Huang-se kanatal kun-yen

Huang-se kanatal kun-yen 黃石國家公園

Huang-se kanatal kun-yen “ igu a kamau u Yellowstone National Park” u Amilika sayaway a kanatal nu kunyen. Angangan itida i Huy-e’-min-cuo, uduma itida i Mung-ta-na-cuo atu Aay-ta-he-cuo, itida i caywalpictu mihcaan tulu a bulad cacay a demiad Amilika a Cung-tung ci Ke-lan-te’ kinamipanganganay tu kuo-huy mahang tina kawawan sisa mapatideng, i kitakiday u sayaway a malakanatal a kun-yen. Huang-se-kun-yen sayadahay nu tuudan u aadupan atu kacaledesan nu lalaan a nikasinganganan, Law-cun-cin-sye-cun u sakataydaan sakaidawan nu aaidangan a tataydaan. ilabu nu kun-yen idaw ku yadahay nu tuudan a mulangaway a tuudan, picidekan itida i Ya-kaw-san itidaay nu kalakilangan ku angangangan. 

黃石國家公園（簡稱黃石公園，英語：Yellowstone National Park）是美國第一個國家公園。主要位於懷俄明州，部分位於蒙大拿州和愛達荷州，於1872年3月1日美國總統格蘭特簽署國會通過的法案後建立，是世界上第一座國家公園。黃石公園以其豐富的野生動物種類和地熱資源聞名，老忠實間歇泉更是其中最富盛名的景點之一。公園中有著多種類型的生態系統，其中以亞高山帶森林為主。

itidaay i Huang-se kun-yen maudipay nu yencumin itida maudip makaala tu cacay a wang cacay a malebut a maudip. sabaw siwa a seci tu nu ayawan ci Liw-yi-se atu Ke’-la-ke’ tayda miliwku milakuuyt tinda niyadu’an. ninaniyadu’ idaw ku masakaputay a miadih nu kawawan katukuh tu caywalnemsep mihcaan tu hedek kiya malingatu a maadih, yu mahida u taydaay sananay miadupay nu tademaw ku itidaay a mueneng itida tu i sabaw siwa a secian nu tabal a tudi’ katukuh tu teban sa idaw ku alahicaen a micumud. Amilika a hitay itida i kunyen mahka patideng sa patucekan tu sapidiputaw tina kawawan. caysiwcaypic mincaan, ina kawaw nu kunyen sipabeli tu mahka mapatidengay nu Amilika kanatal kun-yen mamikuwan. Ilabu nina kun-yen yadah ku mahicaay nu lumaan atu luit a imian sisa idaw ku dadadiputan a kawaw atu nasangaan tu luma’, mikinkiway a tademaw makaadih tu milakuuytay tu cacay a malebut nu sumamaday a liwan nu lumaan. 

美洲原住民已經在黃石公園地區生活了至少1萬1千年，19世紀早期的劉易斯與克拉克遠征也繞過了這一區域。對該地區的有組織的勘探活動直到1860年代末才開始出現，此前只有一些選擇在野外捕獵和居住的山地人在19世紀早期到中葉曾偶爾進入。美國陸軍在公園剛剛建立後就受委託對其進行監管。1917年後，公園的管理工作移交給了之前一年剛剛成立的美國國家公園管理局。園中有數以百計因其建築學和歷史學意義而保護起來的建築物，研究人員已經發現了超過1000個考古遺蹟。

Huang-se kanatal kun-yen kitidaan makaala tu 8983 pinfun-kuli, pasu banaw, dihep, sauwac, buyubuyuan. satabakiay nu banaw i labu ha nitida i Huang-se-hu-san tebanay a Huang-se banaw, nina Pei-man satabakiay a talakaway nu banawan. Huang-se-hu-san u satabakiay ayda mubawbaw henay ku wayway a satabakiay a lamalan, yu mahida tu tusa a wang nu mihcaan kinapina tu u tabakiay a nikabakuhacan. yanikapesan nu nikatuduhan malaaamay atu abu tada matahpu kina kunyen a kitidaan a niyadu’. hatida ku nikalekalan nu waywayan, kitakiday a kacaledesan nu sakaidawan pangkiw itida namin i Huang-se-kun-yen. Huang-se-kun-yen u Huang-se nalangawan a kakitidaan, ina pei-wen-tay kitidaan aydahan u satabakiay micapiay tu kapahay a pakunida sananay nu mulangaway.

