nani'

nani’ (貓)

nani' (貓)

kakaliman(摘要)

salaedan(界)：動物界 Animalia (aadupen nu salaedan)

kulus(門)：脊索動物門 Chordata (kulus nu aadupen)

udip(綱)：哺乳綱 Mammalia (micucuay a udip)

mata(目)：食肉目 Carnivora

samataan(科)：貓科 Felidae (samataan nu nani’)

mikeliday(屬)：貓屬 Felis (pazazan muladay tu nani’)

malecaday(種)：貓 F. catus (malecaday tu nani’)

nani’, u nipahabayan nu luma’ a nani’. u nani’ hananay sa a uzip. anu pakayni tuni u mialaay tukakawaw nu sumamad a mihca kya pahabay kita tu nani’, kasumamadan a wayway nu paylumaluma’ milunguc tu nu sumamad a kawawa (追溯) 3600 a mihcaan i ayaw, maydih apapimiadup tu edu’ imatiyahen pakatal ku edu’ mican tu caycaynan nu tuud nu lalabu nu luma’, sisa pahabay tu nani’ kalacabay han tu nu mita.

(u kamu nu Hulam: 通常指家貓，為小型貓科動物。根據遺傳學及考古學分析，人類養貓的紀錄可追溯至10,000年前的新月沃土地區，古埃及人飼養貓的紀錄可追溯至3,600年前，目的可能為捕鼠及其他齧齒目動物，以防止牠們吃掉榖物，也可能基於愛的出發點，養貓與人相伴。)

nilaculan (內容)

現在，貓成為世界上最為廣泛的寵物之一，飼養率僅次於犬（或稱狗）.

ayda satu ini u kitakit palawawaen (寵物) tu ku nani’ sisa pahabay tu nani’, pahabay u kakaydihan nu pahabayay ayda tu sibahuhay a wawa sakacacay sa wacu sakatusa u nani’.

更直接的風險是因狩獵而感染野外病菌的貓，會引入例如狂犬病等進入人類生活圈，因此對飼主知識技術與社會責任要求也較高，先進國家的公衛系統普遍會針對野貓進行抓捕絕育，管理意義即在於此。

ayda satu uyni nizatengan nu tademaw sacaay tu kalecad tunu sumamaday a kakawaw, sisa u matalaw tu nu cacaan a libung tahekal milalit tu tademaw, sisa matalaw tu apahabay ayda.

長期飼育的貓平均壽命為12年以上，歷史上最長壽的貓則達38歲。部分地方文化亦有食用貓肉的習俗，如越南、中國廣東等地。

yu imadiyahenay sa u nikaudip nu nani’ sabaw tusa a mihcaan, anu duducen u kamu nu sumamaday sa makaala tu tuluay a bataan izaw ku walu nu mihcaan u nu kausip nu nani’, nuka sa u nitaw a kakitizaan mukaen tu heci nu nani’ atu wacu, mahuda ayza u Yuy-nan(越南) Cong-kuw-kung-dung(中國廣東) a kakitizaaan.

laylay (歷史)

肉齒類動物軀體長、四肢短、足有爪、有44顆牙、大腦不發達。

mukanay tu titi’ a nani’ tanaya’ ku udip apuyu ku kuku sikanus yadah u ngipen (44), caay kasitangah.

在始新世時，肉齒類衰弱，取而代之的物種是較進化物種小古貓

sumamad mukanay tu titi’ dawmi’ ku udip, huyu (野貓)

nilecuhan(生產)

母貓在懷孕期間需要補充平常1.5倍的熱量及營養物以讓胎兒獲得營養。在最後十天，母貓的乳房會開始變大、變紅。

uyna nu nani’ yu musabili yadah kunikan tycanacana micunus tu sakaytini i cucu’ nu wawa, yumusabili ku nani’ yu cacay tu a bataan a demiad amulecuh tu tabaki tu cucu’ sumanah tu.

通常貓咪會找個安靜的地方自行生產，此時的母貓會因為陣痛而焦燥不安，某些會拉出軟便，接下來，分娩就會開始。

yu amulecuh ku nani’ mikilim aca cinida tu inai’ay u tademaw a kakitizaan mulecuh, yu inuayawan amulecuh sa adada ku bili sa tunu ungal sa mulaling tu adada nu bili.

