, ayda malingatu a sikawaw, sayaway u nipatinaku dada’, tayda i Sen-pin kacuduan tu panan idaw ku nipadeng tu enemay a di’tuan itida, idaw ku maacakay nu di’tuan, ilabuay nu bayuan nu mahicaay nu butingan a sapahelak a patinaku.

九份「鬼怪傳說特展」即日驚悚登場，自即日起舉辦，主辦先前為宣傳活動，特地於昇平戲院門口擺放 6 隻殭屍助陣，還有木乃伊、深海人面怪魚等精緻展品。

https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B9%9D%E4%BB%BD