Libya

Libya (利比亞)

Libya (利比亞)

u Libya (利比亞) sa i labu nu Feico, itiza i 25 00 N, 17 00 E

u ahebal nu lala’ mapulung sa 1,759,540 km²

u ahebal nu lala'ay sa 1,759,540 km², u ahebal nu nanumay sa 0 km²

hamin nu tademaw sa 6,541,948.

kakalukan umah sa 8.80%, kilakilangan umah sa 0.10%, zumaay henay umah sa 91.10%

tapang tusu nu kanatal (首都)

u tapang tusu nu kanatal sa u Tripoli (的黎波里).

kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)

kakining nu kanatal demiad sa 23 bulad 10 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Fayez al-Sarraj, micakat a demiad sa i 2016 a mihca 3 bulad 30 demiad.

Libya hananay a kanatal sa, sakaihekal nu kitakitay a nipangangan u Libya han, i kaamisan nu Hiwyco sikalecad nu biyaway Alapoay a kanatal, nikaahebal nu kanatal sa 176 nu mang km².

(u kamu nu Hulam sa:利比亞國，通稱利比亞，是北非的一個阿拉伯國家，面積176萬平方公里。)

i sakatusaay a nikalalais nu kitakitay nadikudan satu, ina Libya a kanatal i 1969 a mihcaan kunida sa pabinawlan a malakanatal, patideng tu masakaputay a kasaupu nu Libya hananay a nipangangan a masahungtiay a kanatal, i 1963 a mihcaan sa sipaalesan tu ku ya kapulungay a sisakelec a kanatal, padumaan tu Libya nu hungtiay a kanatal, katukuh i 1969 a mihcaan sa mihantayay tu nikasa hungtian a masakaputay, niya langdaway hananay a nipangangan a micaculiay tu sakaudip a masakaputay kalingatuan a mibulibul, patideng tuway tiya nu Alabiya Libya kapulungan a kanatal, 1972 a mihcaan milihida tu nu Alapoay kapulunganay a kasakaputan a kanatal.

(u kamu nu Hulam sa:第二次世界大戰後，利比亞於1951年獨立，建立了聯邦制的利比亞聯合王國，1963年取消聯邦制，改名利比亞王國1969年反對君主制的利比亞綠色革命爆發，建立了阿拉伯利比亞共和國1972年加入了阿拉伯聯邦共和國)

i 1977 a mihcaan sa ina masakaputay a kanatal muliyas tu a malaliwasak, nu dikudan sa sipangangan han tuya Alapo nu Libyaay a binawlan a kasakanatal, atu masa nu katabakiay nu Alapo ya Libay a binacadan sanu siyakayay a nidateng u sanu binawlanaya kanatal, nika u sasitungus nu talakaway a mikuwan sa caay tu kasumad, iti 2011 a mihcaan sa kaidawan nu sakay labuay nu kanatal a nikasila’cus a malalais, sipasumad hantu a pangangan tu ya "Libya" han, i 2013 a mihcaan sa nikaedem nu nikalalais, nipatidengan tu ya Libya nu binawlanay a lalubangan a kakitidaan, sikasumad aca tu ngangan nu kanatal "u Libya a kanatal" han.

(u kamu nu Hulam sa: 1977年聯邦解散後更名為阿拉伯利比亞民眾國和大阿拉伯利比亞人民社會主義民眾國，但政權實質未變，2011年，爆發利比亞內戰，改國號為「利比亞」2013年，內戰後組建的利比亞國民議會又改國號為「利比亞國」)

cunli (總理)

u cunli nu Libya (利比亞) ayza sa ci Abdul Hamid Dbeibeh, micakat a demiad sa i 2021 a mihcaan 3 bulad 15 demiad.

(u kamu nu Hulam sa: 1977年聯邦解散後更名為阿拉伯利比亞民眾國和大阿拉伯利比亞人民社會主義民眾國，但政權實質未變，2011年，爆發利比亞內戰，改國號為「利比亞」2013年，內戰後組建的利比亞國民議會又改國號為「利比亞國」)

sakay nu kakitidaan (地理)

i ti kaamisan nu Huiwco kalatebanan ku eneng. saamisan sa micapi tu ya Ticung-hay, ya sadipasan a nikatanayu makaala tu 1900 km. nu Libya a kanatal sa u sakaamisan sikaidaw nu sadipasan a kenis, masatanayu ku enal atu masabuyu' ku nu satimulan a kenis nikahida, u nikaahebalan a kakitidaan nu kanatal sa masa nu likelikenan amin 94% ku nikaahebal, pulung han a maysausi nikatalakawan a kakitidaan sa 300-600 m.

