U-tang-san
kakiliman
mikawaway-kalumyiti
U-tang-san, uyaan a ngangan sye-s-san, cacay ngamganTay-ye-san, cacay ngangan Tay-he-san, singangan aca tu lyan, tini i Bu-pey kuwan satip saamisan Se-yen-tan-cyang-se-cin-ney, U-tang-san miliwku u kyezay uyni a buyu’ a singangan. Han-cyang timul tukus, pasayza muculil i satip amis-wali timul, u tanayu’ 263 labas kung-li, u Ta-pa-nuyu’an pasazuma wali ngatu, malingatu makay Bu-pye, Sya-si tusa kuwan a lilis, katukuh i Sing-s-nan, laed Han-cyang atu Ta-hung-san masasuayaw.
武當山，本名仙室山，一名太岳山，一名太和山，又名譧上山，位於湖北省西北部十堰丹江口市境內，武當山旅遊經濟特區即依此山而定名。漢江南岸，西北-東南走向，長260餘公里，為大巴山脈東段分支，起自湖北、陝西兩省邊界，止於襄陽市南，隔漢江和大洪山遙對。
U-tang-san hekalay aazihan hamin nu hekal 312 pn-bang-kung-li, u kitakit a lalangawan a niliwanan a zaysang, Cung-kow kanatal 5A ci piliwkuan aazihan, kanatal a kakatayzaan nu singanganay hekal a piazihan atu sakaput mipupuay tu lalangawan. sakay saayaway singanganay a buyu’ nu Cong-kow sepat ta-taw-cyaw “zuma tulu a buyu’ u Lung-hu-san,Ci-yun-sanatu Cin-cen-buyu’”.
武當山景區總面積312平方公里，是世界文化遺產、中國國家5A級旅遊景區、國家重點風景名勝區和文物保護單位。為中國四大道教名山之首（另三座為龍虎山、齊雲山和青城山）。
nilaculan
mikawaway-kalumyititahak aazihan 自然景觀
mikawaway-kalumyitiU-tang-san sumamad a ngangan Tay-he buyu’, micidek ku buyu’, talakaw ahebal tanektek. Izaw ku 72 ku madicemay a buyu’, 36 masatepaday a buyu’, 24 ku cilis nu sauwac, 11ku buhang, 10 ku ba’tu, 6 ku aenengan, nisanga’an tu “72 ku madicemay buyu’buyu’ pasa tukun, 24 ku cilis nu sauwac” ku bangcalay a hekal. angangan madicemay a buyu’ tyen-cu buyu’, katakalaw1612 mi.
武當山古名太和山，山勢奇特，雄渾壯闊。有72峰、36巖、24澗、11洞、10石9台等，構成了「七十二峰朝大頂，二十四澗水長流」的秀境。主峰天柱峰，海拔1612米。
U-tang-san mihmihcaan lu’tim ku ladem, kikasumad ku ladem bali, sepat puu’ masazuma ku salungan. 1994 a mihcaan, lyen-he-kow tayza i U-tang-san mikinsa miazih sakaput a tapang paseneng ci S-laan, “U-tang-san sa u sabangcalay a kakitizaan nu kitakit.” 2009 a mihca 8 a bulad U-tang-san mala tu nuCong-kow kanatal kapahay lala’ a aidangan.
武當山常年紫氣氤氳，風雲變化莫測，四季景致各異。1994年，聯合國赴武當山考察組官員考斯拉稱讚：「武當山是世界上最美的地方之一。」2009年8月，武當山被列入了中國國家地質公園。
angangan miazih tu hekal主要景觀
mikawaway-kalumyitiU-tang-sanangangan u hekal a piazihan izaw ku cin-tin aazihan, nan ba’tu hakal aazihan, tay-ce-puw hekal aazihan, bu-su-kang-nin umah aazihan, syen-ye-men hekal aazihan, cyung-tay hekal aazihan atu u-lungkung hekal aazihan.
武當山主要景區有金頂景區、南岩景區、太子坡景區、福壽康寧園景區、玄岳門景區、瓊台景區和五龍宮景區。
Cin-tin aazihan金頂景
mikawaway-kalumyitiCin-tin aazihan tini i liwliw nu tan-cu-buyu’, u caw-ten-kung, 123 ten-men, tay-he-kung anisakaput. Tay-he-kung patizeng I min-le 14 a mihcaan “tu 1416 a mihcaan”, ayza u tapang nu hamin nu kanatal sinku a kawaw kitizaan atu tapang u lalangawan a tuud sirtungusay midipu. kungay nu angangan nisanga’ tu cin-tyen tini I tukun a buyu’, mitudung misanga’ tu nu kilangan a nipatizang.
