satangahan mikawaway-kalumyiti

 
Guangfu

Guangfu (光復鄉) a sakuwan ku Hualien. kumud nu kalesakan, 131.63 km². (kalesakan nu linpanti 28.44 km², kalesakan nu pawliwti 5.67 km²), u kasabinawlan, 10,741 ku tademaw. u kasalumaluma’ sa, 3,865 ku luma’. ilabu nu kasaniyazu’ nu siyang sa, 6,982 ku ingcumin a tademaw. u kasabinawlan, Pakalatu 65%(Pangcah) ku kasabinawlan. u Pangcah ku sakalaniyazu’.

nikasakuwakuwan mikawaway-kalumyiti

Guangfu mala 14 a cuwen atu 9 ku niyazu’.

kina 9 a niyazu’sa, Tafalong (太巴塱部落), Fata’ an(馬太鞍部落), Laso‘ay (拉索艾部落), Alolong (阿囉隆部落), Sado(砂荖部落), Kalotong(加里洞部落), O kakay (烏卡蓋部落), Atomo (阿陶模部落), Fahol(馬佛部落).

光復鄉,在未設治前名叫「馬太鞍」,昔日家家戶戶都種植樹豆,所以光復鄉又被稱為樹豆的故鄉,樹豆阿美族語叫珐太鞍﹝Fataan﹞,馬太鞍因而得名。

u Guangfu a kenis, i ayaw nacaay henay a patideng a nipangangan sa u "Bataan", i mahida sa payluma’an sa mamin a paluma tu daung ku itiniay, kyu ina Guangfu a kenis sa kaidaw nu singangan tu sibataanay a niyadu’ han a pangangan, u bataan sa sanu Pangcahen a imi sa u (Fataan). kyu na makayni kina sikatineng nu hekalay.

台灣光復後,國民政府遷台,民國三十六年設治,為紀念台灣光復,正式易名為光復鄉。另有一說,謂光復鄉馬錫山狀似馬鞍,因而得名叫馬太鞍,這可能是望字生義,想當然爾的說法,地方耆老及文史工作者不認同此說,一般咸認為應以前說較為正確。日據時期則稱「上大和」。據縣治記載,自「清」時即有「馬太鞍社」「馬佛社」「沙荖社」「太巴塱社」等原住民聚居,隸屬台東州,由秀姑巒撫墾分局管轄。

kademecan nu Taywan ku Dipun i nu dikudan sa, taynien nu siyehu nu kokomintu i Taywan, i tuluway a bataan idaw ku enem a mihcaan mapatideng, u sapikining tu mapanukas ku Taywan sananay, palucek a kasingangan tu Guangfu a kenis. kaidaw nu masadumaay a kamu ina ngangan nu Guangfu sa mahida ya Masisan hananay a buyu’ mahida u aenengan nu subayu’ ya bataan, kyu sipangangan han tu ya Bataan, hakay sakahini nina ngangan sa misasengi tu pitengil sulcad han tu a misulul tu sulit, sikatanay sananay a nakamuwan kuyni, nika u niyadu’ay a kalas atu u musakawaway tu sakay laylayay a tademaw, caay pisulul tu kasahini nu pipangangan, katenilan a nipidateng sa kau nu kasumamaday tu ku sapangangan sa a maylunguc tu sapalucek.i kaDipunan sa u "san-ta-he" han. masulitay i ulic nu pikuwan a likisi sa, namakay i nu hungtiay a ziday sa idaw tu ku "Bataan a kaysiya" "Ma-fu a kaysiya", "Salaw a kaysiya", "Tabalung a kaysiya" kayadah nu kasaupuan nu binawlan. sanu Pusungay a kenis, sanu Siw-ku-lu-wan a sauwacay mamikuwanay tu patadasayay a masakaputay i tida.