(u kamu nu Hulam sa: 在北非中部。北瀕地中海，海岸線長約1900多公里。

利比亞除北部沿海地區有狹長的平原及南部山區外，大部分均為沙漠，占總面積的94%。大部分地區海拔300-600米。)

sakay nu demiad (氣候)

i liwliwan nu sadipasan a kenis sa, masa nu ya Mediterranean (Ticung-hayay 地中海) a kasademiad, i nu labuay a kaahebal nu kakitidaan sa masa nu caledesay u nu likelikenay a kasademiad. i labu nu kanatal a kenikenisan sa, nayay ku i mihmihcaanay a sauwac kasasibalad a musilsil, u tebun atu nemnem ahebal sa ku kalaliwasak, i tini i Awbari idaw ku nipanganganan tu ya Umm al-Maa hananay a banaw.

(u kamu nu Hulam sa: 沿海地區屬地中海式氣候，內陸廣大地區屬熱帶沙漠氣候。境內無常年有水的河流，井泉分布較廣，在Awbari有一個叫Umm al-Maa的湖。)

u sakikalisiw (經濟)

ina Libya sa i tini i kitakit sa u sakahenulan a mukutkutay tu simal a pacakay i duma a kanatal masacacay a kaput. u simal sa masatektek tu nu kanatal a sapakalisiw, sikaidaw nu binawlan nikapulungan a sakay kalisiw sa makaala tu 50~70%.

(u kamu nu Hulam sa: 利比亞是世界重要的石油開採與輸出國之一。石油是經濟支柱，約占國民生產總值的50%～70%。)

sakay nu malukay a kalukawaw (農業)

u pahutingay atu kalapangkiwanay a pahutingay a tademaw sa, makaala tu 50% kayadah nu tademaw, nipahabayan sa idaw ku nipahutingan tu sizi, katalalan, luba, uli, atu subayu ku sakasitungus, u nikalukan sa idaw ku habay, sibanuhay a habay, kalitang, sisimalay a cukana, mamim atu masaabinungay a cawce a heci.

(u kamu nu Hulam sa: 牧民、半牧民占農業人口的50%以上，牲畜以羊、牛、駱駝、驢、馬為主

作物有小麥、大麥、花生、油橄欖、柑橘、椰棗等。)

sakay nu enalay a sapananum tu umah (綠洲及灌溉系統)

nikalahecian sa, i tini i Libya a kanatal sakaidaw/sakaizaw nu matatudungay a patadas sa 2%, a kakalukan ku sakataneng nu nanum a paluma, sipakay masalamitay a nipikingsa sa, sakay nu timulan nu Libya ya likelikenan a kenis sa, i sasa nu lala' kasaidawan nu nanum nikasibek tu salaculan. nikasupedan a nanum masasa sa sikalecad tu nu ya Nile (Ni-lo 尼羅) hananay a sauwac nu 200 a mihcaan nikasilsilan kayadah. ku maydih a palekal tu sakasitungus a papalumaan a lala' sa, ina Libya hananay a kanatal, yadah tu ku nipatideng tu makasasaay a misuped sapananum a kakitidaan.

(u kamu nu Hulam sa: 事實上，在利比亞只有2%的土地因為能得到足夠的降水而適合耕種。但根據調查，利比亞南部沙漠地區蘊藏有豐富的地下淡水資源，其儲存量相當於尼羅河200年的總流量。為了開發更多適於耕種的土地，利比亞興建了很多地下水灌溉系統。)

sakay nu mawliay i hekal (對外貿易)

u kanatalay a kakanan nu tademaw sa, taneng sa tu nu zibun a udip mukaen, nipacumudan a sakaudip a kakanenan, atu sakanu mukinay a sakikawaw a tuudtuud,sakay nu cacaliwayan a miungpan, nu dingkiay a canancanan. u simal ku sapisiwbay nu sakasitungus nu kanatal, atu ya sikaidaw nu mukingay a ba’tu, kalitang, atu bukulay a bangrs ku sakasaan a kalalcal misiwbay.