營養補充足夠的貓可以自行將幼貓清理乾凈並餵奶。

anu maydih a yadah ku cucu nu wawa sa misaicelang a miadup tu kakanen tu ayadah ku salang nu cucu ku yuna nu nani’,

wawa nu nani’ (幼貓期)

剛出生的幼貓既瞎且聾，無法自行取暖，母貓會用舌頭刺激幼貓肛門，幫助幼貓排泄。

yu mahkanilecuh a wawa nu nani’ sa nai’ hen ku icelang caay hen pakaazih ku mata caay hen pakatengil ku tangila sisa minac han nuyna u udipudipan nu wawa, misakalamkan apakaicelang a mucelak (才有力量早一點長大) u tayi’ nu wawa uyna’ ku mibakahay.

貓的鼻子到三週大時發育完全，但貓一出生就能分辨媽媽的味道。幼貓睡眠時間極長，如果鳴叫，通常因為太冷、身體不舒服或肚子餓。

u wawa nu nani’ malakui ku tuluway a lipay tu mabawah tu ku cihek tu matineng tu misanek tu silec tu uyna’, anu muwangic ku wawa sa anucaay kasienaw sa u mangalayay cinida.

u nani’ sa u balakiay tu ku sausi (成貓期)

貓一般出生滿一歲即為成貓，但是根據貓的品種和生活環境，也會有所不同，一般認為大型品種（如波斯貓和布偶貓）會比較晚熟。

Yu cacay tu a mihcaan u nani’ sa u balakiay tu ku sausi. nikasa u nani’ yadah ku mahicahicaay a lalutusan a nani’ sisa caay kalcacad anu mahida tu uyni bo-se-maw atu bu-ou-maw maapac (比較晚) a balaki.

Sa mutani’ kuheni (排泄)

貓在排泄後會掩埋其排泄物。

labungan aca ku tani’ nu heni,

這是一種為了掩藏自己氣息的做法，因為在野外貓並不是很高級的獵食者，需要把自己藏起來不被天敵發現。

metalaw katinengan nu taw u kakitizaan nuheni sisa milibek tu ada .

mabi’ (睡眠)

貓為補充精力，睡眠時間比較其它動物長久。每日睡眠時間在12至16小時間，平均在13至14小時，部分更會睡眠20小時，惟只有30%的睡眠為酣睡期，其餘睡覺時間皆為非酣睡期，容易驚醒。

在英文中，「cat nap」（打盹）即為指能夠像貓一樣快速入睡。牠們常在晚間活動，但並不表示他們是夜行性動物。

kya matenes ku bi’ nu nani’ sademiad sa mabi’, sakahida nuheni sa u labi’ amiadup kuheni sisa u demiad u kakabian atu tuki nuheni, u labi u piadupan nuheni tu sakaudip.

mibalakas (遊戲)

幼貓常會藉與其他家貓遊戲以訓練自己捕捉獵物，由人類豢養的貓大多會用人造的逗貓棒予貓玩,讓猫頭腦反應能力強。

u adidi’ kay a nani’, uyminanam cinida a miadup sa sicabay cinida tu nu tau a nani’, u nipahabayay nu luma’ a nani’ sa a idaw ku hicahicaan a ni sanga’an nu tademaw a sapibalakas tiya nani’an, sakaydih nu pahabayay tu sakakapah nu tangah a kalawkaw ku yawyaw niya nani’.

