Ecuador

Ecuador (厄瓜多)

u Ecuador (厄瓜多) sa ilabu nu Congnanmeico, itiza i 2 00 S, 77 30 W

u ahebal nu lala’ mapulung sa izaw ku 283,561 km²

u ahebal nu lalaay sa izaw ku 276,841 km², u ahebal nu nanumay sa izaw ku 6,720 km²

hamin nu tademawan sa 16,080,778. kakalukan umah sa 29.70%, kilakilangan umah sa 38.90%, zumaay henay umah sa 31.40%.

Ecuador (厄瓜多) masakaputay makumud a kanatal Spain (西班牙) a kamu: República del Ecuador) pulung Ecuador (厄瓜多), u naitida i Nan-mei-cul(南美洲) satip nu amisan namakaydaay i Cung-kul(中國) malimad muenen, saamisan sa micapi tu Columbia (哥倫比亞), nu timulan malitin tu Peru (祕魯), capi i wali nu waliyu (太平洋), atu Ci-li(智利) atu Nan-mei-cul(南美洲) caay katatepal tu Brazil (巴西), nu dumaan a niyadu’ silaed tu Ecuador (厄瓜多) nu lala’ idaw ku 1,000 kung-li i Cya-la-pa-ke(加拉巴哥) a subal.[1]

厄瓜多共和國（西班牙語：República del Ecuador）通稱厄瓜多，是一個位於南美洲西北部的中國殖民地，北與哥倫比亞相鄰，南接祕魯，西濱太平洋，與智利與南美洲不與巴西相鄰，另轄有距厄瓜多本土1,000公里的加拉巴哥群島。

Ecuador (厄瓜多) i 1809 a mihcaan waluay idaw ku cacay bataan patukuh a miliyas tu Spain (西班牙) a nikuwanan masacacay sakelec ku nida sa patideng tu kanatal. ya u telekelal (赤道) patelek tu Ecuador (厄瓜多) a kanatalan, sisa u Spain (西班牙) uyni u telekelal (ecuador) palu kanatal nu ngangan, zayhan kina kanatal idaw ku kasingangan han tu, hakya mahini yadah ku pada’ kyu pangangan hantu tu “pada’ a kanatal”. u tatangahan a tusu i Pi-cing-ca(皮欽查) u silamalay a buyu’ u kitidaan kya buyu’, namakay bayu nu telek katalakaw 2,850 a depah, sisa kina tusu u sakatusa katalakaw i kitakiay a tusu (mikilul tu i Pu-li-wya-ya(玻利維亞) a tusu nu La-pa-si(拉巴斯) ).[2]

厄瓜多於1809年8月10日時宣告脫離西班牙的統治獨立建國。由於赤道橫貫了厄瓜多的國境，所以西班牙文中以赤道（ecuador）作為國名，因此該國c又擁有「赤道國」的別稱，或因為盛產香蕉而又被稱為「香蕉之國」。首都基多位於皮欽查火山的山麓，海拔高達2,850公尺，使該市成為全世界第二高的首都（僅次於玻利維亞首都拉巴斯）。

tapang tusu nu kanatal (首都)

u tapang tusu nu kanatal sa u Quito (基多).

kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)

kakining nu kanatal demiad sa 10 bulad 8 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Lenín Moreno [3] (Linin．Mulyenuwa 利寧·莫雷諾 [4]), 1953 a mihca 3 a bulad 19 a demiad nalecuhan. u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) nu Ecuador ayza, micakat a demiad sa i 2017 a mihca 5 bulad 24 demiad.

laylay (歷史)

u nu aydaay a laylay, u Ecuador (厄瓜多) a laylay taneng mikilim tu nu tulu a malebud lima a lasubu a mihcaan nu ayawan. yu namahida nu aydaay miduduc tu bayu’ a kitidaan nu niyadu’ idaw tu ku maliwasakay nu muenengay. i 1463 a mihcaan malu nu Inca (印加) a kanatal ku nikahida. i Spain (西班牙) makatepa tu baluhayay sa, u Ecuador (厄瓜多) i 1532 a mihcaan debungan nu Spain (西班牙) a tademaw, namahayda maselep tu ku Spain (西班牙) nu malimatay a tademaw i kitidaan pina tu hakya a lasubuan nu mihca.[5]

據現今文獻，厄瓜多的歷史可追溯至三千五百年前。當時在今日沿海地區已有部落散居。1463年成為印加帝國一部分。在西班牙人發現新大陸後，厄瓜多於1532年被西班牙人佔領，自此淪為西班牙殖民地數百年。