(u kamu nu Hulam sa: 國內糧食不能自給，進口糧食、石油工業裝備、交通工具、電器等。

出口以石油、鐵礦石、花生、皮革為主。)

nu sakay hitay (軍事)

u nu Libya a binawlan kasahitayan a sikaicelang masa nu kanatalay a nipatideng, kasalamitan a masulitay maydih a mubeling i nu ayawan ya mikeliday a tademaw ci Keta-huy hananay nikalsakapud tu hitay, i labu sa pihacengan a macacuung malaliwasak tu, u mamikeliday sa caay pakakuwan tu nikahidaan a kasasula’custu nu kanatalay a hitay, idaw aca ku milakuwitay a caay pisikul tu nipikelid tapatapan a niculcul, kunida sa muladay tu hitay a mingayaw. sakusaan caay a makuwan nu cenghuay a masakaputay a nu zibunay a hitay sa sacacacay sa patideng.

(u kamu nu Hulam sa: 利比亞國民軍是利比亞的主要武裝力量，基本上由以前參與推翻格達費的民兵和叛變政府軍組成，內部嚴重分裂，中央政府未能強力掌控政府部隊，甚至有指揮官不理政府命令擅自發起軍事行動。此外，不隸屬政府的民間武裝勢力林立。)

nu Libya a kanatal sa i ti 2011 a mihcaan idaw ku tusa nu mang nu binawlanay a hitay, katukauh i 2014 a mihcaan sa sicunus tu 30 a bataan nu mang hitay nu makay binawlanay. sabeleng satu ku kiyadahay nu canancanan a kuwang micumud i lumalumaan, nayay ku masalumaay caay pidikec tu saading tu udip kasikuwang.

(u kamu nu Hulam sa: 利比亞在2011年有2萬名民兵，至2014年已增至30萬人。大量武器流入民間，幾乎每個家庭都擁有槍械。)

u laylay (文化)

ina Libya a nika sisinggu sa u ya Islam (I-se-lan 伊斯蘭) kiwkayay a sakibalucu', ina kanatal a sakasitungus a lalangawan nu kiwkay sa ina Islam (I-se-lan 伊斯蘭) amin a lalangawan ku sakahenulan.

(u kamu nu Hulam sa: 利比亞是一個奉行伊斯蘭教的國家，故該國文化主要為伊斯蘭文化。)

u kasiliwan tu masa nu kitakitay a zaysan (世界遺產)

ya Sabrata (Saypu-la-tay 塞卜拉泰) a kasumamaday a tuse sa, i ayaw nu limaay a celahcan a nipatideng nu Phoenicia (Pini-ci a tademaw 腓尼基人), i nisubelitan i mahida a nisangaan kasumamaday a nalimaan sa, na i ayaw nu pituway a celahcan iminatuay a dadipasan, u sakasinganganay a nipisanga a biyu’ sa na i cacayay a celahcan kakya a nipatideng, u ngangan sa Jupiter (Cupi-te 朱比特) han, idaw henay ku kasumamaday masakimuluay aadihan nu tademaw. i 1982 a mihcaan sa sipacumud nu kitakitay a kanatal, pasa nu sapasubana nu masakaputay a kasingangan nu kasiliwan a zaysan a masalamid a mucebang.

(u kamu nu Hulam sa: 塞卜拉泰古城：西元前5世紀由腓尼基人所建。遺址中最古老的建築是約建於西元前7世紀的海邊碼頭，最著名的則是建於西元1世紀左右的朱比特神廟，還有一座古羅馬典型的圓形劇場。1982年時被聯合國教科文組織列入世界遺產名錄。)

Cyrene (Si-lan-ni 昔蘭尼): ya Cyrene (Si-lan-ni 昔蘭尼) hananay a katenesanay Greece (Si-la 希臘) a tuse, u sakay nu limaay i kenis nu Greece (Si-la 希臘) a tuse, masa tuasay atu sakahenulan a kitidaan, ya Libya i nu walian sakasiida tu kasingangan tu Cyrenaica (Si-lan-ni-ciya 昔蘭尼加). i ayaw nu celahcan 630 a mihcaan, sipakay nu Thira (Sil-la a subal 錫拉島) a mamisatubangay ku patigengay.

(u kamu nu Hulam sa: 昔蘭尼：古希臘城市，為該地區五個希臘城市中之最古老和最重要的，利比亞東部因它而命名為昔蘭尼加。於公元前630年由錫拉島的殖民者建立。)