金頂景區位於天柱峰周圍，由朝天宮、一二三天門、太和宮等組成。太和宮建於明永樂14年（1416年），現在為全國重點宗教活動場所和重點文物保護單位。宮中主體建築金殿位於峰頂，為銅製仿木結構建築。
nan-yen piazihan 南岩景區
mikawaway-kalumyitinan-yen piazihan tini i tatelecan nu buyu’, u ce-syaw-kung, nan-yen-kung, lang-mye-c sakaput aazihan. ce-syaw-kung i cen-ci-bungan, U-tang sa nu ayzaay u mahedekay a kung-tyen. hamin nipatineng nuyza hungtiay anipatizeng, ayza angangan hamin nu kanatal pikawawan tu nu sinku atu situngusay midiputay niliwanan a tuud, nu U-tang-san taw-cyaw sye-huy a kakitizaan. nan-yen sakay cin-tin, nu cen-u-siw-cen u kalakamisamaan a kitizaan. misanga’ patizeng i yen-tayay a ten-ci-cen-cin-kung-tyen-s-kan i laed nu masapidacay, nu U-tang 36 a ba’tu nu misulitay.
南岩景區位於山腰，由紫霄宮、南巖宮、榔梅祠等景點組成。紫霄宮在展旗峰下，是武當現存最完整的宮殿之一。整個建築採用皇家建築法式，現為全國重點宗教活動場所和重點文物保護單位，是武當山道教協會所在地。南岩面對金頂，是真武修真得道之地。修建於元代的天已真慶宮石殿嵌在峭壁之間，為武當36岩最著者.
bu-suw-kang-nin-yen aadihan 福壽康寧園景區
mikawaway-kalumyititini i tay-ce-pow katukuh ce-syaw kasumamadan nu Di’tuay, ayza hamin nu kanatal u angangan nu midiputay tu nisubelidan a tuud. aidan gan nu U-tang a sakaputan patatungus tu ayzaay a ziday panukas tu nu ayaway a nizateng. aidanganay yaw-kwan “lung-cyen-kwan”, U-tang pa-kwan nu saayaway. lung-cyen-kwan nu U-tang uyza dada’ ti-cang-syaw-taw a tawkwan, pahabuy tu syen-u-ta-ti “pey-ti”, nu pey-ti pikiningan tu babalaki.
位於太子坡至紫霄的古神道上，現在為全國重點文物保護單位。公園為武當集團道場配合現代反樸歸真理念。園中廟觀「龍泉觀」，武當八觀之首。龍泉觀是武當唯一提倡孝道的道觀，供奉玄武大帝（北帝），為北帝紀念父母之地。
nuayawasn nu lung-cyen-kwan, izaw ku cacay a buyu’ u U-tang-san ku-siyang-taw u saatanayu’an a ba’tuay a sangaw—Ten-cin-sanngaw, ten-nay-ten-tin. cin u sacumud nu sauwac, uyza sumamaday a sanga matatules tu buyu’ay sabaw walu pan atu laed nu sabaw walu pan, mibalat miawas tu cow-tu-cyen, izaw ku labang micaliwayay tuyni a sangaw, katukuh ten-tin a imi, malumanay a ngangan ten-cin.
龍泉觀前方，有一座武當山古香道上最長的石橋--天津橋，天乃天庭，津為河流渡口，由於古橋連接山上上十八盤與下十八盤之中間，橫跨九渡澗，有香客走過此橋，直達天庭的意思，故名天津。
Ten-cin a sangaw atu mibalat milakuit tu cin-suy sauwac a i-tay sangaw timul amis malinlaku, ku-kung-i-tay sangaw tini ci u-men-hu, micekul tut ay-he-tyen, pabesut uyzaan cacay nu ku-kung-ceng bukusng I calay nu sin-myew, pey-ti-meyw-cin-an-tyen,
天津橋亦與北京紫禁城內，橫跨金水河的玉帶橋南北呼應，故宮玉帶橋位於午門後，遙望太和殿，直通唯一在故宮中軸在線的神廟，北帝廟欽安殿，故玉帶橋也是連接天子與萬民的橋梁，是明朝「北修故宮，南建武當」的典範。
U-tang-san i buyu’ yadah ku taw-cyaw malumanay nipatineng malinnnnngatu patineng i Tang, Sung, Yen tusa a ziday tulid sa malahad. min-tay nu U-tang-san nipatizengan tu kayadahan ziday. min-yung-le-a mihcaan, “amis patizeng tu malumanay a luma’ nu hungti, timul misumad tu U-tang”. min-cen-cu tabaki nu nisumad tu U-tang san malawpes ku pinaay lasubu emang, malahicayay atu binawlan mutesekay analimaan 30 emang ku tademaw, nademiadan 14 a mihcaan, patizeng tu 9 hungti a luma’ 8 ku piazihan, 33 yadah ku nipatizen, Cye-cin a mihcaan micunus aca misumad palahad patizeng.