日本佔據台灣後,設花蓮港廳,在現有的光復鄉境內,分別隸屬於鳳林郡的鳳林街及瑞穗街行治。台灣光復後,首任縣長張文成於下鄉巡視時,認為本鄉人口稠密,工商業發達,已具備設鄉之條件,因而當時之地方士紳如:梁阿湖、黃福壽、鄭財旺等諸先生力倡應單獨設鄉,以利地方建設及發展。迨至民國三十六年三月一日經奉准正式成立設鄉,為紀念本鄉係於台灣光復後新設之鄉鎮,遂定名為「光復鄉」,此乃本鄉命名之緣由。

pidebungan nu Dipun kina Taywan sa, idaw ku nipatideng tu sikalecad tu Kalingku kingsehu a mamukelawsakaputay, ina Guangfu sa i labu tu a mapakuwan, masa nu Funglin atu ya Mizuhu a maci pulung han a mukuwan. mademec ku Dipun piliyasen tu sa, sayaway nu kyenciw ci Can-uwen-ceng taydaen misaliyut a zizaw tu kenikenisan sa, nu nadateng nida tu Guangfu mitapal tu kaidaw nu tademaw tada macacelcel tu sa, u sakay kikayay atu misiwbayay kalabangbangan, mahtaneng a masakenis tu kamukelaw, sakacaluway nu sikacakat tu silacul a paayaw. kyu i tuluway a bataan idaw ku enem a mihcaan i tuluway a bulad cacay a demiadan masulul a patideng tu daduducan a yakuba, sikaydih a pikining tu namapanukasay i nudikudan nu Dipun a kaidaw sa, sipangangan han tu ya "Guangfu", uyni sa nu sikaydaan nu cacaliwayan nu kawaw a lalekalan.

此後劃鳳林街之大安、大同、大平、大馬、大進、大全等以上六個村﹝屬太鞍社)、加上東富(舊名加里洞、阿多莫)、西富(舊名馬佛社)、南富(砂荖社)、北富(舊名溪州仔、智羅溪)等四個村(以上四村統屬太巴塱社)及屬瑞穗街之大富(舊名加禮彎)、大豐(舊名管真巷)、大農(舊名大農場)、大興等三個村(舊名岡界)(以上四村共稱大和)結合成為一個行政區,當時全鄉人口僅有13,758人,均屬光復鄉管轄。

i nu dikudan a nipaybalucu’ a kasikawaw sa pabacuen kya nu Hung-linay ya Taan, Tatung, Tapin, Tama, Tacin, Tciyen, enemay a niyadu’, (nu i Tayan a siyakay) cunus han tu ya Tung-hu (malumanay a ngangan Ciyali-tung, Atu-mo), nutipan ya Sihu (malumanay a ngangan Mafo-se), nutimulan sa Nan-fu (Salaw-se), kaamisan ya Pihu (malumanay a ngangan sa Sico-ce, Celo-si) sepat ku niyadu’ (ina sepatay a niyadu’ sa masa nu Tabalungay a nipikuwan) atu nu Mizehoay a maci ya Tahu hananay (malumanay a ngangan sa u Kaliya-wan han), Ta-hung( malumanay a ngangan sa u Kuwan-cen-siyang), nu Tanun (malumanay a ngangan sa u Tanun-cang han), Tasing tuluay a niyadu’ (malumanay a ngangan sa u Kang-ciye) (sakasepatay a niyadu’ sa pulung han a pangangan tu ya Tahe han) masakapud tu duducan a kubu, i mahida sa u pulung nu i labu nu kenis sa hamin han a maysausi kaidaw nu tademaw sa, kaidawan tu 13,758 katuud nu tademaw, masanu Bataanay a kakuwanan.

sakay nu kitidaanay papuhekalay (地理環境) mikawaway-kalumyiti

本鄉位於花蓮之中區,在東部的花東縱谷上,行政區轄屬花蓮縣,地處中央山脈與海岸山脈之間陝長的河谷平原之中部,

它北連鳳林鎮、萬榮鄉,南接瑞穗,東鄰豐濱。

本鄉東近海岸山脈,西傍中央山脈,地處二大山脈之間,登上馬錫山遠眺,一片蔥綠田野,好一幅美麗的圖畫。

u kenis nina Guangfu sa katanayaan nu kalingku sa iteban ku pieneng, iti Kalingkuay atu nu Pusungay a cacaliwayan a dihep, daduducan a pikuwan nu kalingku kingsihu, nikasadit sa iti Cung-yang a buyu’buyu’an atu nu dadipasanay a buyu’buyu’an i teban nu kailabu, ya masatanayaay a sauwac atu enal. malalitin atu nu Funglin a kenis, atu Wan-vieng, nu timulan sa malalitin atu Mizuhu, nuwalian sa malbiyaw atu Bakung. u kenis nu Guangfu sa sawalian micapi tu masabayuay a buyu’buyu’an, nutipan sa miida tu Cung-yang a buyu’buyu’an, kitidaan sa iteban nu tusaay katabakiay a buyu’buyu’an, pikayakay tuya Masisan hananay a buyu’ micukulay sa, langdaw saan ku kasaenal nu bukebukelalan, mahida u nu bangcalay a nikulitan a mapabacu.

