Hunya binacadan 洪雅族群

Hunya binacadan “ Hoanya” Yi-min atu An-ya aci Hunan-ya, u Taywan Tangabulan binacadan. kakenihan i Taycu W’hu nutipan, Cenhua, Nantuo, Yunlin, Ciayi katukuh tu Sinin amisan. nina binacadan pasu Luoya-cu “ Lloa” Aliken-cu “Arikun” tusa a binacadan, mapalameltu sisa udiih tu katinengan.

洪雅族群（Hoanya）、亦名和安雅或洪安雅，為臺灣平埔原住民族。 分布於臺中市霧峰以南、彰化縣、南投縣、雲林縣、嘉義縣市到臺南市新營以北一帶附近。本族群包括羅亞族（Lloa）、阿立昆族（Arikun）二族，因同化而已難以辨別。

nina ni kilukan namaka Yi-nen-cia-ce katukuh tu Duo-liw Cay-li-se, Duo-liw a pangcah pangangan han u “Hoanya” ni kilikan ni Siwcun-sanyi kaatukuh i Nantuo, paituo-se’ “Arikun”, Duo-liw-men-se’ “Lloa”, Duo-liw-men-se pangangan satu “Hoanya” iday malicad ku kumu atu lisin nuheni, sisa nu “ Hoanya” palecad han kina tuluay a binacadan, nikada misulitay a Yiyun-siacia satu Culuo-sanse’, Tamaw-se’, Duoliw-memse’, Tali-use’, Duoluo-kuose’, Mawluo-se’, Nantuo-se’, Piatuo-se’, Wanduo-liwse’ a Se’hua-zen, pulung han mala Hoanya binacadan. sakamusa ci Cuonyiu-lan, wuncia-in, Lizen-kuy misulitay sakamusa” Hunya u Taywan a kamu Hoan-á “hunna” sa nikasumadan, itini tu i Taywan hakiya inai’ tu ku Hunya binacadan.

此名由伊能嘉矩紀錄到斗六柴裡社、斗六東的熟番自稱為「Hoanya」，小川尚義紀錄到南投社、北投社自稱「Arikun」，斗六門社自稱「Lloa」，斗六門社自稱「Hoanya」，但因語言與習俗幾乎相同，便使用「Hoanya」統稱這三群，後來的語言學家即將諸羅山社、打貓社、斗六門社、他里霧社、哆囉嘓社，貓羅社、南投社、北投社、萬斗六社等社番人，歸類為 Hoanya 族。然而根據鍾幼蘭、翁佳音、李壬癸等學者指出：洪雅是由閩南語 Hoan-á（番仔）轉化而來，台灣很可能並不存在洪雅一族。

Culuo-sanse aydaay nu Ciayu nutipan a Bansia, malumanay a Bansiaan, u Culu-sanse malumanay a kitidaan. Cunce kun yun tepal nu Cunyi-cie patiyamay a Huse-kun, mipaypay tu Tudi-kun, mipaypayaca tu cacaya a samian ci “Hunwan-ye”.

諸羅山社為現今嘉義市西區番社里，舊名番社內，是諸羅山社舊址。中正公園旁忠義街上的福社宮，除祭祀土地公外，另奉祀一尊「番王爺」神祇。

caysiw-lusep mihcaan i liwliw yadah kunika kutkutan tu ukakan, sausian u Pinpu-cu a tademaw itida i labu nu luma’ mitadem tu tuas, sisa idaw ku nipatideng tu paya nu tuas, idaw kunipi tuktukan tu sulit “ Caw-he lmi a mihcaan Ciayi-se Se-liaw cun hun lu wi se na” a sulitan, pikawliwmahan nu kuyumi tu tusa a bulat tusiw demaad sikawaw tu pilisin, u Hunya-cuzen sapilisin tu tuas a masa kaliwhan nu taywan anipipaypay. teban nu patiyamay ca’celan nu nanum amisan idaw ku Bansia, Bansia-kuo, Ciacun tepal nu sangawan idaw ku Hunce-kuo, dadan nu kisia nutipan idaw ku Hunpuo-cun nu kitidaan, taneng palutatengaan tu sumamad nu Luosan-se yuncumin nu palutatengan nu aenengan.