黃石國家公園占地面積約為8983平方公里，其中包括湖泊、峽谷、河流和山脈。公園內最大的湖泊是位於黃石火山中心的黃石湖，是整個北美地區最大的高海拔湖泊之一。黃石火山是北美最大且仍處於活躍狀態的超級火山，在過去兩百萬年中它曾數次以巨大的力量爆發。噴出的熔岩和火山灰也覆蓋了公園內的絕大部分地區。得益於其持續的活躍狀態，世界上的地熱資源有半數位於黃石公園地區。黃石公園也是大黃石生態系統的核心所在，這是北溫帶地區現存最大且仍然近乎完好的自然生態系統。

ilabu nina kun-yen idaw ku nipikilukan tu micucuay a aadupan, ayaman, butingan atu ilalaay munabuyay a pinaay nu cilekayan, duma satu pasu ainai’ay nu tu tuudan atu mi’disay nu aadupan,Kun-paw a kilakilangan atu lutulutukan malecad idawtu ku yadahay nu picidekan a langaw nu kilangan. Huang-se-kun-yen u Amilika itidaay u satabakiay atu sakasingangan a satabakiay a aadupan nu kitidaan. ilabu nu kun-yen idaw ku tumay,kuyu, Mem-cuo mapahutinay atu Cia-na-ta subayu ngabul a kitidaan. Huang-se-kun-yen maluyaluyay a katalan u Amilika nu sumamaday atu satabakiay a maluyaluyay nu kalan. ilabu nu kun-yen tu mihmihcaan idawtu ku matuduhay nu buyuan, na kinacacaytu u satabakiay a nikatuduhan nu Huang-se-kun-yen itida i caysiwwalwal mihcaan, mamin matuduh ku 3/1 a kitidaan. ina Huang-se-kun-yen u sakapahay a tataydaan midang, ilabu nu kun-yen taneng sipiinsuku, tatayda milabin, tataydan pabalunga, pacemut tu buting, taydan midang, miliwku a kawawan. duduc han ku dadan muculil taneng makatukuh i kacaledesan a kitidaaan banaw atu cascas. kasienawan , mutaydaay nu midangay idaw ku nipatucekan tu aaenengan tu nu suledaay a utubay atu cuedetay a kakacawan tu sakatayda i kun-yenan.

公園內有記錄的哺乳動物、 鳥類、魚類和爬行動物有數百種之多，其中包括多種瀕危或受威脅物種，廣袤的森林和草原中同樣存有多種獨特的植物。黃石公園是美國本土最大和最著名的巨型動物居住地。公園中有灰熊、狼、美洲野牛和加拿大馬鹿的棲息地。黃石公園野牛群是美國最古老和最大的野牛群。公園內每年都會發生山火，其中最大的一次是1988年黃石公園大火，公園內近三分之一的面積被燒毀。黃石公園也是休閒娛樂的好去處，園內可進行遠足、露營、划船、釣魚、度假和觀光等活動。沿著園內鋪設的道路可以就近接觸到主要的地熱區域以及一些湖泊和瀑布。冬天，遊客們則往往會在導遊指引下乘坐雪上摩托車等冰上交通工具來造訪公園。

luit 歷史

Huang-se kun-yen itida i Huang-se sauwacan nu tapangan a nemneman. caywal seci kahedekan, maluyaluyay a Fa-yi-cia-na-ta miadupay a tademaw pangangan han tina sauwac u “Roche Jaune”, “ kamu nu Fa-yi, imihan u “ kalawlawan a kulit nu bu’tuan”, hakiya u nipibelihan tu Si-ta-ca-tademaw tina sauwacan u “Mi tsi a-da-zi”. i dikud satu miadupay nu Amilika a tademaw pangangan han tunuigu u “Yellow Stone” .  

