nipaluma-adengis
adengis mikawaway-kalumyiti
adengis sa, uzumaay a lemangawan nu Taywan. mauzip isasa' 3000m bayu'-talakaway. caayhen paluma kunu tademaw. u yamahay sa, mauzip isasa' nu kilang, maazihtu sacahamin nu Taywan subal.
u siwkay nu nipaluma mikawaway-kalumyiti
台灣澤蘭（學名：Eupatorium formosanum, 西拉雅語：i-hing），菊科澤蘭屬的植物，是台灣的特有植物。分布於台灣本島，生長於台灣全島平野至海拔 2,500 公尺的山地，各地皆有分布，為一普遍的路邊或荒廢地植物，常生於林下，目前尚未由人工引種栽培。別名：六月雪。
u Tay-wan(台灣) adengis han mitesekay a nipangangan(學名) ku Eupatorium formosanum han, kamu nu Si-la-ya(西拉雅語) ku i-hing sa. u ciy(菊) a kaput, adengis nu su a nipaluma, nu i Tay-wanay(台灣) misitekeday a nipaluma. malakalak mulangaw i Tay-wan(台灣)ay subal, mulangaw malakalak i Tay-wan(台灣) cuwcuwa, maadih i enalenalan atu i namakabayu’ tusa a malebut idaw ku lima a lasubu a Kung-se(公分) a buyu’buyu’an, i cuwacuwa tu nu Tay-wan(台灣) a kakitizaan a idaw ku nikalakalak nu langaw nina nipaluma-adengis, u hina maadih i dadadadanan, atu i babakahan tu cacanan, hinalangaw aca i sasa nu kilakilangan, ayda inayay henay ku nu tademaw a nipaluma a pahabay, duma a ngangan sa sisuledaay enemay a bulad.
台灣澤蘭, 菊科Eupatorium formosanum Hayata , 別稱：山澤蘭、六月雪, 特徵：多年生直立亞灌木。莖，綠色到紫色。
Tay-wan(台灣) adengis, u ciy a kaput Eupatorium formosanum Hayata, duma a ngangan, nu buyu’ a adengis, sisuledaay enemay a bulad han.
misiteked a wayway: tu mihmihcaan mulangaw patelekay apuyu’ay a kilang, u akaway sumilaway a kulit katukuh kalakiyukiyuan a kulit.
mananam (型態) mikawaway-kalumyiti
papah (葉) mikawaway-kalumyiti
葉，卵形至披針形，具葉柄；單葉、三裂至三裂的羽狀複葉；先端鈍或漸尖，葉緣鋸齒狀或小鈍齒緣，葉上表面被短毛，下表面沿著葉脈密被曲柔毛。頭花極小，呈複聚繖狀花序，具5~6朵小花；白色至略帶粉紫色。瘦果黑色，冠毛白色。
papah, masatiekukay micaebayay ku dinum a kaku, sikauwus ku papah, cacay ku papah, tulu atu tulu nikacawas nu papah mahida u banubanuay ku kaku masilac masatusatusa sa; u lislis nu papah u masasalusalua ngipen a kaku atu siadidiay matalesay a kaku ku lislis.
hekal ni papah, micaebay tu apuyu’ay a banuh, i belin mililis tu lamit nu papah micaebay tu makuluday daymi’ay a banuh.
tangah nu balu adidi’, masaupuay mapulung mahiza u kawsuwaay ku kaku a balu, makaala tu lima tu enem ku adidiay a balu, salengacay masasibahunbahun kiyukiyuay a kulit. ya makudusay a heci lumeni’ay ku kulit, i tangahay sasatahab tu banu u salengacay ku kulit.