就室內貓而言，遊戲為良好運動，亦能夠增進與同伴的情誼。在卡通片中，會出現貓玩毛線球的畫面，但是於現實中，貓極可能食下毛線，從而引發腸胃疾病。此外，貓喜歡玩桌球。

u ilabuay nu luma’ anipahabayan a nani’ sa, u balakas a kakawaw u tatudung nu nipilaylay tu udip, alahican sa malecad tu sasacabayan tu nu pahapayay tiya nani’an. anu u itilibiyay a talidawa sa (卡通), tahekal ku sibanuhay a keluw a nisanga’an a sasalamaan, nika sa aydaay a nikaudip sa alahican mukan kiya(這個東西) nani’ tiya (指那個毛線) sibanuhay a keliw, sisa siimelang ku nipahabayan a nani’ tu adada’ nu bituka’, idaw ku kakanamuhan niya nani’ tu mali a sassalamaan.

u heci’ nu kamu (肢體語言)

貓有時會豎起尾巴，這不僅代表小貓希望母貓舔拭屁股，也是撒嬌。貓咪在撒嬌時你撫摸她頭脖子身體腹部都會發出嘟呼嘟呼的鼾聲這是幸福表現。

貓心情好時眼睛會半瞇，耳朵微傾並放鬆，尾巴輕擺，腳掌上下地輕輕搓揉，不特別凝視任何東西。在吃到喜歡吃的或者很久沒嘗到的食物時也可能會發出咕嚕咕嚕的鼾聲。

u nani’ anu mutikel ku kikul sa, u milimulaay cinida tu uyna nida maydih cinida a ninacan ku menah nida. anu milimulak tu pahapayay tiya nani’an a tademaw sa likecan nu pahabayay ku tangah atu liel nika masuni ku bili kulukulu sa ku suni u mahiniay a kawaw sa u sakalemed nida. anu manamuh kya nani’ sa matiya u makemetay ku mata a azihan, u tangila sa mabedek tu adidi’ u kikul sa haymaw sa musaungay, u kuku’ nida sa haymaw sa pasasudsud (搓揉), caypisaadiadih tu hicahica, yu makamelaw cinida tu kakaydihan a kakanen atu matenesay tu a caay kakanen nida a kakanen sa akay (可能) kulukulu sa ku ngalngal tahekal matengil.

被信任的人抱到膝上時，緩慢地擺動尾巴表示牠完全處於輕鬆無慮的狀態下，當貓花長時間清理自己身體時，也是同樣意思。

中國還有人認為貓可以預知天氣當它舔前爪往頭上抹（洗臉）時表示天氣會轉變。

u kanamuhan niya nani’ a tademaw miabibi cinidaan sa, haymaw sa mingiwangiw ku kikul u pakatineng tu nika a hemaw tu ku lihalay nu niya nani’, yu misadimel cinida tu banuh nida sa, malecad tu kalihalay niya nani’, cung-cow idaw ku pabaliway tu nani’ anu mininac cinida tu sakalus pakatukuh i tangah sa idaw ku pabaliw tu amasumad ku demiad.

若貓在地上翻滾或躺下，最脆弱的腹部朝上時，表示信賴周遭的人。但不應隨便摸牠的肚子。

anu misabelibelin atu mutiengan kya nani’sa, pasapabaw kya dawmiay a bili nida sa, pakatineng cinida tu itapiingay a tademaw. nika la’dus a tiyungan kiya bili.

malcabayay atu wacu (與狗的關係)

一般認為貓與狗互相討厭，如狗會咬貓，而許多貓本能上也害怕狗；常見野貓站在高處，狗則在地上吠叫不停。

u adih nu mitapalay (大眾觀看)u nani’ atu wacu cacay kasungaay masuada kuheni a malalidemuh u dumasa mukalad ku wacu tu nani’ sa, u nani’ cinida matalaway tu wacu, yu ipabw nu kilang kiya nani’ sa mudang a milibabiy kiya wacu casatu kasatecep ku mipilibabuy sakacangalan sa.

但是，貓狗之間的敵對關係既不是先天基因決定的，也不是任何生物因素造成的。一般情況下，當一方的領地受到外來入侵時，它們自然會變得富有攻擊性。經過訓練及適應，貓和狗有可能理解同一種「語言」並和睦相處。

nika sa u nani’ atu wacu nika tahekal nu heni sa caay kaw masuadaay cacay kawni kautuudtuud kumilaheci’ay, u mikitapal (一般) yu midebung ku ihekalay a wacu, macakenuh tiya nani’ a maydih a mikalad. u mananamay tu ani kungningan a nani’ atu wacu matineng tu a masungaay (語言) kapah kunikalcabay.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan (外部連結)

[1]中文維基-貓：https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%8C%AB