Tay-ping-yang

kakiliman

Tay-ping-yang

Tay-ping-yang “nu ingkulis a kamu, Pacific Ocean” u i Cikiw nu limaay a bayu u satabakiay a bayu sa, u ahebal 1.6525 a yik a cubu nu kungli, namakayni i nu amisan a likid nu bayu katukuh inu timulan a likid, u nutipan sa nu Yacu, Ta-yang-cu, nutimulan sa u Maucu, matahab ku Cikiw 46 palasubu uhekal nunanum atu maka 32 palasubu ku mapulungay a caycubu, kitabakian ku Cikiw nu pala' numaminay hatida katabaki.

nilacilan

sapatelek tu lala' ucaculilan nu cila' muwanis tu wali a Tay-ping-yang atu nu timulan a Tay-ping-yang. Nuamisa mutulin tu sakapapela' a payleng, nu timulan a tapiingan u balat 60 ku telek kukasusiket.

Cikiw nu ta-yang “lima ku aulican”
amisyu waliyu tipyu intuyu timulyu

itini i amis nu Tay-ping-yang a nu tipan a tapiingan u Maliyana u cilis nu bayu` u cikiw nu hekal sailabuay a kakitidaan. ya cilis nu bayu' satabakiay a sailabuay nu hekal sa 10,911 a dadepah “35,797 nu ingce”.

Tay-ping-yang angangan nakakayni nu Lating a sulit “Mare Pacificum”, yaimisa “masatedepay a bayu ” u pacunaay tu balung ci Maycelun ku panganganay. mikuli ci nida i Sipanya nu Putawya sinmung paculil i bayu tu balunga nai 1520 amihcaan 10 abulad . maluyaluly tu lima a balinga namakayni i saetip a bayu` matepa nuheni ku cacay a sakatimul a sakatahekal “kiyu Maycelun a han a bayu” pakayda satu i nutipan muculil, macaliway ku 38 ademiad u sakatalawan sakakihalaway sadikuday sa katukuh i masadepay a hekal nu bayu’, kiyu pangangan han nida tu

Tay-ping-yang.

u mahicaay hakiya ku nanum nu bayu

akuti’ nu nanum nu Tay-ping-yang a bayu namakayni i nikabalatu ku cayay kalecad, micapi tu sisuledaay, i telekla i 25 katukuh 30°C ”84°F” u nanum nu bayu nu cikah u susuday a balat kiyu talakaw.

pakayni i kanatal nu tapuku amiadih tu waliyu nu pabaw nikahetik nu cilal. Masaupu ku ladem mahida sitaiay nu cacikcikan a ladem masametek a adihan.

ce-daw u "sumanah" atu uletek "sumilaway" lakuiitay a kanalat atu kakitizaan.

micapiay tu telekla a nanum tu mihcaan tantaneng sa, micapiay tu sulda sa cuedet sienaw kiyu caay kalawacah , kiyu ina tusaay a kitidaan inayay kucikah.anu hidan ku kamu, Tay-ping-yang nanum nu bayu u satepiay ku diheku. i nu amis a pela’ , Tay-ping-yang nu hekal ya nanum nu bayu’ mahida u tuki kunikaniyul “ amis a pela’ msaliyut ku likid” i timulpela’ macacukas ku niyul nu likid nu bayu. u amis tulekla, mududuc tu amis nu balat 15 ku balat, mabahil nu bayu pasay nu tipan mucuduh a taayaw, katukuh i Hulipin nu capi maniyul pasay amis, atu nu Dipun a dawhang “pangangan han lumeniay a likid” tini malalikeluh. i amis nu sabalat 45 ,ya lumeni'ay a lalikidan malatusa. Pasay timul ku cacay mucubelis aca pasaamis a teleklala' a likid, nu cacay sa pasaamis mahida masamulmulay a likid, micapi tu amis nu Amilika mucuduh tida Pay-leng-hay-siya macukas kuni kaniyul nu likid,pasatimul u sienaway mahaymaway a Ciya-hu-ni-ya a likid.

timul telekla mududuc tu telelalpasay nu tipan a malikid, i Sin-ci-nya ya- ya timul nu 50 ku balatu pasayd a namin i timulan a itida. u likid imahini nakakay nu tipan mududuc tu timulan a Tay-ping-yang nu likid, wida timulay misaliyut tu cacay a ngatu, katukuh i Ce-li a dadipasan nu bayu, u likid nu nanum malatusa, u cacay makayda i Hen-n-ciyaw tu micumud i Ta-si-yang, dumasa pasaamis mala nu Mi-lu nu kalikid. timulan teleklal nukalikid mududuc tu teleklal mayni i nutipan a malikid, i Sin-ci-nyi-ya pasatimu tu wali masaliyut, akay i timulan a balat 50 matucek pasayda i wali. imahini ku likid pakayni i nutipan mududuc tu Tay-ping-yang amalikid, u timulay a maliyut a ngatu. katukuh i Ce-li nu dadipasan sa, yalikid malatusa, cacay micaliway i He-en-ciyaw micumu i Ta-si-yang, tuduma acacay sa pakay amis mala nu Mi-lu a nikalikid.