kalakalakan (分布) mikawaway-kalumyiti
分布：琉球、台灣及菲律賓的巴丹群島。台灣分布於海濱至3000公尺以上高山，幾乎全島土地上皆有它的蹤跡；除開闊地外亦常見於公路、山徑、溪流兩旁，但少見於住宅、聚落範圍內。
lakalak: Liw-kiw(琉球), Tay-wan(台灣) atu nu Hu-lipin (菲律賓) a Pa-tan(巴丹) subasubalan. i Tay-wan(台灣) lakalakan nu Tay-wan(台灣) nipaluma-adengis, i dadipasan nu bayu katukuh i tulu a malebut Kung-ce(公尺) talakaway buyubuyuan. mamin i pala maadih ku nilangawan. u ahebalay a hekal hinaadih, pasu i dadan, dadan nu buyu’, tatapiingan nu sauwac tu cilis, nika inayay i lumalumaan, iniyaduniyaduan.
其垂直分布範圍超過3000公尺，能耐之大在原生植物中名列前茅；也因此，其植物體外型變異非常大。花期通常為5~11月。包括許多官方資料都認為 台灣澤蘭為特有種植物，但其被處理為E. cannabinum下之變種。
hanu u nikapatelek nida mulangaw ku sausi sa, nu lakalakan a liwliw niza malakuwit tu tulu malebut a Kung-ce(公尺), u icelang nida maudip u nu sasayaway mulangaw a mucelakay; imahini sa, ya mucelakay nu udip nida tabaki ku nika sumad. kasibaluan i limaay a bulad. katukuh sabawcacay a bulad. pasu u katuuday a misulitay tu mahiniay sakamu sa ku pabaway, patatenga’kuheni , ina Tay-wan(台灣) adengis u masateketay a mucelakay a nipaluma. nika u nisumadan tu sa u nu isasaay nu E. cannabinum han.
masaduma (分類) mikawaway-kalumyiti
台灣澤蘭成為其下的亞洲變種。沒併入E. cannabinum前的分類, E. formosanum台灣澤蘭也非 特有種，原本分類視台灣產為原變種 E. formosanum var. formosanum，琉球產為E. formosanum var. quasitripatitum，僅能視為特有變種。
nu Tay-wan(台灣) a dengis mala nu i A-ciw(亞洲) masumaday a sapaluma. Tay-wan(台灣) a dengis nacaay henay picumuden i E. cannabinum, caay kaw masiteketay a sapaluma; mulangaway i Tay-wan(台灣) sa ,u masumad a nipaluma u. E. formosanum var. formosanum han. nu Liw-kiw(琉球) a nilangawan u E. formosanum var. quasitripatitum，wini sa u misitekeday masumaday a sapaluma.
台灣澤蘭是否恢復為E. formosanum，仍具爭議，非我等所能認定。但即使回復E.formosanum之名，除非將 琉球及 巴丹群島族群獨立為種，否則仍不能視為特有種。因為大部分單位及書籍仍使用Eupatorium formosanum稱呼 台灣澤蘭，所以我標題也予以保留。
nika Tay-wan(台灣) a dengis kapahay hakiya mala E. formosanum，maca cinglaw henay, caay kaw ita ku patucekay. kanahatu tayni aca ku E.formosanum a ngangan, anu Liw-kiw(琉球) atu Pa-tan(巴丹) a subasubalan patizing malasapaluma, anu caay sa laecus misakaku u misitekeday a sapaluma kuyni sa. zayhan katuud ku misulitay a kakitidaan atu sapiadih a cudad u Eupatorium formosanum ku pipanganganan tu Tay-wan(台灣) a dengis, kiyu itini u Eupatorium formosanumn ku nipatucek a misulit tu.
