nipaluma-celinga

celinga 假酸漿

masadumaay a ngangan (各種名稱)

【學名】 Trichodesma calycosum Collett & Hemsl.

【mitesekay a ngangan】Trichodesma calycosum Collett & Hemsl.

【科名】 紫草科(Boraginaceae)

【sapamataan a ngangan】Boraginaceae

【屬名】 碧果草屬

【mikeliday tu ngangan】Bi-guo-cao a langawan

【俗名】 碧果草、琉璃酸漿

【tada ngangan】Bi-guo-cao’, liuli-suanjiang

【族語】 布農 Taptappaz Mahaizu Tu Ismud、撒奇萊雅 Celinga、鄒 Ru'uvu Tamako、卑南 Lravilru、魯凱 Alabulru

【kamu nu binacadan】Bunun (布農) Taptappaz Mahaizu Tu Ismud、Sakidaya (撒奇萊雅) Celinga、Co (鄒) Ru'uvu Tamako、piwma卑南 Lravilru、Lukay (魯凱) Alabulru

【使用族群】 布農、撒奇萊雅、鄒、卑南、魯凱

【mitaduay nu binacadan】Bunun, Sakidaya, Co, Piwma, Lukay

kaliwasak nu langaw (分佈環境)

celinga aheba ku kasilangawan, i Taywan nu teban timulan nu caay ka talakaway nu tepadtepadan nu buyu, kilakilangan, dadan、sasawacan a kitidaan.

(kamu nu Hulam:假酸漿生長廣泛，台灣生於中南部低海拔的山坡林綠、樹叢、路旁及溪谷等地區。）

sasapayuan (藥效)

satabu tu laylay nu babalaki a kakanen nu sapisnga, asu’ bangsis cupenac a kanen, sakay ngaluh, mipadang tu nika siwkaan.

(kamu nu Hulam:常用來包裹傳統食物的材料，口感香嫩滑口，具生津、助消化功效。）

milihida tu langaw musakamu (生態形狀描述)

celinga u zi-cao-ke nu mihcaan nanay a lutukan a langawan, talakaw nu langaw han makaala tu cacay a lasubu lima a bataan~ tulu a lasuba a cong-fen.

(kamu nu Hulam:假酸漿為紫草科多年生草本植物，株高約150-300公分。）

yadah ku pina nu caciitan, adidiay a ciitan sicalekahay a banuh. idaw ku masa cacaya nu papah atu masasu ayaway a papah, mamin ku lilis, u masamucuya ku wayway, tanayu’ han makaala tu pulu’~tulu a bataan a congfen, ahebal han makaala tu enem ~ sabaw tu tulu a congfen, kala diceman ku nuayawan a papah, angangan sadicemsa, hekal nu papah masadid calekah, belih nu papah kala langlangdawan ku kulit sibanuh.

(kamu nu Hulam:有多數分枝，小枝有粗毛。葉單生或對生，全緣，為卵狀橢圓形，長約10-30公分，寬6-13公分，葉先端銳尖，基部楔形，葉表面有光澤但粗糙，葉背為淡綠色且有毛。）

papah nu ciit han tanayu’ cacay a pangkiw ~ tulu a congfen, idaw ku banuh. cabal nu balu han namamulmul henay saadidisa makatukuh i tunduh kuni ka cebalan idaw ku adidiay a kulitan, tunduh, sanglacay atu kala sumasumanahan ku kulit nu balu, ciit nu balu han mamin u sicalekahay a banuhan.

(kamu nu Hulam:葉柄長約1.5-3公分，有毛茸。花序為圓錐花序，頂生，白色或粉紅色花，花軸上佈滿了粗毛。）

salumaan masamucuy sadicemsa ku wayway, kakicuh han mahida u tuki, lima kuni ka papelaan, nika pelaan masa mucuy ku sangkaku, tama nu salumaan han ubelih idaw ku makulebutay a banuhan, adiping han makimulmul ku wayway. heci adidi atekak, mahida u mali ku wayway, maduhem satu kala kiyukiyuan ku kulit. balu nu salumaan badi’ saku balu kibetul ku salumaan nida i labu nu kakicuh. kasi baluan han tulu ~lima a buladan.