武當山山上眾多的道教古建築始建於唐，宋、元兩代繼續擴展。明代是武當山建築的鼎盛時期。明永樂年間，「北建故宮，南修武當」。明成祖大修武當山，耗資數以百萬計，日役軍民工匠30萬人，歷時14年，建成9宮8觀等33座建築群，嘉靖年間又增修擴建。
hamin nu nipatizeng kilul tu n u “cen-u-siw-syen a taw-cyaw nizubayan a kungku mahamin tahkal ku nu taw-cyaw “ anizatengan tu malacacay mapulung ku kakalayan atu tademaw”. malumanay pu-yen-lin-bu-suw-kang-nin-yan mahamin tahkal panukas tu nu ayaway a mecel nu balucu’, mikilim miazih palahad tu taw-cyw a nizateng. san-cyen-taw-kwan pulung nu piasip namakatukuh 2 eman kayadah nu luma’. zuma kasapiman a kung-tyen mapacelem ku Tan-cyang a picumudan nu pisupedan tu nanum, imahini izaw ku nisumadan patizeng tu 53 a kitizaan, patizeng tu nazipaan 9 a kitizaan zuma lalangawan a tuud nu nisubelidan izaw ku 7400 a tuudan.
整個建築體系按照「真武修仙」的道教故事佈局，充分體現了道教「天人合一的思想」。古樸園林福壽康寧園也充分體現了返璞歸真，以尋幽探秘宣揚道家思想。山間道觀總數曾達2萬餘間。部分珍貴宮殿被丹江口水庫淹沒，目前現存古建築53處，建築遺址9處，另有文物7400餘件。
kalecaday miliwku 相關旅遊
mikawaway-kalumyitiTan-cyeng sacumud tu pisupedan tu nanum, maliwasak IiSyang-e-tusa a kuwan, nu Han-cyangay nu satabakiay a pananumay nu satabakiay a nipisanga’, nu timul nanum amis a misanga’ay misanga’ay tu tatangahan nu nanum. Bu-lung-san, sinnganganaca tu Say-u-tang, zayhan anganngan a buyu’ kikatalakawan tu U-tang-san a ten-cu a buyu’ tu 118 mi a singangan, nu kuwanay pidiputan tu nu tahakay a aazihan.
丹江口水庫 ：分布於豫鄂兩省，是漢江上最大的水利樞紐工程，也是南水北調中線工程的水源工程。伏龍山：又名賽武當，因主峰高出武當山天柱峰118米而得名，為省級自然風景保護區。
macaculi situngus a miliwkuay 旅權爭議
mikawaway-kalumyitimadademec acima ku situnggusay,, 11997 a mihca 7 a bulad, U-tang-san mikuwanay tu hekal nu aidangan “niyazu’” atu kuwan nu U-tang-san keyday nu miliwkuay pilungadan papulung han mala u nu Hu-pye U-tang-san nu micidekay a kitizaan kyezay nu piliwkuan, mikawaw tulu a paya, cacay ku sakaput, u Hu-pye kuwan U-tang-san nu micidekay a kitizaan kyezay nu piliwkuan, Hu-pye kuwan U-tang-san a piliwkuan, tungusay niyazu’ a sakaput, hatu atu syen-ci-s malecae tu Tan-cyeng sacumud tu tukay, nganganan tungusay nu Tn-cyang sacumud tu tukay anikuwan.
歸屬權之爭：1997年7月，武當山風景區管理局（鎮）與省級武當山旅遊經濟開發區合併成為湖北武當山旅遊經濟特區，實行三塊牌子，一套班子，即湖北省武當山旅遊經濟特區、湖北省武當山風景管理局、湖北省武當山旅遊局，為正縣級機構，幾乎和縣級市丹江口市同級，名義上仍屬於丹江口市管轄。
2003 a mihca 1 a b ulad U-tang-san a palahad pakahiya nu Hu-pye-sen-wi, miazuh ku kuwan cenbu. Tawya a mihca 6 a bulad 17 a demiad, kuwan cenbu paketun i U-tang-san patizeng tu tatenga’au nisabalucu’ay tu micidekay ckitizaan keyzay nu piliwkuan, mikawaw tu “caay kasumad ku nisakaku”, xmikuwan tu sakaku, caay piales tu kasitungus tu kawaw, pabeli tu U-tang-san sakaku mikawaw tu sakuwan tutineng mikawaw tu ce-bu.
2003年1月，武當山的發展受到湖北省委、省政府的重視。當年6月17日，省政府決定在武當山設立真正意義的旅遊經濟特區，實施「主權不變、治權獨立、事權下放」，賦予武當山獨立行使縣一級政府職能.
Tan-cyang sacumud nu tuse mahamin malahedaw ku kasitungus mikuwan tu kwan, uyni natusa tu panukas tu sakuwan misumad caay kaedemen ku Tan-cyang sacumud nu tuseauy a tademaw, 2000 a mkihcaan 4 a bulad 7 a diniad atu 222004 a mihcaan 9 a bulad 15 a demiad, Tan-cyang sacumud tu tuse saayaw tu zikuz kina tusa 10 emang ku tademaw i zazan pangangan milunguc miala tu situngus mikuwan tu U-tan-san, akapah maala ku Tan-cyang sacumud nu tuse atu sen-ci-s-yen tukay tabaki ku nisabalucu’an.
丹江口市完全失去管轄權，這兩次歸屬權的變更都遭到丹江口市民的強烈不滿，2000年4月7日和2004年9月15日，丹江口市先後兩次10萬人上街簽名要求收回武當山的管理權，並使得丹江口市與上級十堰市產生巨大的矛盾。