En-ke-low-en-ke-low pidiputan
kakiliman
mikawaway-kalumyiti.jpg)
En-ke-low-en-ke-low pidiputan 恩戈羅恩戈羅保護區
En-ke-low-en-ke-low pidiputan “Ing a kamu: Ngorongoro Conservation Area, S-wa-si-li a kamu, Hifadhi ya Ngorongoro” u Tan-sang-ni-ya] amisay A-lu-sa kitizaay nu katahkalan nu silamalay a talakaway a lala’ tu pidiputan, patizenng i 1959 a mihcaan, u ahebal 8094 pin-hwang-kung-li. Uyni a pidiputan a kitizaan 1979 a mihcaan pakala tu nu sakaput a kanatalpasubanay’ tu lalangawan a sakaput mala u tahakay a nisubelidan a zaysang. 2005 a mihcaan muliyaw pakala tu zaysang a lalangawan, mala u malecaday nu tahak nisubelidan a zaysang atu lalangawan a nisubelidan a zaysang nu malecaday nisubelidan a zaysang.
恩戈羅恩戈羅保護區（英語：Ngorongoro Conservation Area；斯瓦希里語：Hifadhi ya Ngorongoro）為坦尚尼亞北部阿魯沙區火山口高地的一個保護區，成立於1959年，面積8094平方公里。此保護區1979年獲聯合國教科文化組織通過列為自然遺產，2005年再獲通過列為文化遺產，成為同時兼具自然遺產與文化遺產的複合遺產。
nilaculan
mikawaway-kalumyitisakaput a kanatal patahkal tu pasubana’ay a sakaput, En-ke-low-en-ke-low a pidiputan u satabakiay katahkalan nu silamalay buyu’ nu kitakit En-ke-low-en-ke-low a katahkalan nu lamal a buyu’, micidek ku liwliw. uyni a pidiputan satipan a belaw zumaay kitakit nisubelidan a zaysang nu Say-lon-kay-ti kanatal a piidangan,
聯合國教科文組織指出，恩戈羅恩戈羅保護區有世界最大的火山口——恩戈羅恩戈羅火山口，地形特殊。此保護區的西部毗鄰另一個世界遺產塞倫蓋蒂國家公園，
uyni tusaay a kitizaan labu izaw ku kalihanawan nu walian lumeni’ay a katalalan paymihcaan izaw ku pana lasubu emang ku tusaay a ngawa’ a subayu, sikulitay a subayu, ten-lin aadupan mikawaw milimad tu aadupen, sakay canacanan a piduput tu mauzipay u kahenulan midiput tu kitakitay. zuma, pidiputan labuay a Aw-tu-wa-i a diheb mahamin masazima tu tademaw, tademaw atu hekal angangan masasu pawacay tu, paazih tu kasazuma nu tademaw.
這兩個區域內有瀕危物種東部黑犀，每年有數百萬隻角馬、斑馬、瞪羚等動物進行動物遷徙，對於生物多樣性的保護具有全球重要性。另外，保護區內的奧杜瓦伊峽谷有一系列人類演化、人類與環境互動的關鍵證據，見證人類演化過程。
kasazuma nu likisi 歷史沿革
mikawaway-kalumyitimakay un gung a sini nu katalalay “ngoro ngoro” tiniay i 1800 a ziday ayaw u picalap nu zumaay a niyazu’ zikuz calapen tu nu Ma-sa ku itiniay.
恩戈羅恩戈羅名稱的由來是由當地原住民馬賽人對牛鈴發出的聲音之擬聲詞（ngoro ngoro）。該地區在1800年代之前由其他部落占領，之後馬賽人占領該地區。
1892 a mihcaan ow-sa-ka·Paw-man mizizaw tu En-ke-low-en-ke-low katahkalan nu lamal a buyu’, u saayaway nu tayniay nu Ow-cow a tademaw. tatusa ku Te a iluc nu malekakaay A-taw bu·Si-ten-tuw-bu “Adolph Siedentopf” atu ci Bu-li-te-li-si·Si-ten-to-bu “Friedrich Siedentopf” pasayza Te-su-tung caay ku nu cen-buay a nicaliwan tiniay mala u papipalumaan, katukuh tu saayaway kalalais nu kitakit masatezep.
1892年奧斯卡·鮑曼造訪恩戈羅恩戈羅火山口，為第一個來到此處的歐洲人。兩位德裔兄弟阿道夫·西登托夫（Adolph Siedentopf）與弗里德里希·西登托夫（Friedrich Siedentopf）向德屬東非政府租用此處作為農場之用，一直到第一次世界大戰爆發為止。
tatusa a malakaka pagiti sa palekal tu kasaupu miadup, mipalabang tu Te-kowwy a cabay nuheni, namitanam mibahbah tu subayu kiheni patayza i katahkalan katahkalan nu lamal a buyu’. zikuz nu saayaway nu kitakit a kalalais, duduc tu katatelek tu ban-al-say, tiniay mala u Amelika tu ku mikuwanay. 1921 a mihcaan Ing-su-tan-kan-i-cya a cen-hu maala t uku sapidiput tu buyu’ay a aadupen, uyza siminkiway kya kapah miadupu.