1930年於附近挖出許多遺骨，推論為平埔族人採室內葬方式下葬之先人，故另加祀一牌位，上刻「昭和五年嘉義社社寮眾番祿位番社內」字樣，並於農曆2月29日舉行誕辰祭典，為洪雅族人崇敬祖靈的漢化遺風。市區中央噴水池北邊有番社內、番社口，嘉雄陸橋旁有番仔溝，縱貫鐵路西面有番婆莊等地名，可視為往昔諸羅山社原住民居住證據。

lalangawan 文化

lalisinan 祭儀

Hunya binacadan tada angangan a lalangawan Cuopiw “Mocai”, misalisin “Tei-vakkai” Talu “ Murao” atu Huyin “Manitan” picedekan, Cuopiw “Mocai” u sasaselalan nu binacadan, madiputay henay nina lalangawan itida i Natuo Puli cen nu Pipa- li a niyadau’an.

洪雅族群的主要文化為走鏢（Movai）、祭祖（Tei-vakkai）、打鹿（Murao）以及會飲（Manitan）；其中，走鏢（Movai）為該族的成年禮，目前保留該文化為位於南投縣埔里鎮枇杷里之社區。

katuud ku mitelungay mipaypaya nuheni, ui niyadu’ay a sining, u mibalakiay a tudi ku mihcaan, kakakikungan tu a mihcaan. sidikuc ku nuheni tu lihu, pabaway a dikuc u salengacaya dawa ni sangaan, naiay ku ledung, katukuh i sasa’ nu tadelecan, dikucan idaw ku sumanahay a dawa ku sapatumi’, kalabihbihan ku sasa’, sasay nu dikucan namaka tatelecan katukuh i sadipa’, u tanayuay a sepatay nu kalimucu nu dawaan ku sasangan, pabaw han malecad idaw ku sumanahay a sapatumi’.

主祭有很多位，必須是部落的未婚少年，多半從年紀較大、即將結婚者選取。他們穿著禮服，上衣用白布做成，開襟無袖、長至腰下，衣上以紅條裝飾，下端垂下白絲條；下衣的長度由腰至足背，用長方形的白布片做成，其上同樣以紅線條裝飾。

tu mihcaan nu kaliwmaah a kuyumian nu tusaay a bulat, Papu’-lun, Papu’-lacu atu Hunya binacadan malaliyun tu mihmihcaan nu sasalisinnan. tatama atu tatayna kaca idaw kunipicabaya tu sumanahay a dikucan atu ni tusulan tu dinum anisangaan tu dikucan, singangan sa tu “ Selan. makakitinkitn ku nuheni mudadiw, kalaluman sa tengilen ku dadiw. pilangecan satu pituay a bulat ya binacadan namin sikawaw tu nilaculan tu kawawan. laylay nu sapilisin tu babalaki i kaliwmahan nu kuyumian tu pitu a bulat tasa a bataan nu dimiadan, ayda idaw henay i Puli Hunan-ya binacadan a tuasan nu ayawan a kilangan patata’ misalisin.

每年農曆二月間，巴布薩、巴布拉族與洪雅族群諸族會舉行換年儀式。男女皆披紅襖或以錦繡製成的衣物，稱『色練』。數十人挽手而歌，且歌聲婉轉哀戚。而農作在農曆七月收成間各族也會舉辦收穫祭。傳統在農曆七月二十祭祖，現今留有於埔里洪安雅族祖靈樹前祭拜祖靈的儀式。

sakatusa nu Tangabulan mabulaw 平埔族群第二次大遷徙

caywal-tulu mihcaan , Taywan cunpu Tangabulan lima ku binacada “ Tawka-se’cu, Pacay-cu, Papu’la-cu, Papu’-sacu atu Hunya binacadan” sabaw sepat ku niyadu’ nuheni, mapulung mabulaw taydan i Suy-sa-lan “ aydaay nu Natuo Puli”.

1823年，臺灣中部平埔五族(道卡斯族、巴宰族、巴布拉族、巴布薩族以及洪雅族群)，共有十四社，聯合遷往水沙連(今南投縣埔里)。