Guanxi

Guanxi (關西鎮)

Guanxi

Guanxi

Guanxi (關西鎮) a sakuwan ku Hsinchu. kumud nu kalesakan, 125.2 km². （kalesakan nu lin-pan-ti 3.89 km², kalesakan nu paw-liw-ti 2.37 km²）, u kasabinawlan, 468 ku tademaw. u kasalumaluma’ sa, 177 ku luma’. ilabu nu kasaniyazu’ nu siyang sa, 267 ku yincumin a tademaw. u kasabinawlan, pakala tu 57% (Atayal) ku kasabinawlan. u tademaw ilabu nu siyang u paylang ku alumanay.

nikasakuwakuwan

Guanxi (關西鎮) mala 21 a cuwen atu tusa ku niyazu’. kina tusa a niyazu’ sa, Qalang m’utu（馬武督部落）, Qalang q’yulang（戈尤浪部落）.

https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%97%9C%E8%A5%BF%E9%8E%AE_(%E5%8F%B0%E7%81%A3)

Guanxi (關西鎮)

關西鎮（臺灣客家語海陸腔：guanˋ siˋ zhinˊ；四縣腔：guanˊ xiˊ ziinˋ）為台灣新竹縣的一個鎮，位於新竹市之東北方，為牛欄河與鳳山溪匯流之處。

Guanxi (關西鎮)  “Taywan ngayngay a ngalngal han u halu a ngalngalan, guanˋ siˋ zhinˊ, sepat a kinngan nu ngalngalan, guanˊ xiˊ ziinˋ”u Taywan Sin-cu-kin nu cacay a niyadu'an”, itida i Sin-cu-se nu wali amisan, u Niwlan (牛欄河) sauwac atu fun-san (鳯山溪) sauwac nu kapulungan a kakaydaan nu nanum.

南鄰尖石鄉、橫山鄉，西南接芎林鄉，西北為新埔鎮，北為桃園市龍潭區，東臨桃園市復興區、大溪區，為新竹郊區面積最大者的平地鄉鎮，人口結構以客家人為大宗，約占九成，腔調以海陸及四縣為主。

timulan sibiyaw tu Jianshi (尖石鄉), hen-saa niyadu’ (橫山鄉), nutipan timulan militin tu Cun-lin-niyadu'an (芎林鄉), nutipan amisan u Sin-pu-niyaduan (新埔鎮), amis u Taw-yung-se Lung-tan niyadu’ (桃園市龍潭區), waliyan mililis tu Taw-yung-se Fusin-niyadu’an (桃園市復興區),Tasi-niyadu’(大溪區 ) u satabakiay nu lilis nu sicuku a masaenalay nu lalaan, tademaw han sayadahay nu ngayngayan, makaala tu sawa nu kilacan, ngalngal han u haylu atu sesin ku ngangangan.

過去曾為中華民國陸軍步兵第206師之重要陣地。

naayaw naw Cun-hua-mink-uo lukungu’(中華民國陸軍) a kitidaan nu sakatusa a lasubu idaw ku enem (206) a masakaputay nu angangangan a kakitidaan nu hitay.

關西鎮物產豐富，名產包括仙草、鹹菜、番茄、草莓、柑橘、茶等，其中以關西仙草最為出名，也是仙草之重要產地，其產量為全台灣總產量之60%。每年亦會舉辦仙草節等活動。

Guanxi (關西鎮) sasi laculay nu tuudan, singanganay nu kakanen idaw ku sen-caw(仙草), nipacikahan tu kulang(鹹菜), kamulaw(番茄), kamacal(草莓), kama’(柑橘), ucia’sa (茶),micidek ku Guanxi (關西鎮) sencaw u sasasingangan, u papalumaan tu sencaw a kakitidaan, sakasilaculan han itini i Taywan u enem a bataan (60%) a kilac. tumihmihcaan idwa tu ku nipikasikawaw tu sencaw hananay a kawaw.