(kamu nu Hulam:苞片呈卵狀披針形，花萼呈鐘形，具有5裂，裂片為卵狀三角形，雄蕊花藥背面有捲毛，花冠為圓筒形。果實為小堅果，球形，熟時淡紫色。花包於花後增大之宿存之萼內。期3～5月。）

celinga u yancumin nu laylay namaka babalakiya nu kakanen a langwan, kanen han caay ka hicahica ku tademaw amukan.

(kamu nu Hulam:假酸漿為原住民族傳統食用植物，食用不致出現中毒狀況。）

celinga duma a ngangan han u Bi-guo-cao, mitesekay a ngangan han Trichodesma khasianum Clarke, igu a ngangan han Khasya trichodesma，yuncumin Piwma a ngangan han Lubii`lu，nu zi-cao-ke Boraginaceae a langawan.

(kamu nu Hulam:假酸漿別名碧果草，學名 Trichodesma khasianum Clarke，英名Khasya trichodesma，原住民卑南族名Lubii`lu，為紫草科(Boraginaceae) 植物。）

celinga i Taywan nu caaya ka talakaw nu masa enalay a umahan atu buyu, ibuyuay a langaw han tatabaki ku papah micidek ku langdaw.

(kamu nu Hulam:假酸漿產於臺灣中低海拔平野及山區，惟山區生長者葉片較大而濃綠。）

papah nina langaw u kakanen nu yuncumin a sapisanga’, kali mulakan pilisinan nu niyadu kanca miala tu papah mitabu mihudhud tu kukuy a kakanen (A Bai), yadahku nu langawan a xian-wei mipadang tu sakakapah nu udip, u sapicidekan nu sasangaan nu kakanen.

(kamu nu Hulam:此植物葉片為原住民常用食材，節慶時利用其葉片包裹於蒸粿糕食品(A Bai)，其含大量植物纖維有助於消化，是較特別的用法。）

anu mukan pasu papahan amukan, idaw ku bangsisay a sanenk, ninani sangan sapiedem tu lalengac atu papah nu pada’ malasa saksakan nu caaya kalacad nu kan, idaw ku sakasidumaan nu kanen.

(kamu nu Hulam:食用時連葉片一起食用，具有淡淡清香味，此等作法與利用月桃或香蕉葉當襯底者不同，另有一番風味。）

cumudsa i Pingtung Wu-tai, micumud tu niyaduan, itidaay a tademaw idatu amilipapah, ka ngaduan nu celinga a papahan ayda, patalumaen nuheni sasangan tu ji-na-fu ( pa’cang nu yuncumin).

(kamu nu Hulam:到屏東的霧台，在進入部落，原住民朋友正在摘一種葉子，正是假酸漿的葉子，要帶回去做吉拿富(原住民的粽子)。）

Ji-na-fu mipili’ tu sapisanga unu Taywan a Hung-li, panay, habay, basis, i teban nuni tabuan asu’ nu celinga.

(kamu nu Hulam:吉拿富是選用台灣紅藜、糯米、小米、五花肉條，中層包裹風味清爽的假酸漿葉。）

uhekal han nu niyaduay tu a lalengac, mikilul tu nababalakian anipitabu tu sasangan, pacikahan, Hujiao, tawyu’, Huajiao, Bajiao, Suantou.

(kamu nu Hulam:外層以在地月桃葉，遵循傳統包法手工包製，調味有鹽、胡椒、醬油、花椒、八角、蒜頭。）

haymaw misa adidi mitanam, nu panay a bangasis malamel tu basis sicedam a kanen, celinga a papah atu lalengac sasa micinam sa ku bangsis, mi’dem tu Hung-li atu habay minikemkeman, matatungus a kemkemen, caay pileniyi’, ma’dem ku tademaw mukan, mukansa kanca alan ku papah nu lalengac, mukasa pasupapa han nu celinga amukan.

(kamu nu Hulam:細細品嘗，糯米香融合豬肉甜，假酸漿葉和月桃迷人香氣中，保有紅藜及小米嚼感，口感豐富、清爽不膩，簡單卻豐美滿足，吃時拿掉月桃葉，吃假酸漿的葉子一起吃。）

papah nu celinga, papah sadicem sa ku wayway, lilis nu papah mahamin ku lilis, hekal nu papah calekah. pinan kuni piala tu papah patalumaen, pakulkulen ku nanum amikabadas, mamuni’ kuni kabadasan nu papah, nai’ ku sanek, pacikahan , u sasuay tu a kakanen.