kasaidaw nu katuud nu tademaw (人口結構 ) mikawaway-kalumyiti

本鄉俗稱「馬太鞍」,早期僅有少數阿美族原住民聚居,阿美族是母系社會,男人入贅女方﹝阿美族語叫galabow﹞,男方在入贅前需在女方家裡義務工作一段時間,三個月或一年半載不等,有如觀察期,或稱試婚期,這段期間.

ina kenis kasinganga sa "Bataan" han, i kasumamadan sa na u caay kapapinaay nu Pangcah ku muenengay a binacadan i tini, pasu u Pangcah a binacadan masa nu winaay a pikelid tu sakay siyakay, u tatama sa mamikadabu i kakadabuan (ina nu Pangcah a kamu sa u Galabow) sa, u tatamaan a tademaw anu i ayaw nu pikadabuwan sa, taydaen i luma’ nu tatayna maluk makaala tu cacayay a mihcaan katenes, atu tuluway caay sa pangkiw a mihcaan caay kalecad ku tatukian, mahida u pikantuk tu maytapal, nu duma a kamu sa u mitanamay tu kalacawaan sa, i kahinian a ngatu sa.

男方如好吃懶做,或有其他不良習性,馬上會被淘汰,所以男人必須身體強壯,能刻苦勤勞,有良好的表現,才會得到青睞,女主人是一家之主,男人負責農耕及較粗重之工作。清咸豐七年開始有閩、客籍人士自本省西部陸陸續續東遷來此定居,以從事商業及農墾為主,漢人大多男婚女嫁,但也有入贅者。

anu makasic ku tatama sa, atu kaidaw nu caay katatudung nu nina, kasenun a han a mapaales. kyu u tatamaan a udip sa a tanuktuk sa kaidaw nu icelang, malalukay caay katalaw tu ngelu, mapaadih tu ku sakay hekalay, i tawya a sikaydih nu kakadabuan, u tatayna sa u sitatungusay i luma’, u tatama sa sakay umah ku dadimataen a kawaw, ba’ketay amin ku mamukuen. i kaHulaman Cing-siyen-hun hananay a ziday sa taynien tu nu Layak, Ngayngay a tademaw micumud, i nutipan nu Taywan kakilukilul sa taynien nuwalian mabulaw mueneng, u mamisiwbay atu maluk ku sasitungus nu heni, u Layak sa katuuday sa nikalacawaan, u tatayna ku micumuday i luma’ nu tatama, nika idaw tu ku mikadabuay a tademaw.

台灣光復後,民國三十八年間國民政府播遷來台,始有大陸福建、廣東等地之大陸籍人士陸續遷入,大部份是退除役軍人,在此落腳成家立業,因而人口結構多元,可謂民族之大熔爐,民風樸實、勤儉奮發、彼此通婚,族群融洽。

mapanukas nu Dipun kina Taywan i nu dikudan sa, i kaHulaman tuluway a bataan idaw ku walu a mihcaan taynian nu kokomin a cenhu itini, kaidawan nu Taluay ya Huciyen hananay atu Kuwang-tung hananay a kitidaanay a tademaw mabulaw tayni mueneng, katuuday ku mitayguay nu hitay a tademaw, itini satu patideng tu misaluma’, kaidaw nu sasakawawan, kyu u nikalacukedan sa masaduma ku kalalacal, tatenga’ masa nu binacadanay a macacamul, u tineng tu sikad sa hida sa utunasi, maylay aca tu sakamukelaw, masasunamuh a kalacawaan, u kasaupu nu binacadan sa mangaay amin damsay amin.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan mikawaway-kalumyiti