Fa-lan-si-se.pei-ken

Fa-lan-si-se.pei-ken法蘭西斯·培根

nikaudip生平

caylim nemcay mihcaan cay bulad tutu dimiad, pilecuhan ni Fa-lan-si-se.pei-ken itida i Lun-tun tahuda nu luma’an, ci ama nida Ni-ku-la.Pei-ken ciese namala Yi-li-sa-pay niwan a misaybangay. ci Pei-ken nu sakatusa ni ama nida a acawaan nu saadidiay a wawaan, cina nida u wenyihusin zitay nu samatinengay a siidaay nu tataynaan, ali nu wina u Yi-li-sa-pay niwan a cuncen puolisuncei. idaw tu ku wayway nu lumaan atu sakay syakayen, macunus tu natinengan , ci Pei-kan nanu tawya tu a idaw ku pisakakawawan. nanuwawa henay, pangnganan tu ci Yi-li-sa-pay niwan ci nida tu “ maku a tademaw sa”.

1561年1月22日，法蘭西斯·培根出生於倫敦一個高級官員家庭。他的父親尼古拉·培根爵士擔任過伊莉莎白女王的大法官。培根是父親第二位妻子的最小的兒子。他的母親是文藝復興時代的一個博學多才的貴族婦女，其母的妹夫是伊莉莎白女王的重臣伯利勳爵。有了這種家庭背景和社會關係，再加上才華出眾，培根很早就有了出入宮廷的機會。早在孩提時代，他就被伊莉莎白女王稱為「我的小掌璽大臣」。

idaw ku balucu’ ni Pei-ken, mangalay makaala tu singanganay tu sakaamelik nu dadanan. sabaw tusa ku mihcaan micumud tu ci nida tu Cin-ciw tabakiay nu cacudadan tulu cacay syeyen, micudad tu Sen-sye, Sin-san-sye, tawya minanam tu Luo-ci, sasaasipan, ten-wen-sye, Si-la-wen atu La-tin-wen. tawya cinida micudad henay tu tabakiay a ciwyi-tice atu cucay-sye a Ya-li-se-duo-de cesye mahicaay kiya, caylim picnem mihcaan namaka Cen-ciw tabakiay mihedek micuda, ci nida atu In-kuo itida i Fa-kuo tahuda malecabay, tayda i Pa-li, itida ci nida malaIn-kuo nu Fa-kuo sakay helalan malamisu, sa minanam tu sakay sasausian atu sakayhekal i Pa-li.

雄心勃勃的培根，很希望得到謀取功名利祿的終南捷徑。他十二歲入讀劍橋大學三一學院，攻讀神學、形上學，同時學習邏輯、數學、天文學、希臘文和拉丁文。他對當時大學的教育體制和主宰學術研究的亞里斯多德哲學體系十分反感，1576年從劍橋大學畢業，他與英國駐法國大使一道，前往巴黎，他在那兒擔任英國駐法使館的外交事務秘書，並在巴黎學習統計學和外交。

caylim picsiw mihcaan mapatay ci ama nida miales tu kakulian taluma’ i Ing-kuo. caylim siwlu mihcaan, maala ci nida malagiing. caynem caypic mihcaan, ci Cen-mu-se yise tayda i Su-ke-lan, malatahedan. caylim caywal mihcaan, ci nida mala Cen-mu-se yise a saybangkan, panganganan han ci Wi-la-mu a nganganan. caynem tucay mihcaan tapabaw mala Sen-a-e-pan-cucei.

1579年因父病逝辭職回英國。1593年，他當選為下議院議員。1617年，詹姆士一世赴蘇格蘭期間，出任掌璽大臣。1618年，他擔任詹姆士一世手下的大法官，並被授予維魯拉姆男爵的稱號，1621年晉爵為聖阿爾班子爵。

balakitu maanup pakasicumi hantu, patuduan u saybakan kisu han, midawis henay tu nipabeli nutaw tu nubu “ tawya u sihu nu In-kuo nai’ ku sikinen tu sapatahekal tu nu huing a kalisiw, sisa u sahybakan kanca miala aca tu nubu itawan sapatahekal tu nicukaymasan a kalisiwan”, tawya i Kuo-hui mibacekis tu kuo-wan tu sapatahekal tu udip a kamuan, ci Pei-ken u saybangkan misilemed henay tina kawawan, nika ci nida atu kuo-wan malecaday ku nuheni, mapalawacu nu Kuo-hui atu bacekisan, manglay ni diput ci Pei-kun tu kuo-wan, hang satu sicumi kakusa, ci Pei-ken bakinan tu sepat a wangan a kalisiwan, sa huducen ku tahudan nu ngangan nida, sa hidahida satu a caaytu kalakunmuing sa, pulul han i Lun-tun-ta, mihalhal tu kamuan. baking nida sadikuday u Kuo-wan ku patahekalay.

