Lusin Watan
Lusin Watan(樂信·瓦旦)
mikawaway-kalumyiti
yu kalipenay henay ku mikuwanay, u seybu nu lipen maydih miala tu tuud nu buyu’ay, tabuyu’ saan. yadah tu ku madebungay a niyazu’ nu Tayal, malinges ku Tayal. kyu u tumuk ci Watan(瓦旦) miladayay tu niyazu’ay mihantay tu lipen, nika katuud ku hitay nu lipen, kapah aca ku ku tuud nuheni, katuud ku mapatay madukaay nu kalu niyazu’ inayay satu ku laheci nu pihantay. matineng ci tumuk Watan tu kaicelang nu seybu nu lipen, a minayat tu iluciluc nu niyazu’, kyu masasungaay atu lipen. pasiwatid hantu ku wawa niza ci Lusin Watan(樂信·瓦旦) i seybu nu lipen, milunguc aca papicudaden ci Lusin tu baluhay a sapicudad. napakayza ci Watai Saburoo(渡井三郎) hantu ku ngangan ni Lusin.
matineng micudad ci saburoo, i tawya u sakala misaydan ku nanamen niza, masinanut ku picudad niza, pahezek ci Lusin mala misaydan. pahezek tu ci saburoo, tabuyu’ tu ciniza, tayza tu kalu niyazu’ miedap tu niyazu’ay mingaay tu imelang, pasubana’ tu niyazu’ay tu sakayti nu padekuan a tineng. tulu a bataan tu ku mihcaan ni saburoo, mikadabu i lipen u kapahay a luma’. maladay atu acawa niza ci saburoo, tayza i kaku niyazu’ mala misaydan i Taywan. caay pingaay adada’ tu imelang ci saburoo, a misudang aca tu seybu atu niyazu’ay a nikakakalat, mianin aca tu seybu tu sapatizeng tu niyazu’, atu sapacakat tu sakauzip nu niyazu’ay. patatenga’ ku binacadan atu seybu i cinizaan, tada mahiyaay tu a tademaw ciniza i tini i binacadan nu Taywan.
i 1949 a mihca iniw tu ku baluhay a seybu, u sakalihaday nu niyazu’ay nasa ci watai saburoo, kyu sanuhulam hantu ni Watai saburoo ku ngangan niza ci Lin-lwey-cang(林瑞昌) hantu. i 1947 a mihcaan matataes ku taywan. a midiputtu tu niyazu’ay, amana pilihiza han niza ku niyazu’ay, pakawlahen nu talakaway ciniza. a pacakat tu cyanli nu binacadan, malingatu tu ci Lin-lwey-cang milihiza tu cen-ce hananay a kawaw, mala giing tu ciniza itini i linziay a sen-i-hwey nu taywan. tataytay ciniza u binacadan mala giingay. mabilil ciniza mianin tu seybu, sakakapah a sakauzip nu binacadan. mahiza, pacakat sapilihiza nu binacadan itini i cen-ce, pacakat tu len-cay nu binacadan a nipilungec. itawya siwatiden ni ama niza i lipen ci Lin- lwey-cang, pacici’ han nu lipen ku niyazu’ mabulaw. a mikilul ci niza tu nisiwatidan ni ama niza a kawaw, mihalhal tu cacay ademiad, a miladay tu niyazu’ay kaku taluma’ i malumanay a niyazu’ sa ci Lin-lwey-cang. milungec ci Lin-lwey-cang tu seybu liyawen ku niyazu’, pasukasen ku lala’ nu niyazu’ay. kaien nu seybu kumahiniay a kawaw. nika caay katalawtalaw ciniza, pacici’ han nu seybu, mianin henay ciniza tu keynli nu binacadan, pasukasen ku lala’ nu niyazu’ay han niza. pametek sa ku seybu tu kawaw niza. sazikuzay, i 1954 a mihcaan kuwang hantu nu seybu mipatay ciniza. mianin tu ceynli nu binacadan, mataluday ci Lin-lwey-cang patayen tu nu seybu. itini i balucu’ nu niyazu’ay sa, u misaydan ciniza ci Watai saburoo, nika u mamikilul tu masiwatiday a kawaw ni ama niza ci losin watan, tahadauc i balucu’ nu niyazu’ay ciniza.
在日本統治的時代，日本政府為了取得山上的資源，不斷往山林推進。許多泰雅族的部落被侵犯，讓泰雅族人感到不滿。於是大頭目瓦旦，帶領族人奮力抵抗日本人，但日軍人數眾多，武器精良，各部落傷亡慘重，抗爭並沒有成功。頭目瓦旦意識到日本政府的強大，為了族群的延續，他選擇和日本人妥協。他將他的兒子樂信·瓦旦交給日本政府作為人質，並要求日本人讓樂信接受新式教育。從此，樂信改名為渡井三郎。
三郎是讀書很厲害的學生，他在當時的最高學府學習醫術，並順利的從學校畢業，成為醫生。畢業後，三郎回到山上，在各個部落幫族人們醫病，傳授醫療知識。三十歲的三郎，入贅日本名聲良好的家族。三郎的妻子與他一起，在臺灣各個部落行醫。三郎除了替人治病，協調政府與族人之間的衝突，並向政府爭取部落建設，改善部落的生活環境。他深得原住民族群與政府的信任，在當時，他是臺灣非常有威望的原住民。為了提升原住民族群的權益，林瑞昌晚年開始參與政治，他是「台灣省臨時省議會議員」唯一的原住民。林瑞昌向政府請求恢復部落，歸還故鄉土地。這個請求被政府拒絕。
一九四九年新的政府來到台灣，渡井三郎認為新的政府會帶給人民和平和希望，因此，他也從渡井三郎改名為林瑞昌。一九四七年二月，臺灣發生鬥爭。為了保護族人，他說服族人不要參與鬥爭，受到縣政府表揚。他積極向政府爭取，讓原住民可以有更好的生活。例如，增加原住民參與政治的機會、培養原住民族人才等，許多要求。當年林瑞昌的父親和日本人妥協的時候，部落被迫遷離。而他繼承父親的遺志，期盼有一天，可以帶著部落的人重返故鄉。但他一點也不畏懼，在政府強勢作風下，依舊替原住民族群爭取權益，請求歸還土地，他的作為引來政府的關注。最終，他在1954年被政府處決。為了爭取原住民族的權益，勇敢地林瑞昌被政府處決了。然而在族人的心目中，他曾經是行醫濟世的渡井三郎，也是繼承父親遺志的樂信·瓦旦，人們將會永遠記得他。
malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan
mikawaway-kalumyiti- https://web.klokah.tw/pbc/book/online/index.php?id=128：殞落的勇士，原住民族語E樂園由財團法人原住民族語言研究發展基金會 製作