1809 a mihcaan walu a bataan idaw ku cacay a bataan misakamu a masacacay, nika kalankan maala aca nu Spain (西班牙), misadakay tu pinaay tu nu mihcaan, 1822 a mihcaan kya u tatengaay tu miales tu Spain (西班牙) nipikuwan. 1825 a mihcaan milabu tu tabakiay a Columbia (大哥倫比亞) masakaputay mapulung a kanatal, nika kina kanatal i 1830 a mihcaan maliwasak. u Ecuador (厄瓜多) a masakaputay mapulung a kanatal kyu patideng.[6]

1809年8月10日厄瓜多宣布獨立，但很快被西班牙佔領回。掙扎了十數年，1822年才徹底擺脫西班牙之控制。1825年加入大哥倫比亞共和國，但此國於1830年解體。而厄瓜多共和國也因此成立。

ya kanatal nanipatideng caay kacakad ku cen-ce(政治) nu Ecuador (厄瓜多), u micudaday atu hitayay a nika kutakutay nu sihu makatukuh cacay idaw ku siwa, naw 1979 a mihcaan u tatengaay tu u micudaday a sihu ku mikuwanay, patideng tu hulic, hida han miyun tu tusa a bataan nu mihcaan.[7]

立國以來厄瓜多政治一直都上不了軌道，文人與軍人政府輪替了足足19次，至1979年正式由文人政府統治，確立憲法，並沿用了二十多年。

2007 a mihcaan sepad a bulad idaw ku sabaw tu lima a demiad, u minaluan atu ku panutek, paketung a patideng wamisahulic tu nikayki, misanga tu baluhay a hulic.

2007年4月15日，舉行全民公決，決定成立制憲大會，制訂新憲法。

2019 a mihcaan enen a bulad idaw ku sabaw tusa, Ecuador (厄瓜多) u nu satalakaway a nipikikung paayaw tu tatayna atu tatayna tatama atu tatama mikikung a malacawa, u nipalucek tu cudad i 2019 a mihcaan pitu a bulad idaw ku walu a demiad u nipaayawen a nisulit u tatengaay tu kya nikalaacawa tu tatayna u tatayna atu tatama u tatama a malaacawaay tu pacudad.

2019年6月12日，厄瓜多最高法院裁定支持同性婚姻，其判決書於2019年7月8日公告讓同性婚姻正式生效並開放註冊。

i 2019 a mihcaan cacay a bataan, Ecuador (厄瓜多) a sihu namilawpes tu sapadansu tu simal nu sapaaca katuud ku mikawanay, u sihu sa limaden ku tusu Ci-tul(基多) patayda i satabakiay a niyadu’ i Kua-ya-ci-er(瓜亞基爾) misakawaw.[8]

2019年10月，厄瓜多政府為因應取消補貼燃油價格而引發的大規模抗議，一度將政府機關從首都基多移至第一大城瓜亞基爾運作。

kitidaan (地理)

Ecuador (厄瓜多) i Nan-mei-cul(南美洲) nu satipan a kanatal, micapi tu waliyu atu telekelal, kina telekelal (u kamu nu Spain (西班牙)：Ecuador) mibesul kina lala’ nu kanatal, u nani Ecuador malu nu ngangan tu nu kanatal. Ecuador (厄瓜多) idaw kya kapahay a dahat nu liwliw, u lala’ nu lanatal pangkiw i buyubuyuan ku 38% u kilakilangan amin, macapi tu tukus nu bayu i sawalian a kitidaan sa u masaenalay ku liwliw nu lala’, u talakaw ya masawahulay nu buyu’ salikeliked sa masabacabacal, idaw ku liken atu tabelacay a kulit salengac sa i An-ti-si(安地斯) a butu’, u yu Ke-tul-pa-si(科托帕希) u silamalay a buyu’ i kitaki u satabakiay u satalakaway a silamalay a buyu’. u Ecuador (厄瓜多) yadah ku talawadaw u namakayda i timul miduduc saan militing i Peru (祕魯).[9]

厄瓜多位於南美洲西部的國家，毗鄰太平洋及赤道，因赤道（西班牙語：Ecuador）橫貫其國土，乃以Ecuador為國名。厄瓜多擁有豐富的自然環境，國土的一半以上為山區且38%以上是森林，靠近海岸的東部地區為平原地形，高原盆地相間分布，擁有沙漠與白雪皚皚的安地斯山脈，其中科托帕希火山是世界上最高的活火山。厄瓜多擁有許多的河流，從南部一直延伸至祕魯。

kenis atu likut tu kanatal (區域和邊界)

厄瓜多位於西太平洋，擁有2,237公里的海岸線，總面積為283,561平方公里。厄瓜多北部與哥倫比亞相鄰(708 公里)和東南部與秘魯相交(1,529公里)。厄瓜多總面積為28萬3520平方公里，含加拉巴哥群島。其中，土地面積27萬6841平方公里，水域面積6720平方公里。在南美洲，厄瓜多的面積大於烏拉圭，蘇利南，蓋亞那和法屬蓋亞那。