晚年因受賄案而被判有罪，國會指控培根身為大法官，卻接受當事人的禮物（當時英國政府不負責法院的費用，因此法官普遍收禮來支付法院的開支），當時國會正在攻擊國王在專利權發放的問題上圖利私人，培根因身為大法官而出審此案，但由於他與國王的同一陣線，也遭到國會的指控與攻擊，培根為了保護國王，只好全部認罪，培根被裁罰四萬英鎊的鉅款，罷免一切官位，從此一生不得擔任公職，並禁錮於倫敦塔，等候發落。罰款後來由國王支付。

nidatengan atu nipaini思想及其貢獻

ci Pei-ken u sayaway matapal tu nida ku kesye atu duma a likisian atu nika udip nu sapiigi a tademawan. mitaneng ci nida mangalay milakuuyd tu sasakamuen atu palutatengaan nu kesye a waywayan atu sapatahekal nu waywayan, pabeli tu sin-ke-sye ladlad atu patinengakay a sakasiicelan atu papasaydaan.

培根是第一個意識到科學及其方法論的歷史意義以及它在人類生活中可能扮演的角色的人。他試圖通過分析和確定科學的一般方法和表明其應用方式，給予新科學運動以發展的動力和方向。

masasakamu tu nikaydaan atu aydaay a Kesyi lilun 討論過去和現在的科學理論。

sakamusa tu sakalihalay nu ce-sye, nipanialaan tu tatengaay nipecician a pacebaay atu aydaay a lilunan sadikuday pulung hanamin. nisulitan ni Pei-ken katukuh tu sakatusa. nika misuayaw ci nida tu sabaw pitu a seci nu In-kuo atu sabaw walu a seci satabakiay nikalalidan nu Fa-kuo. tinacudadan idaw ku nipatahekalan tu sapiadih atu nipikinkiwan a kesye sapakatineng a lalunan, sapipulunganw misilud tu lilun kya katinengan nu tademaw.

論述新自然哲學，把從各方面的事實提煉出來的假說和現有的科學理論最後加以綜合。

這部書培根只寫到了第二部分。但是他對十七世紀英國和十八世紀法國影響都極大。在這部著作里他提出了以觀察和實驗為基礎的科學認識理論，作為歸納法理論逐漸為人所知。

ni Pei-ken a kesye wayway u sapikinkiwan tu sasaluimengan atu sakapulung ku angangan. sakay ke-sye a waywayan nida tu sapicukaymas i susye atu sapiasipaw misulit caay palutatengan ci nida. sakay ci nidaan a nipatahekalan idaw ku micidekay nida tu a kawawan, nika nipicidekan nida tu natangaah caay tu ka namuh ku katuuday. katukuh tu sabaw siwa a secian namaka lala’ay atu cilekayan nikabuwahan a nikapatideng, kahemekan tu caay kalawilaw pulung hank wayway nida kay kasenenga nu katuuday. 

培根的科學方法觀是以實驗定性和歸納為主。他對科學方法上使用的數學和演繹法採取不信任態度。培根只是在他提倡的方法上有他的獨創之見，但這些獨創之見也沒有立即得到應用。到十九世紀由於地質學和生物學中進化論的發展，培根的定性－歸納方法才受到人們的重視。

pakabekbek ci Pei-ken a kawawsa, sakamusa ci Ma-ke-se “ ke-sye u kakinkiwan a ke-sye, kawaw nu ke-sye u sapihiya i lisin a kawaw sapilusimedaw tu zayliwan, pulung, mikenih, masasetset, masasuadih atu pikinkiwan u sakacaay ka lawilaw ku kawaw atu sakaetiman a tatungusan. 

在評價培根的方法論時，馬克思曾說：「科學是實驗的科學，科學的方法就在於用理性的方法去整理感性材料，歸納、分析、比較、觀察和實驗是理性方法和重要條件。」

在應用科學方面，培根感興趣的主要是工匠的技術和工業生產過程，因而他被稱作「工業科學的哲學家」。

ci Pei-ken u misulitay a tademaw. caylim tusip mihcaan ci nida idaw tu ku nisulitan a “lun-suo-wen-ci” the essays, bangcal ku nisulitan, u bababingkiwan a cuda. micudad tu see matinengay, micudad tu se siadinguay, micudad tu su-sye madimelay, wuli-sye makaybalucu’, lun-li-sye sakadimel, pulung nu cancanan sakay tademawan, anu naminanam tu, idaw ku tadawayway. tatengaay u tuki nu udip, caay kaw sapiala tu des. matinengay miwanan tu dimiad u matinengay mikizay tu demiad.

培根還是一位散文家。他在1624年出版的《論說文集》 the essays, 文筆非常優美，是值得一讀的佳作。讀史使人明智，讀詩使人靈秀，數學使人周密，物理學使人深刻，倫理學使人莊重，邏輯修辭之學使人善辯；凡有所學，皆成性格。真理是時間之產物，而不是權威之產物。合理安排時間就是節約時間。

https://zh.wikipedia.org/zh-tw/%E5%BC%97%E6%9C%97%E8%A5%BF%E6%96%AF%C2%B7%E5%9F%B9%E6%A0%B9