黃石公園因位於黃石河的源頭而得名。18世紀末，一群法裔加拿大的捕獵人將這條河命名為「Roche Jaune」（法語，意為「黃色的岩石」），這可能是翻譯希達察人對這條河的稱呼「Mi tsi a-da-zi」。之後，美國的捕獵人又將之翻譯為英語「Yellow Stone」。儘管美洲原住民的命名來源至今仍然沒有定論，人們還是普遍認為這是因為黃石大峽谷黃色的石頭。

namaka Mei-cuo tidaay a binacadan malingatu miadup atu mibuting ku sakalingatu nu itidaay a tademaw, Huang-se kunyen a tademaw itida i luit makaala tu cacay a wang nu pina a malebutan nu mihcaan. caysiwlimsep mihcaan mung-ta-na cuo Cia-de-na payubinay itida a patideng, itida ku tademaw makatepa’ tu cacay a wangan cacay malabut nu ayaw a mihcaan ci Ke’-luo-wi-se a lumeniay madicemay a ba’tuan, nikidan satu, itida i kun-yen ku tademaw makatepa’ tu yadahay nu Ke’-luo-wi-se-ku intian a tademaw u ya lumeniay a ba’tuan a nisangaan tu katini atu kuwan. u namaka Huang-se lumeniay a ba’tu nisangaan tu bucul itida i Misi-sipi-ku maadih, saan ku musakamuay a tademaw nanutawya tu niyadu’ay atu bataday nu walian a niyaduan a tademaw idawtu ku nikasasiwbayan nu heni i tawya. katukuhan nikataydaan nu salengacay a tademaw itida i caywalseplim mihcaan ci Liw-yi-se atu Ke’-la-ke tayda mitahaw tiya niyadu’an, malikeluh nuheni ku Nei-ce-pei-e-say tademaw, Ke’-luo-in-ti-an tademaw atu siw-sun-ni tademaw a niyadu’an. amica ku nikatayda niya tademaw namilakuwit tu Mung-ta-cuo tawya pasakamuentu Huang-se a timula nu niyadu’an, nika caay ku nuheni pisakinkinkiw.  

從美洲土著居民首先開始在這一地區狩獵和捕魚開始，黃石公園的人類活動歷史至少已經有1萬1千年。1950年代蒙大拿州加德納郵局建設期間，人們找到了一個約1萬1千年前克洛維斯的黑曜石投矛尖。其後，人們在公園內發現了大量克洛維斯古印第安人製作的黑曜石刀具和武器。而用黃石黑曜石所製作的箭頭也在密西西比谷發現，這說明當時的本地部落和遠在東部的一些部落間已經有了固定的黑曜石交易活動。等到白人探險家們於1805年的劉易斯與克拉克遠征中首度進入這一地區時，他們遇到了內茲佩爾塞人、克羅印第安人和肖松尼人的部落。雖然遠征隊成員們在通過如今的蒙大拿州時被告知了黃石的南部地區，但是他們並沒有對之進行調查。

aydaay a luit現代歷史

taynitu i caysiwcaylim mihcaan, tu mihmihcaan idaw ku cacay a malebut nu kadidengan micumud tina kunyen nan,sisa nuheni maaalaw tu dadan nu subayuan atu caculilan nu kadideng. pinaay tu a mihcaan sa, ilabu nu dadan caay tu papicumud tu subayu atu subayu a kadideng.

時間進入1915年後，每年開始有一千輛汽車進入公園，這導致了他們與騎馬或通過馬車進入公園遊客的衝突。幾年後，公園內的道路開始禁止馬匹或馬車通過。

nu cacayay a Luo-se-hu sin-cen mapatideng, u sapatidneg tu masakapahay sapaala a makakiketay nu sapidiputaw tu hitayan itida i caysiwlulu mihcaan katuku cacaysiwsiptu mihcaan ina Hung-se-kun-yen a nipatidengan tu canancanan idaw ku sakangaayan nu angangan, pasu nipalumaan tu kilang, ilabu nu kunyen a nipitadasan atu dadan nu mamisangan, idaw henay ku sakay lamalan a siwbutay. mahiniay a makakiketay yu mahida itida namin i tatelungan nu tatademawan, sakabi’ i hekalan atu aydaay nu dadan a kunyen.