walitu maliwliw nu yadahay nu matuduhay a buyu’ atu masacilisay a bayu mahidau u masue’tay mapuut.

u hekal

u An-san-yin “The andesite line” u Tay-ping-yang a hekal usabaeketay a nikaaulic, ya tebenay nu Tay-ping-yang masabintangay a masawahulay ilabuay a Hu-cen-may-tiy a baetu atu Ta-lu nulilis manebneb tu maselep ku katabaki nu lamal u Cang-ing-in ku paliwasakay. i An-san mududuc tu Ciya-li-hu-ni- nu Ya-cu nu tipan a subal, A-liw-sen asubal nu timulan, Kan-ca-ciya a subal nu walian, Ciyn-taw asubal Dipun a subal, Ma-li-ya-na subal, Su-lu-men a subal, katukuh Niyw-si-lan; masedal pakayni i amis tu wali katukuh i An-ti-sin- a buyubuyu'an nu tipan, Nan-may-cu atu Me-si-ke, macacubelis aca i Ciya-cu In-ni, Huy-li-pin, Di-pun, Sin-ci-nya-ya, Niw-si-lan, tu Aw-cu, Ta-lu, atu nu timulan nu -Ta-lu macebal mududuc tu kitidaan i An-sa ababa' tuwan.

Pu-li-ni-si-ya a tuluay a kitidaan ulic sa Ha-wa-i a subal, Niw-si-lan atu maudipay a subal.

enal atu subal

Tay-ping-yang a subal yadah ku masa hicahicaay , idaw ku mitepalay tu dadipasan a subal, masa nikaydaan nu nanum mabanaw a subal, u San-hu atu matuduhay a subal sa sepat kuci kalecad a subal. mulilisay tu dadipasan sa i An-sa-ababa`tuwan sa, pasu Niw-si-lan atu Sin-ci-nya-ya atu Huy-li-pin asubal, Tay-wan tu, inasubal matatepal tu Ta-lu matatulin, widasa Sin-ci-nya-ya a subal nu kitakit sakatusa tabakiay a subal.

matuduhay a subal u Pu-ciyn-wiy-l- a subal, Hawaiy atu Su-lu-men a maluyaluyay a subal, yadah henay idaw ku maudipay a matuduhay a buyu' musaungay henay.

Tay-ping-yang u asisi'ay a subal tidanaming i 30 a mabalatay nu teban, namakay wali atu timulan manayat katukuh i maudupay a subal, liwan sa Tay-ping-yang a bayu malecad tu naming matahepu naming nu nanum.

patahkal tu Yincumincu i nu timulan a

Ha-wa-yi, maudipay a subal atu Niw-si-lan maliwliw nu Pu-li-ni-si-ya masatuluay ku kalimucu' nu kitidaan labusa idaw ku Ku-ke a maluyaluyay a subal, Ma-ke sa-se maluyaluyay a subal, Sa-mu-ya maluyaluyay a subal, Say-ku maluyaluyay a subal, Tu-ke-law maluyaluyay a subal, Tung-ciya maluyaluyay a subal, Tu-a-mu-tu maluyaluyay a subal, Tu-wa-lu maluyaluyay a subal atu Wa-li-se-ciy atu Hu-tu-na maluyaluyay a subal. Mi-ke-lu-ni-si-ya maluyaluyay a subal i teleklal nu amisan atu kanatal a sapisumad tu demiad a kulit nu tipan, pasu Ciya-lu-lin maluyaluyay a subal, Ma-saw-l atu Ma-li-ya-na maluyaluyay a subal. Pakayni i Sin-ci-nyi-ya nu tapang a May-la-ni-si-ya tini i Tay-ping-yang nu tipan tu timulan a masa kalimucuay, pasu Pay-se-may a maluyaluyay a subal, Hay-ci maluyaluyay a subal.

muliwliay tu Tay-ping-yang atu kitidaan

u Ya-pu-la-han.a wteliwse i 1589 amihcaan mikulit tu cizu Maris Pa-ci-fi-ci. u sayaway sakacacay idaw ku waliyu a niin-sa-cuan a cizu.

nu ayawan nu nahemekan nu naayaw, Tay-ping-yang a kitidaan nasikawaw kinapina tu amalimad, u sakaaduhan kinacacay u timulay a bunacadan.

“Pu-li-ni-ya a tademaw” namakayni i ya-cu nu dadipasan katukuh i Ta-si-ti, namahida sa katukuh i Ha-wa-yi atu Niw-si-lan, satu katukh i maudipay a subal. Aw-cu atademaw nai sabaw tu enem a si-ki sayawan makaadih tu Tay-ping-yang. Sayaway nawi mabatatay i Pa-na-ma a masa dihebay nu Si-pan -ya mubalungay ci Pa-l-u-ya “ Vasco Núñez de Balboa” “1513” a mihcaan nadikuda yu mibalunga mubalat i Tay-ping-yang ci May-ce-lun “1519 amihcaan 1522 amihcaan.