關西舊稱鹹菜甕，日治時期改名為關西街，係受到鹹菜棚的「鹹菜」(かんさい)之日語讀音與關西（Kansai）完全相同，所以被日本人改名至今。

Guanxi (關西) malumanay a ngangan han u nipacikahan tu kulang tedus han, kadipuna han sumad han tu Guanxi-niyadu’(關西街), malalit nu nipacika han tu kulang a dabek “nipacika han tu kulang”(かんさい) sanu dipunnen amiasip mahida u Kansai malecad a asipen, sisa sumad han nu dipu a tademaw katukuh ayda kuni kasi nganganan.

雖然鎮內以客家族群為主 ，但仍列為平地原住民鄉鎮，而原住民人口數佔關西鎮總人口數1.8%左右，主要在關西鎮東部山區錦山里有少數泰雅族原住民居住的部落（馬武督部落、戈尤浪(Qyulang)部落）。

amica ku nika ngayngay nami a binacadan, nika u piti yung-cu-min ku sausi tina niyaduan, u yungcumin a tademaw itida i Guanxi (關西鎮) pulung han makaala tu cacay tin walu (1.8%)a kilac, saanganganan itida i Guanxi (關西) waliyan a buyu nu niyaduan u Cinsan-li (錦山里) idaw ku pinaay nu muengngay a Tayalu itida  “Maudu niyadu’, Qyulang niyadu’”a niyaduan （馬武督部落、戈尤浪(Qyulang)部落）。.

kitidaan (地理)

關西鎮極東為錦山里鳥嘴山，極西為東平里老庚寮，極南為玉山里三重坑，極北為東平里南坑。

Guanxi (關西鎮) tada waliyan u Cinsan-li wucuy a buyu' sangucud nu ayam a buyu, tada nutipan u Tun-pin-li law-ken-leaw, tada timulan u I’-san-li San-cuon-ken, tada amisan u Tun-pin-li Naken.

中心方位東經121.10度，北緯24.48度。西面為帶狀平地，其餘東南北三面連峰，多為丘陵起伏之山坡地。

teban nu kitidaan wali kaydaan cacay a lasubu tusa a bataan idaw ku cacay. cacay a bataan a du (121.10), amis nu uidu’ han tusa a bataan idaw ku sebat sepat a walu a du (24.48). nutipan han u masa kubuay a enalan a lala’, dumasa wali timulan amis tulu a sasuayawan masababuy nu malalitinay a buyu', u yadahay nu ,masabauybauyay a buyu' nu masa likelunay a lala’.

東西長21公里，南北寬14.4公里。全鎮面積125.5平方公里，屬新竹郊區鄉鎮中面積最大者。鎮內最高峰為鳥嘴山，海拔1,790公尺。

wali nutipan tanayu’ makaala tu tusa a bataan idaw ku cacay (21) a kun-li, timulan amisan nu a hebal han cacay a bataan idaw ku sepat tin sepat (14.4) a kun-li. pulung nu kakitidaan makaala tu cacay a lasubu tusa a bataan idaw ku lima tin lima (125.5) a pin-bun-kun-li, nu Sin-cu-ku inaka satabakiay nu kakitidaan a niyadu'an. ilabu nu kitidaan satalakaway nu buyu han u wucuo a buyu, talakaw makaala tu cacay a malabut pitu a lasubu siwa a bataan (1790) a kunce.

本鎮主要的發展聚落位於牛欄河與鳳山溪交會的河階地，是新竹郊區東北山區，南北交通和東西交通的匯集點，過去是山地經濟重要的交換中心，曾與新竹市區、竹東鎮並列新竹地區三大城鎮區。

saka pulungan nu kasilaculan a niyadu' han itida i Niw-lan sawac atu Fun’-san sawac nu ni kalalitemuhan a masakayakaya’a sawac nu lala, u Sincu-ku inakaan a niyadu' wali amin nu buyuan, timulan amisan kakaydaan nu kadideng atu waliyan nutipan kalalitemuhan nu kadideng kasalu’imengan nu kadideng, tawya ka laliyunan tu sakaudip nu cancanan a papaliwalan tu tuud, naw atu Sincu-se kitidaan, Cutun-cen nu sakalecad tu Sincu kakitidaan nu tuluay a satabakiya nu niyaduan.