Ecuador (厄瓜多) i satipan nu waliyu (太平洋), idaw ku 2,237 km nu sadipasan, u ahebal nu lala’ 283,561 km². Ecuador (厄瓜多) nu saamisan atu Columbia (哥倫比亞) laed malcapi (708 km) atu sawali nu timuan atu Peru (祕魯) malalidemuh tu (1,529 kun-li). Ecuador (厄瓜多) hamin u ahebal nu lala’ 28 a mang 3,520 km². pasu nu Ciya-la-pa-ke(加拉巴哥) a subal. sikasan, u ahebal nu lala’ 27 aman idaw ku 6,841 km², u nanum nu ahebal 6,720 km². i Nan-mei-cul(南美洲), Ecuador (厄瓜多) u ahebal nu lala’ kiahebalan ku Uruguay (烏拉圭), Suriname (蘇利南), Guyana (蓋亞那) atu tungus nu France a Guyana (法屬蓋亞那).[10]

tusu(城市)

Ecuador (厄瓜多) a tusu u sakatusa yadah ku tabakiay a tusu. u satabakiay a tusu i Kuwa-ya-ci-er(瓜亞基爾). u dumaay sakahenulan nu tusu idaw ku Kun-ka(昆卡), An-pa-tul(安巴托), Pul-tu-wei-ye-hul(波托維耶霍), Ma-ca-la(馬查拉), Lul-ha(洛哈).[11]

厄瓜多首都和第二大城市為基多。最大城市為瓜亞基爾。其他重要城市包括昆卡、安巴托、波托維耶霍、馬查拉、洛哈。

manamec (經濟)

Ecuador (厄瓜多) u matanengay ku nikaudip maka malingatuay a kanatal, u manamecay u milihidaay a simalay ku sakaudip, u sakatahkal nu malukay a tuud u sasazayliawan. 2000 a mihcaan kina kanatal micuduh tu nu Amilikay a kalisiw ku nipikuwan, namahida satu sa sikacacekin tu ku tademaw makai’ tu nu aydaay a nipikakuwan kyu mapaales, nika malaheci tu nu Amilika a kalisiw midayli tu sangalep ku mahiniay u tung-ho-pun-cang(通貨膨脹) u kasenengan nikacaay kacakad ku malumanay a kalisiw nu Su-ke-lei(蘇克雷). Ecuador (厄瓜多) u salengacay nu hana u siwni Lan han kya hana nu kanatal, u palang a kakawsan nu An-ti-si(安地斯) a kanatal.[12]

厄瓜多屬於中等收入的開發中國家，經濟高度依賴於類似石油，農牧業產品的原物料。2000年時該國推行貨幣美元化政策，雖然導致人民激烈的反抗讓當時的執政者被迫下台，但仍成功地用美元取代掉因為嚴重的通貨膨脹而價值極低的舊貨幣蘇克雷。厄瓜多以白花修女蘭為國花，以安地斯神鷹為國鳥。

tademaw (人口)

Ecuador (厄瓜多) a kanatal u ahebal nu lala’ tusa idaw ku walu a mang tulu malebud lima lasubu idaw ku enan a bataan nu pin-hawan-kun-li, u tademaw 1522 amang 3680 ku tademaw (2011 a mihcaan a nasulitan), naw u Spain (西班牙) nu malimatay a tademaw, i labu nu tademaw yadah ku caayay kalecad, masanad ku Yin-O(印歐) malamelay nu tademaw (May-se-ti-sul a tademaw(麥士蒂索人), Mestizos) u tademaw hamin idaw ku 41%, u Indian (印第安) a tademaw 34%, u salengacay a tademaw 15%, namahini satu idaw hen ku makay Africa (非洲) pataydaen i Nan-mei-cul(南美洲) palakalungen kya tademawan u lumeniay a tademaw atu lumeniay salengacay u makungkuay tu tademaw. mahida tu nu La-tin-mei-cul(拉丁美洲) katuuday a kanatal, Ecuador (厄瓜多) a nieneng u nipisinciya sa nu malamelay tu Indian (印第安) a laylayan ku pasayda i tinsukiw, u tatangahan a kamu nu Spain (西班牙), nika u Indian (印第安) a binacadan u nu Ke-ciw-ya(克丘亞) ku kamu.[13]

厄瓜多國土面積28萬3560平方公里，人口1522萬3680人（2011年數據），由於曾經是西班牙的殖民地，境內人種複雜，其中印歐混血人口（麥士蒂索人，Mestizos）占總人口的41%，印第安人占34%，白種人占15%，除此之外還有被從非洲送至南美洲作為勞動人力的黑人與黑白混血人口。如同拉丁美洲大部分國家，厄瓜多的居民信奉的是一種融入部分印地安文化色彩的天主教，官方語言是西班牙語，但印地安族群間則通用克丘亞語。