台灣澤蘭是台灣產澤蘭屬(Eupatorium)中最常見的一種，也是斑蝶類最喜愛的蜜源植物之一。在 北海岸、東北角海岸及大屯山，若時間恰當，可見到上百隻各類斑蝶散佈在台灣澤蘭花叢間漫飛；
Tay-wan(台灣) adengis sa adengis a su(屬)(Eupatorium), hinaadih i cucuwa nipalumaan i Tay-wan(台灣), u sakaydihan nu mahizaay u Pan a adipapang(Pan-tey, 斑蝶) hananay, u sapiala tu baluay a bahun atu baluay a wanen nu wadu kina Tay-wan(台灣) adengis. i amissan a dadipasan, nuwalian tu amisan kalimuca a dadipasan atu i Ta-tun-san(大屯山), anu malucek ku tuki , maadih ku maluyaluyay makaala tu lasubu nu adipapang itini milakalak bahelbahel sa i balubaluan nu Tay-wan(台灣) adengis milami’tu baluay a bahun atu baluay a wanen .
台灣澤蘭強健的習性提供了斑蝶固定的食物，也成為此區春、夏交替固定上演的「蝶戀花」自然景觀。泛澤蘭屬這一大類的菊科植物，由於頭花過小，純粹以“花朵”來辨別種類很傷腦筋，以植株型態 ，葉型、葉柄判斷反倒較簡單。
Tay-wan(台灣) adengis wuya icelangay matesekay a wayway niza u sakapahay a sipaanin tu adipapang mukan, kiyu itiniay a kakitizaan, mangaleb yu malaliyun ku sadingsingan atu laludan , maazih ku mahizaay adipapang maydih tu balu bangcaay i laylay a kakaadihan.
yayadahay a adengis u mamikitin tu mahiniay tabakiyay a Ci a kaput nipaluma, zayhan tada adidi’ ku tangah nu balu, anu hanu u balu han a misiteked a misuwanis adada’ ku tangah sa, anu pakaynien i nipaluma nu langaw nu wayway, u papah nu wayway, akaway nu papah a patucek mizateng ku kapahay, madayum aca.
ciy a kaput (菊科) mikawaway-kalumyiti
菊科（學名：Asteraceae）是真雙子葉植物菊目的一個科, 花粉具有三孔的植物類群 。菊科是真雙子葉植物中最大的一個科，現在已有至少13個亞科、1689屬和32,913種。
u ciy a kaput sa mitesekay a nipangangna(學名): Asteraceae sa, u tatenga’ay masatusaay ku papah a ciy sapamata(censuwangciyeyceu-cimu, 真雙子葉植物菊目), mahiniay ci a kaput hananay , u bulu bahun niza situluay ku buhang sananay nipaluma a kasaupu, atu u satabakiay i mahiniay i masatusaay ku papah a nipaluma( censuwangciyey-ceu, 真雙子葉植物) a kaput, matungusay a nisausit sa izaw ku sabawtulu a Ya a kaput, 1689 nu su(屬), 32,913 ku cung(種).
菊科植物廣泛分布在全世界，但熱帶地區較少。中國有約200屬2000多種，包括了菊花、蒲公英、大薊、小薊、向日葵等植物。
ciy a kaput nipaluma sayaday saan mulalalak i kitakit mamin, nika caay kayadah i cacaledasay a kakitizaan. i Cung-ku(中國) izaw ku tusa a lasubu ku Su(屬), tusa a malebut nu Cung(種) .
菊科的學名是由模式屬紫菀屬（Aster）而來，是「星形」的意思，指菊科植物的頭狀花序似星形。菊科和蘭科常被視為最進化的植物。
ciy a kaput a mitesekay a nipangangna(學名), namamakayza nu mu-se-su(模式屬) ce-yuan-su(紫菀屬)(Aster), u mahezaay u bunac ku kaku sananay, nu ciy a kaput nipaluma kasingangan niza, mayza wuya masatangahay azihen a balu niza masbunac ku kaku azihen.
菊科植物最主要的特徵是花序為頭狀花序，頭狀花序是由許多花簇生在似頭狀的總花萼上所組成的，而這些花常被稱為「小花」。
ciy a kaput matatungusay matesekay niza sa mayza ya balu azihen simasatangahay mucebalay a balu. masatangahay mucebalay a balu sa, u nu yadahayay a balu a nilecuhan, mapulung mulangaw i tiza i masatangahay balu a papah, hina adidiay a balu han ku ngangan.