kapicidekan nu sakaudip ni palumaan (經濟特產農業)

關西鎮的仙草、草莓主要栽植於鳳山溪沖積平原，其中仙草栽種方式以「一年水稻，一年仙草」的水旱田輪作模式耕作，為全台第一大產區。

Guanxi (關西鎮) a san-caw, kamacal papalumaan nuheni itida i Fun-san sawac nu nikaydaan numasaenalay a lala’, papaluma' nu heni tu san-caw a kawaw han u “cacay a mihcaan ku tipus, cacay a mihcaan ku san-caw” u nanumay a tipus malaliyun palumaa. u satabakiay nu papalumaan nu Taywan a papalumaan a kakitidaan.

主要栽培於上林里、新力里、石光里及南和里等，栽培面積占全台灣45%；而草莓栽植季節於10月至隔年4月，為新竹縣第一大產區，栽培面積占全新竹縣83%。

tada’ papalumaan han itida i San-lin-li(上林里), Sin-li’-li(新力里) , Se-kun-li(石光里) atu Na-he-li (南和里), papalumaan nuheni mikiahebal tu Taywan nu sepatay a bataan idaw ku lima (45%) a kilac, papalumaan tu kamacal han i cacay a bataan (10) a bulad katukuh i sakatusa a mihcaan tu sepatay (4), u Sin-cu-ku a satabakiay nu misatadasay a papalumaan, papalumaan a lala’ han mikikaka tu Sin-cu-kin tu walu a bataan idaw ku tulu (83%) a kakilacan.

茶葉種植主要於大旱坑及拱子溝等丘陵台階上，為北部茶區重要生產區，為生產商用罐裝茶飲之茶菁原料，為新竹縣第一大產區，栽培面積占全新竹縣42%。

papalumaan tu uciya itida i Ta-han-ken (大旱坑) atu Kuon-ce-kuo (拱子溝) masababuya'ay nu lalikelunan, u amisan a papalumaan tu uciya sakasilaculan a niyadu, u saka silaculan tu i tankunngay a lalaculan tu auciayan a aalan, u Sincu-kan stabakiay nu papalumaan a niyadu'an, papalumaan makaala tu (sepat a bataan idaw ku tusa a kakilacan) (42%) nu Sin-cu-kintu .

柑橘類種植遍布於丘陵地及山區，以南和里、新力里、上林里、新富里、玉山里、金山里、錦山里等地區生產為主。椴木香菇、咖啡主要栽植於金山里、錦山里及馬武督一帶，為當地客家人及原住民相互合作之重要產業。

papalumaan tu kama’ mami itida i masababuya nu likelunan lala’ atu buyubuyu'an, i Na-hen-li(南和里), Sin-li’-li(新力里), San-lin-li(上林里), Sin-fu’-li(新富里), I’-san-li(玉山里), Cin-san-li(金山里), Cen-san-li(錦山里) ku papalumaan tu kamakamaan a niyadu’. papalumaan tu budu’, kahu papalumaan han itida i Cin-san-li(金山里), Cin’-san-li (錦山里) atu Maw-u-du (馬武督) a niyadu'an, u niyadu'ay a tademaw ngayngay atu yung-cu-min masasupadang ku nuheni tu sakasilaculan.

新竹關西景點 馬武督探索森林 滿滿芬多精森林

Sin-cu-ku Guanxi (關西鎮) aidangan Mau-du (馬武督) kakiliman a kilangkilangan matumes nu bangsis nu kilangkilangan a ha hanhannan

新竹親子踏青好去處，夢幻的忘憂森林，避暑好地方!

Sin-cu-ku tataydaan nu payluma'an a midang, kapawanan tu ku ngelu’ a kilangkilangan, tataydaan tu lalud a sakapahay a midang.