兩兄弟定期舉辦狩獵派對，以招待他們的德國人朋友，他們還曾試圖將角馬群趕出火山口。第一次世界大戰後，根據凡爾賽條約，此地統治權轉變為英國。1921年英屬坦干伊加政府通過了野生動物保護條例，限制僅持有許可證才可狩獵；
1928 a mihcaan, caay ku uyaanay si-ten-tow a calakakaan a pipahabayan, lilis a sakatahkal nu lamal a buyu’ hamin nu buyu’ la’cu miadup. 1948 a mihcaan makaawas tu nipahulucan nu kanatalay a aidangan., I 1951 a mihcaan mikawaw, patizeng tu Say-lon-kay-ti nu kanatal aidangan.
1928年，除了原西登托夫兄弟的農場，火山口邊緣內的所有土地都禁止狩獵。1948年通過國家公園條例，於1951年實施，並成立塞倫蓋蒂國家公園。
itawya Ma-say a tademaw angangan a puenengan mala u kanatal aidangan tu, palimadan nu cen-hu tayza i En-ke-low-en-ke-low talakaway a lala’. 1959 a mihcaan patucek u pidiputan a kitizaan ku En-ke-low-en-ke-low, En-ke-low-en-ke-low a pidiputan makay Say-lon-kay-ti a kanatal aidangan pakakenis han.
當時馬賽人的主要居住地成為國家公園的一部分，政府將馬賽人遷移至恩戈羅恩戈羅高地。1959年制定恩戈羅恩戈羅保護區條例，將恩戈羅恩戈羅保護區從塞倫蓋提國家公園劃分出來。
zikuz patizeng ku Tan-san-ni-ya tu sakaput a kanatal,1976 a mihcaan duduc tu “hulic iaidangan miadup” satu la’cus t uku tiniay a tademawsa mikawaw, tiniay Ma-say a tademaw atu ce-hu mabiyalaw tu. kanatal midiputay tu tahak a sakaput mikilim tu sapihulak a kawaw, masasukaynah tu sapihulak amikilim tu tiniay a tademaw makakadum mapulung midiput tu hekal.
坦尚尼亞聯合共和國成立後，1976年根據《狩獵公園法》修正案設立恩戈羅恩戈羅保護區管理局，2009年《野生動物保護法》進一步限制了該地區的人類活動，使得當地的馬賽人與政府當局關係緊張。國際自然保護聯盟尋求解決方案，以緩解衝突並尋求與當地住民合作共同保護環境。
En-ke-low-en-ke-low a pidiputan u Tan-san-ni-ya uyza dada’ misulul tu tademaw mueneng tu pidiputan. nika makuwan ku picukaymas tu lala’, amitena’ tu pilawlaw nu buyu’ay a aadupen. Patinaku, caay ku sakauzip dada’ zuma a kitizaay la’cus paluma tu mulangaway.
恩戈羅恩戈羅保護區是坦尚尼亞唯一允許人類居住的保護區。但土地使用受到限制，以防止對野生動物產生負面影響。例如，除了維持生計之必須用途之外，其他任何地方都禁止種植。
hakal a lala’ 地理
mikawaway-kalumyitiEn-ke-low-en-ke-low katahkalan nu lamal a buyu’ a pidiputan micidek ku hakal a lala’, uyni i kitakit u satabakiay nu cayay pihatebuday a lamal, u kapahay a silamalay a buyu’, katahkalan nu lamal a buyu’ ayaw nu i 245 emanng katukuh 200 emang a mihcaan u tabakiay ka puwah nu katahkaln nu lamal a buyu’ nu mapeladay a kasahini, nuyaanay a katahkalan nu lamal a buyu’ u talakaw unpiasip pakala tu 4,500-5,800 depah, zikuz namapaled masaimulu tu, u telek 18-20 kung-li, katahkalan nu lamal atu katahkalan nu lamal a buyu’ isasa nu katalakaw pakala tu 610 depah, hekal nu sasa 260 pin-hang-kung-li.tini 2013 a mihca 2 a bulad mala nu Bey-cow sakapitu tahakay nu micidekay a aazihan.