(kamu nu Hulam:假酸漿的葉，葉尖銳尖形，葉緣為全緣，表面有些粗糙。採了幾葉回家，用開水煮沸五分鐘，煮過的葉片很軟嫩，沒有特殊的味道，加點調味料，算是一道不錯的菜。）

celinga nu mihcaan nanay caaya katalakaw nu langawan, calekah ku nuayawan a papah, u aalan tu mihmihcaan nanay a papahan, sakay yuncumin a laylay nu babalaki a salisingnan, celinga papah u sakaudip nu sapisangan, itini i niyadu nu caaya kaliwmahi atu umah kanca idaw kuni palumaan. 

(kamu nu Hulam:假酸漿屬於多年生灌木，葉面粗糙，全年可採，在原住民的傳統習俗裡，假酸漿葉片是生活必備，不可或缺的材料，在部落的空地、田園都會栽種。）

niyaduay a tademaw manamuh miala tu ahebalay nu papahan, sapitabu, sakasiwantan tu kakanen, sasaetiman nu niyaduay a langawan atu kakanen tu demidemiadan a lamian.

(kamu nu Hulam:族人最愛採其寬大的嫩葉，用來包裹、保存食物，是部落裡很重要的一項民俗植物和日常的食用野菜。）

sakatinengan nu tademaw han u Lukay a Abay (阿拜) atu Paywan a Qinafu (奇拿富), u celinga ku ayaw mitabu, hekal han u papah nu lalengc ku satabu, mangay satu waniken ku lalengac, pasu celinga han amukan, asu’sa akanen.

(kamu nu Hulam:較為人熟知的有魯凱族的「阿拜」（Abay）和排灣族的「奇拿富」（Qinafu），就是先將食料用假酸漿包好，外頭再以月桃葉子包裹，煮熟後撥開月桃葉，連假酸漿葉一起食用，口感層次豐富。）

sahican (用途)

1.palumaay tu baluan: mahida u maucuya ku salumaan a kakicuh, mahida u bunac, maacak satu mahida u caaya ka acacak nu baluan, tenasen pateng mahida u caaya ka badi’, u sasa papahecekan nu pahcekay nu tademaw a sapisangan, u sapahecekan nu katuuday a sasangan a baluan.

1.(kamu nu Hulam:園藝用途：其燈籠狀的宿存花萼，如星型，乾燥後如同天然乾燥花，久藏不凋，為坊間常用的插花花材，是插花高級花材。）

2. saka eteman nu sasalisingnan a langaw.

2.(kamu nu Hulam:重要的民俗植物。）

picidekah a wayway (特性)

yadahay nu mihcaan caaya ka talakaw nu langawan, talakaaw han makaala tu tusa a congchyy, umin nu langaw idaw ku madecdecay nu apuyuay a banuhan. idaw ku masa cacaya nu papah atu masasu ayaway a papah, papahan idaw ku ciit, ciit nu talakawhan pangkiw ~ tusa a cong-fen.

(kamu nu Hulam:多年生亞灌木，高可達 2 公尺，全株密被短毛。葉為單葉，對生，具葉柄，柄長 0.5~2 公分。）

tanayu’ nu papahan makaala tu siwa ~ tusa a bataan idaw ku sepat a cong-fen, ahebal han lima ~ sabaw tu lima a cong-fen, masa mucuy ku wayway, papah nu angangan han sadicem sa, papah masa dicemtu, kanamuhan sa ku papah, hekal nu papah calekah.