新竹推薦景點，來馬武督森林步道輕鬆走，最美的柳杉林元氣步道和瀑布群果然是避暑勝地呀！

Sin-cu-ku sapakatineng tu tataydaan amidang, tayni i Ma-wu-du (馬武督) kilangkilangan a muculil ahemaw lihalay culilan, sabangcalay a hinukiyan i sasa’ nu lidunglidungan a muculil atu i cascassan u sakapahay a tataydaan tu laludlaludan amikilidung a aidangan.

來山上走走！馬武督探索森林會是不錯的選擇，保有原始森林樣貌，遊樂設施基本上沒有附加太多，可以放鬆的健行方式遊走在森林其中，好好享受芬多精帶來的療癒心情，最適合喜愛親近大自然的喔！►

tayni i buyubuyu'an misaculilculil, Ma-wu-du (馬武督) a tataydaan nu kilangkilangaan amidang, mahidahenay nu sumamaday kya tataydaan a midang, u sasalamaan cacay ka yadah kunipicunus tu sasalamaan, taneng tayda pakunida han ku balucu' a tayda itida amisaculilculil i kilangkilangan, misadid tu sakay balucu’ nu mita, sakanamuhan micapi tu sakalihalay nu tataydaan numita.

馬武督探索森林前身是『錦仙森林遊樂區』，位於新竹縣關西鎮的馬武督部落，錦山里馬武督居的居民，大部分是客家人也有少部分的泰雅族人。

Ma-wu-du (馬武督) a kilangkilangan nu ayawan u “Cen-sin kilangkilangan aaidangan nu kakitidaan” itayda i Sin-cu-kin Guanxi (關西鎮) Ma-wu-du (馬武督) a niyaduan, Censan-li(錦山里) Ma-wu-du (馬武督) itidaay muenengay a tademaw, u ngayngay namin ku yadah cacaycacay ku muenengay nu Tayalu a tademaw.

總覺得帶著孩子們到戶外走走接觸大自然是最好的教學教室，都能給孩子不同的最原始視野…

miladay tu adiwawaw tayda itida a amisaculilculil salihalay a sakapahay nu papasubanaan a cacudadan tu taydaan nu cacudadan, sapabeli tu adiwawaw a sakacay kalecad nu aadihan a mata’.

馬武督探索森林園區佔地挺廣闊，大部分都是柳杉林，走入林間完全沒有熱呼呼的感覺挺適合夏天避暑健行～～～

Ma-wu-du (馬武督) kabahlinawan a kilingkilngan ahebal kya kakitidaan, u hinuki namin ku buyu', micumud i kilakilangan nai' ku calecaledes aca u sakapahay a tataydaan i lalud nu caculilan.

整片杉木森林園區可以讓我們很輕鬆的散步林間，享馬武督探索森林的步道都還保留比較原始，昆蟲植物也真的挺超豐富的.

hamin nu hinuhinukiyan a kakitidaan taneng kita misa lihalay tayda itida amisahaymaw muculil i laa'dlaa'dan nu kilangkilangan, misaasu’ tu mitahaw i kilangkilangan muculil tuni liwanan nu sumamaday a caculilan, yadah ku cacanan nu cilecilekayan a aadihan tu kilang lutuk saka silaculan tu aidangan.

森林裡有五條步道可以走走，更不必擔心會被烈日曝曬，幾乎全程都在森林裡。除了注意步道大都是天然方式石頭舖路，有時候潮濕會比較打滑之外，幾乎非常容易步行。

kilangkilangan idaw ku limaay a tataydaan muculil, acaay kita kabiyalaw amapacilal, isasa namin kita i kilangkilangan. uyda sa acacay mihaymaw kita tu sumamaday anipisilsil tu ba’tu nikasilac, alahican masengec supenuc a kaydaan, kapah namin a culilan kya tataydaan.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

• 內政部戶政司全球資訊網
• 原住民族委員會全球資訊網統計資料
• https://travelblog.tw/hc-discovery-forest/
• 中文維基百科:Guanxi (關西鎮)https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%97%9C%E8%A5%BF%E9%8E%AE_(%E5%8F%B0%E7%81%A3)
• https://travelblog.tw/hc-discovery-forest/