恩戈羅恩戈羅火山口為保護區內獨特的地理特徵，這是世界上最大的不活躍、完整的火山口。火山口是在約245萬至200萬年前大型火山爆發後自行坍塌時形成，原始火山的高度估計為4,500－5,800公尺，坍塌後火山口略接近橢圓形，直徑18－20公里，火山口與火山底部落差約610公尺，底部面積260平方公里。此處2013年2月被評為非洲七大自然奇觀之一。
mauzipay 生態
mikawaway-kalumyitiEn-ke-low-en-ke-low a pidiputan pasip pakala tu 2.5 emang ku tabakiay aadupan, angangan u sisadukuday aadupen, mauzip i En-ke-low-en-ke-low katahkalan nu lamal a buyu’an. tiniay tabakiay nu micucuay aadupan pasu u katalawan nuwalian nu lumeni’an a katalalan, tizaay a aadupan u kayadah makay 1964-1966 a mihcaan pakala tu 108 maselep tu 1995 a mihcaan 11-14 tuway, zuma izaw henay ku he-ma, Bey-coe a katalalan, sikulitay cyaw-ma, he-se-pan-ma, I-lan-lin-yang, ke-se-ten-lin, tang-se-ten-lin,suy-lin.uzuma, tiniay izaw ku timulay layun, su nani’, caay kayadah ku nu timul bey a lukelaw,Bey-cow a lukedaw, bey-cow a wacu.
恩戈羅恩戈羅保護區估計約有2.5萬隻大型動物，主要是有蹄類動物，生活在恩戈羅恩戈羅火山口中。此地的大型哺乳動物包括極危物種東部黑犀，當地物種數量從1964－1966年約108隻下降至1995年11－14隻；另外還有河馬、非洲水牛、斑紋角馬、葛氏斑馬、伊蘭羚羊、葛氏瞪羚、湯氏瞪羚、水羚。另外，此處有南方獅、藪貓，少量的南非獵豹、非洲豹、非洲野犬。
uyni a pidiputan satipan a belaw zuma kitakit a niliwanan a zaysang nu Say-lon-kay-ti a kanatal aidangan, uyni tusaay a kitizaan paymihcaan izaw ku lasubu emang ku cyaw-ma, pan-ma, ten-lin, a aadupan mabulaw ku aadupan kahemekay ku nikabulaw.
此保護區的西部毗鄰另一個世界遺產塞倫蓋提國家公園，這兩個區域內每年有數百萬隻角馬、斑馬、瞪羚等動物進行動物遷徙，場面十分壯觀。
migingkiwaay tu kasumamaday a nazipaah 考古
mikawaway-kalumyitiEn-ke-low-en-ke-low a pidiputan labuay a Aw-tu-wa-i diheb sa u kahenulay a kitizaan nu migingkiway tu kasumamadayay a tademaw. 1911 a nihcaan, Te-kow a ising atu migingkiway tu kasumamadanay nu mauzipay ci Wi-lin·Ka-te-wen-e-al mizizaw tu Aw-tu-wa-i a diheb, maazih ku malawpesay tulu nu subayuay a sadukudmalaba’tu, zikuz, 1913 a mihcaan Te-kow migingkiway tu lala’ ci Hang-s·lye-ke itini maazih ku ukak nu tademaw, zikuz makay pikingsa tu mihcaan, makinsa laed tu ayza 1.7 emang a mihcaan.
恩戈羅恩戈羅保護區內的奧杜瓦伊峽谷是古人類學的重要考古地點。1911年，德國醫師與古生物學家威廉·卡特溫克爾造訪奧杜瓦伊峽谷，發現了已絕滅的三趾馬化石。隨後，1913年德國地質學家漢斯·雷克在此發現古人類遺骸，後來經過放射性碳定年法，測得距今1.7萬年。
1959 a mihca 7 a bulad 17 a demiad ci Ma-li·Li-ci tini maazih ku 175 ae,mang a mihcaan ayaw nu Paw-s-pang a tademaw nu mala ba’tuay ukak nu tademaw, u satabakiay nu maazihay nu migingkiway tu nu kasumamadayay a tademaw.
1959年7月17日瑪麗·李奇在此發現175萬年前的鮑氏傍人的頭骨化石，為古人類學的重大發現。後來又發現更多古人類遺骸與石器，此地成為全球古人類學最重要的地點之一。
patahkal tu niliwanan a zaysang nu kitakit 世界遺產登陸
mikawaway-kalumyiti1970 a mihca 10 a bulad sakatulul lwkad niliwanan a zaysang nu kitakit wiy-yen-huy i Ay-ci-kay-low atu Lu-ke-su malecapau, u Tan-san-ni-ya ku misisinay tu pacelilan. “En-ke-low-en-ke-low pidiputan” matatungus tu nu nisubelilan a zaysang nu kitakit (vii)、(viii)、(ix) atu (x) sepat a pacelilan, makay makaala mala nuyni a kanatal nu saayaway tahakay a zaysangn.
1979年10月，第3屆世界遺產委員會於埃及開羅和盧克索召開，由坦尚尼亞申報的項目「恩戈羅恩戈羅保護區」以符合世界遺產標準 (vii)、(viii)、(ix) 和 (x) 四項，經大會通過成為該國第一個自然遺產，