一個於羅斯福新政時期建立，旨在為青少年提供救援的機構平民保護軍團在1933至1942年黃石公園設施的建設過程中扮演了非常重要的角色，其項目包括植物造林、許多公園內營地的開發和道路的修建，甚至還有消除火災隱患及消防工作。這一機構建設了早期的大部分遊客中心、露營地以及現存的公園道路系統。

liwliw a kitidaan 地理環境

Huang-se tabakiay a dihep黃石大峽谷

Huang-se kanatal kun-yen makaala tu 96% ku enal itida i Huay-e-min-cuo, duma 3% itida i Mung-ta-na-cuo, 1% itida i Ay-ta-he-cuo. Namakaamis katukuh i timul makaala tu 101 a kun-lian, namaka wali katukuh i nutipan 87 kun-li, pulung nu kitidaan nu kun-yen 898,317 kubuan. banaw nu Huang-se sailabuay makaala tu 120 kun-ce, tanayu nu dadisapan 180 kun-li, talakaw makaala tu 2,357 kun-ce, pulung nu Pei-mie-cuo satalakaway satabakiay nu banawan. nina kun-yen 80% u kilakilangan, yadahay han u talutaludan. 

黃石國家公園約96%的陸地面積位於懷俄明州境內，另外3%在蒙大拿州，1%在愛達荷州。從北到南距離有101公里，從東到西則為87公里，整個公園面積為898,317公頃，比羅德島州或德拉瓦州都要大。公園內5%的面積為河流和湖泊，其中最大的黃石湖有35,220公頃。黃石湖最深處有120公尺，湖岸線長180公里，海拔高度約為2,357公尺，是整個北美高海拔地區最大的湖。公園中80%的陸地面積是森林，其餘大部分是草原。

ninel地震

Huang-se kitidaan tu mihmihcaan pinatu nu malebut ku ninel, nika caay kaw katinengan nu tademaw. itini i luitan naidaw ku enemay a ninel makaala tu enem atu tapabaw a tudi nu ninelan, pasu caysiwlimsiw mihcaan itida i amisan nu kunyen tu nikacacayay a 7.5, nina ninel pihaceng ku tabaki tada mapelad ku buyu, sa ina Si-ken banaw tada mapelad ku banaw. kapeladan tasasa ku  nikapeladan mapu’t ku cupu malabanawan, ina banaw pangangan han tu ninel banaw. ninaninel tusa a bataan idaw ku wala nu mapatayay a tademaw, malalid ku micapiay tabakitu ku nikalawpesan, tunikaninelan tada malalid ku tipan amisan idaw ku tahekal sananay a nemnem, makalala’ay tu nikatelakan idaw ku wacah a culal sananay, naw takelalay kiyayu nanum nikaninelan satu alaw maibuk. caysiwpiclim mihcaan nem bulad tulu a bataan demiad, amica ku hatida ninaninel tu 6.1, nika caay ka hicahica itida.

黃石地區每年會經歷數千次小型地震，不過幾乎都是人們感覺不到的。歷史上這裡曾發生過6次地震矩規模在6或以上的地震，包括1959年發生在公園西北邊界的一次7.5，這次地震引發了嚴重的山崩，並導致希伯根湖的堤壩部分崩潰。山崩的沉積物順流而下並將河流堵塞進而形成了一個堰塞湖，該湖即被稱為地震湖。這場地震一共造成28人死亡，並對附近區域造成了重大的損失，地震也引起公園西北方面的部分間歇泉噴發，並從地面一些較大的裂縫中噴出蒸汽，部分溫泉原本清澈的泉水也變得渾濁。1975年6月30日，公園還受到了一次地震矩規模6.1的地震襲擊，但這一次並沒有造成什麼損失。

https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%BB%83%E7%9F%B3%E5%9C%8B%E5%AE%B6%E5%85%AC%E5%9C%92