(kamu nu Hulam:葉片長 9~24 公分，寬 5~15 公分，橢圓形，葉基銳尖形，葉尖銳尖形，葉緣為全緣，上表面粗糙。）

u siwkay nu nipaluma

(俗名：碧果草、琉璃酸漿)

常用來包裹傳統食物的材料，主要分布在中低海拔山坡、樹叢、溪谷等地。

kakuniza	植物分類	()tabakiay a kilang ()adidi'ay a kilang (v)lutuk ()lutuk-balu ()masay ()zuma ()mahetik ku papah ()dauc landaway (v)zuma (v)yadah a mihca ku uzip ()cacay a mihca ku uzip ()1-2 a mihca ku uzip ()zuma
takalaw nu bayu'	生長海拔高度
mauzip subal	生長區域
nipaluma sasahicaan	栽種功能	yumah野生(v) mukan食用(v) sapayu'藥用(v) paazih觀賞() lidung遮蔭() zuma其他()
takalaw maka	株高	pangkiw ~ tusa a cong-fen.( 0.5~2cm)
papah tanaya'	葉長	siwa ~ tusa a bataan idaw ku sepat a cong-fen (9~24cm)
papah ahebal	葉寬	lima ~ sabaw tu lima a cong-fen (5~15cm)
papah mapela'	葉瓣
balu ahebal	花徑
balu kulit	花色
heci	果實
paenu	種子

u sanek nu nipaluma

1	sanek	味		7	dawmi	軟
2	letek	毒		8	siceka'	刺
3	cedam	甘,甜		9	dieku	溫
4	aledah	辣,辛		10	cuedet	寒,涼
5	atekak	苦		11	acak	乾
6	cupelak	澀		12	zuma	其他

malaheci tu imelang

1	pangangay	(生)津	v	27	kaliwates	(消)小疔
2	akacay-akuti	(減)燥熱		28	malebawa	(消)跌打腫傷
3	cuedet	(減)寒冷		29	akuti'	(消)燙傷
4	patezep tu izang	(消)出血		30	tunatun	(消)瘀血
5	paisi'	(利)排尿		31	tibeni	(消)泡疹、痱子
6	taluktuk	(減)發炎		32	kebing	(消)麻疹
7	sulalis	(退)發燒		33	sizaz	(消)濕疹
8	cebu' taluktuk	(消)尿道膀胱炎		34	butus	(消)水腫
9	mapudasay	(減)皮膚病		35	kalad nu bau	(減)蛇咬
10	atay taluktuk	(減)肝炎		36	bulad adada'	(消)經痛
11	adada'	(減)痛		37	cadi'ci	(減)心痛
12	sicedam isi	(減)糖尿病		38	pasicucu	(增)乳汁
13	ngidngid	(消)嘴破嘴角發炎		39	bali-malalemed	(減)風濕
14	teluhu	(消)濃痰		40	calenged	(止)皮膚癢
15	takulaw adada'	(減)喉嚨痛		41	sinawal	(減)暈眩
16	tuzu malebawa	(減)關節炎,風濕痛		42	manah	(消)痔瘡
17	mabanic	(消)腹瀉		43	pucu'	(消)淋巴痛
18	muta'	(調)嘔吐		44	buyu'	(解)中暑
19	masikata'	(調)便秘		45	suaw	(止)渴
20	adada' tangah	(減)頭痛		46	muni' ku banges	(消)皮膚潰爛
21	malihen	(怯)咳嗽		47	takalaw ku izang	(減)高血壓
22	makamaw	(減)感冒		48
23	milisawada'	(調)腸胃病，胃痛		49
24	walak	(解)中毒		50
25	maduka'	(消)破皮傷		51
26	puces	(消)膿包、大疔		52	zuma	其他(消化)	v

pasubana i cacudadan a lacul

u cudad a ngangan	Trichodesma calycosum Collett & Hemsl.
u sapamat a ngangan	Boraginaceae(紫草科)
u Amilika a ngangan

u zuma a cidekay a kamu, saungay misapayu' a cidekay

cidekay	ngangan	miungay
Sakizaya	celinga	v
Pangcha
Tayan
Paywan
Yuwatan	taptappaz mahaizu tu ismud	v
Sejek
Taluku
Puyuma	lravilru	v
Rukay	alabulru	v
Cou	ru' uvu tamako	v
Kabalan
Tau/Yami
Saw
Kanakanabu
Laaluwa
Saysia

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

《中國高等植物資料庫全庫》. 中國科學院微生物研究所. [2009-02-24].

行政院原住民族委員會-原住民族藥用植物2009-p204