小花有舌狀花和管狀花二種，舌狀花的花瓣長條形，通常生長在頭狀花序的外圍，管狀花的花瓣合生成管狀，通常生長在頭狀花序的中央。
ya adidiay a balu izaw ku tusay a kaku: sakacacay sa mahiza u sema’ay,s akatusa sa, mahiza u husuay ku kaku a balu.mahiza u sema’ay a balu u pippih nu balu sa tanayu’ay, kananaman sa, mulangaw i hekalan nu masatangahay mucebalay a balu, u husuay ku kaku a balu, masahusuay ku pippih nu balu, kananaman sa, mulangaw i tetebanan nu masatangahay mucebalay a balu.
菊科的頭狀花序有下列二種類型：頭狀花序有舌狀花和管狀花：向日葵、紫菀。
頭狀花序只有舌狀花：蒲公英、菊苣。頭狀花序只有管狀花：大薊、藿香薊
ciy a kaput ya masatangahay mucebalay a balu, tatusa ku kaku niza: masatangahay mucebalay a balu masasema’ay ku balu, tinaku: pu-kung-in(蒲公英), cu-ci(菊苣) masatangahay mucebalay a balu masahusuay ku balu, tinaku: ta-ci(大薊), huwu-sian-ci(藿香薊).
| kakuniza | 植物分類 | ()tabakiay a kilang ()adidi'ay a kilang (v)lutuk ()lutuk-balu ()masay ()zuma
()mahetik ku papah ()dauc landaway (v)zuma (v)yadah a mihca ku uzip ()cacay a mihca ku uzip ()1-2 a mihca ku uzip ()zuma |
| takalaw nu bayu' | 生長海拔高度 | 0-3000m |
| mauzip subal | 生長區域 | isasa' nu kilang mauzip, sacahamin nu Taywan subal izaw tu maazih.
caayhen paluma kunu tademaw |
| nipaluma sasahicaan | 栽種功能 | yumah野生(v) mukan食用() sapayu'藥用(v) paazih觀賞() lidung遮蔭() zuma其他() |
| takalaw maka | 株高 | caay katalakaw |
| papah tanaya' | 葉長 | |
| papah ahebal | 葉寬 | |
| papah mapela' | 葉瓣 | |
| balu ahebal | 花徑 | |
| balu kulit | 花色 | sangelacay ku balu |
| heci | 果實 | |
| paenu | 種子 |
u sanek nu nipaluma mikawaway-kalumyiti
| 1 | sanek | 味 | 7 | dawmi | 軟 | ||
| 2 | letek | 毒 | 8 | siceka' | 刺 | ||
| 3 | cedam | 甘,甜 | 9 | dieku | 溫 | ||
| 4 | aledah | 辣,辛 | 10 | cuedet | 寒,涼 | ||
| 5 | atekak | 苦 | 11 | acak | 乾 | ||
| 6 | cupelak | 澀 | 12 | zuma | 其他 | v |
malaheci tu imelang mikawaway-kalumyiti
| 1 | pangangay | (生)津 | 27 | kaliwates | (消)小疔 | ||
| 2 | akacay-akuti | (減)燥熱 | 28 | malebawa | (消)跌打腫傷 | v | |
| 3 | cuedet | (減)寒冷 | 29 | akuti' | (消)燙傷 | ||
| 4 | patezep tu izang | (消)出血 | 30 | tunatun | (消)瘀血 | ||
| 5 | paisi' | (利)排尿 | 31 | tibeni | (消)泡疹、痱子 | ||
| 6 | taluktuk | (減)發炎 | 32 | kebing | (消)麻疹 | ||
| 7 | sulalis | (退)發燒 | 33 | sizaz | (消)濕疹 | ||
| 8 | cebu' taluktuk | (消)尿道膀胱炎 | 34 | butus | (消)水腫 | ||
| 9 | mapudasay | (減)皮膚病 | 35 | kalad nu bau | (減)蛇咬 | ||
| 10 | atay taluktuk | (減)肝炎 | 36 | bulad adada' | (消)經痛 | ||
| 11 | adada' | (減)痛 | 37 | cadi'ci | (減)心痛 | ||
| 12 | sicedam isi | (減)糖尿病 | 38 | pasicucu | (增)乳汁 | ||
| 13 | ngidngid | (消)嘴破嘴角發炎 | 39 | bali-malalemed | (減)風濕 | ||
| 14 | teluhu | (消)濃痰 | 40 | calenged | (止)皮膚癢 | ||
| 15 | takulaw adada' | (減)喉嚨痛 | 41 | sinawal | (減)暈眩 | ||
| 16 | tuzu malebawa | (減)關節炎,風濕痛 | 42 | manah | (消)痔瘡 | ||
| 17 | mabanic | (消)腹瀉 | 43 | pucu' | (消)淋巴痛 | ||
| 18 | muta' | (調)嘔吐 | 44 | buyu' | (解)中暑 | ||
| 19 | masikata' | (調)便秘 | 45 | suaw | (止)渴 | ||
| 20 | adada' tangah | (減)頭痛 | 46 | muni' ku banges | (消)皮膚潰爛 | ||
| 21 | malihen | (怯)咳嗽 | 47 | takalaw ku izang | (減)高血壓 | ||
| 22 | makamaw | (減)感冒 | 48 | palawpes tu gam | (防)癌 | v | |
| 23 | milisawada' | (調)腸胃病，胃痛 | 49 | ||||
| 24 | walak | (解)中毒 | 50 | ||||
| 25 | maduka' | (消)破皮傷 | 51 | ||||
| 26 | puces | (消)膿包、大疔 | 52 | zuma | 其他 | v |
pasubana i cacudadan a lacul mikawaway-kalumyiti
| u cudad a ngangan | eupatorium formosanum Hayata |
| u sapamat a ngangan | compositae |
| u Amilika a ngangan | formosanum eupatorium |
u zuma a cidekay a kamu, saungay misapayu' a cidekay mikawaway-kalumyiti
| cidekay | ngangan | miungay |
| Sakizaya | adengis | v |
| Pangcha | ||
| Tayan | kannasun | v |
| Paywan | paripan | v |
| Yuwatan | takisilazan madip tu puah hansum | v |
| Sejek | ||
| Taluku | ||
| Puyuma | ||
| Rukay | baisi | v |
| Cou | cuun masarapu | v |
| Kabalan | ||
| Tau/Yami | omlarang do kaneman | v |
| Saw | ||
| Kanakanabu | ||
| Laaluwa | ||
| Saysia | arakesi | v |
u sulit nu zuma a kamu-Hulam atu Amilika mikawaway-kalumyiti
台灣澤蘭（學名：Eupatorium formosanum）是菊科澤蘭屬的植物，是台灣的特有植物。分布於台灣本島，生長於海拔3,000米的地區，常生於林下，目前尚未由人工引種栽培。
Eupatorium formosanum is a plant species in family Asteraceae. It is found in Taiwan and the Ryukyu Islands (Japan). It is a perennial herb growing about 2 m (7 ft) tall.
namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan mikawaway-kalumyiti
- 《中國高等植物資料庫全庫》. 中國科學院微生物研究所. [2009-02-24].
- 行政院原住民族委員會-原住民族藥用植物2009-p83
- 昆明植物研究所. 台灣澤蘭. 《中國高等植物資料庫全庫》. 中國科學院微生物研究所. [2009-02-25].
- 維基百科：https://zh.wikipedia.org/wiki/台湾泽兰
- 維基百科：https://zh.wikipedia.org/wiki/菊科
- 隨意窩-台灣澤蘭：https://blog.xuite.net/hsu042/twblog1/122928065
- nisulitan ni Mahi Takas aci Uwi Habay.