nipaluma-kangbuli, kangboli

masadumaay a ngangan (各種名稱)

【學名】 Symphytum officinale L.

【mitesekay a ngangan】Symphytum officinale L.

【科名】 紫草科(Boraginaceae)

【sapamataan a ngangan】Boraginaceae

【屬名】 康復力屬

【mikeliday tu ngangan】kangbuli mikeliday a ngangan

【俗名】 康富力、康固力、康復利、康副利

【tada ngangan】kangbuli, kangkuli, kangbuli, kangbuli

【英名】 Comfrey

【igu a ngangan】Comfrey

【族語】 布農 Pinsuma Tamasaz Tu Ismud、撒奇萊雅 Kangboli、魯凱 Tamaumaku、鄒 Cuun Ravuku、雅美 Mangapya

【kamu nu binacadan】Bunun (布農) Pinsuma Tamasaz Tu Ismud、Sakidaya (撒奇萊雅) Kangboli、Lukay (魯凱) Tamaumaku、Co (鄒)Cuun Ravuku、Tau (雅美) Mangapya

【使用族群】 布農、撒奇萊雅、雅美、鄒、魯凱

【mitaduay nu binacadan】Bunun, Sakidaya, Tau, Co, Lukay

kaliwasak nu langaw (分布環境)

康復力又稱為康固力，其原產於歐洲，而後引進台灣，分布於全台低海拔處。常被種植為園藝觀賞及藥用植物。

Kanbuli si ngangan aca tu kankuli, nui Ouzhou a langawan, patayni han i Taywan, liwasak satu i tepadtepadan nu bayu. hina adih kita i palumaay tu baluan atu sasapayuan a langawan.

sasapayuan (藥效)

在性味方面，帶點苦且性微涼，帶有毒性，具有補血、止瀉及防癌的功效，主要用來治療高血壓、出血、止痢等疾病。

i kasanekan han, kala akeakenekan sapi’, idaw ku ledek, micunus tu idang, pasaluimeng tu banic atu ngan, tatenga sakay gao-xieya, tahkal nu idan, mi’pud tu banic a imelangan.

康復力長期服用會傷肝，涼血、散瘀、可治氣喘、腫瘤、肺病。

anu hinakan kitatu kangbuli miadada tu atay, paculil tu idang, silusidaw, mingaay tu hiwhiw, alutid, bala nu adadaan.

milihida tu langaw musakamu (生態形狀描述)

康復力為紫草科康復力屬的多年生草本植物，株高約50-100公分，全株佈滿白色的粗毛，莖具稜翼。

kanghuli u Zi-cao-ke kanghuli mikeliday nu yadahay a mihcaan nanay a lutukan a langawan, talakaw nu langaw han makaala tu lima a bataan ~ cacay a lasubu a congfen, langaw han yadah ku sanglacay nu calekahay a banuhan, angangan kala diceman mahida u sakupat ku papaha.

單葉互生，葉片形狀呈為卵狀披針形，長約25-45公分，寬約8-11公分，葉柄上部呈翼狀。

cacay ku batac masasuala ku papah i akaway, papah han mahida u ti’kuk sadicem sa, tanayu han makaala tu tusa a bataan idaw ku lima~ sepat a bataan idaw ku limaa congfen, ahebal han makaala tu walu ~sabaw tu cacay a congfen, pabaw nu papahan mahida u sakubat ku wayway.

開花期開出的花為廣筒形，有白、黃、紫等色，淺鐘形花冠其先端5裂，具有5裂的萼片及5枚的雄蕊。開花後結出的果實為四分果。

sibalu sa mahida u sibuhangay nu cacuhcuhan, idaw ku sanglacay, kalawlawan, kiyukiyuan ku kulit, mahida u tuki ku adiping nu ayawan han lima kuma celitay, idaw ku lima nika celitan nu kakicuh atu lima ku tamaan, badi’ sa kubalu malaheci heci nida mala sepat kunika benis.

紫草科康復力屬多年生草本植物，又稱康富力、康富利、康復利、康副利、康福力、康固利、紫草葉、紫草根、康復草、聚合草、友誼草、愛國草、鰭玻璃草、玻璃草、黑草。

Zi-cao-ke Kangbuli mikeliday nu yadahay nu mihcaan a lutukan, singaganaca tu kangbuli, kangfu-li, kangfu-li, kang-fu-li, kang-gu-li,zi-caoye, zi-cao-gen, kangfu-cao, juhe-cao, you-yi-cao, aiguo-cao, qi-boli-cao, boli-cao, hei-cao.

原產於東歐、高加索區，叢生型，株高六十至九十公分，有香氣，全株被下稍弧曲之硬毛與白色短伏毛。

nui dong-ou, gaojiasuo-qu, mapulungay a langawan, talakaw nu langaw han makaala tu enem a bataan ~ siwa a bataan a congfen, bangsis, langw nu belih malulud siatekakay nu banuhan atu sanglacay nu apuyuay a banuhan.

具香氣，根發達，主根粗壯，淡紫褐色，莖數條，直立或斜升，有分枝，莖具稜翼，具基生葉與莖生葉，基生葉叢生，約五十至八十枚，可達二百枚。

bangsis, kapah ku lamit, tada angangan tabaki tanektek, kala kiyukiyuan nu hese ku kulit, pinay kiya ku tatapangan, patelek atu makilit kuni tapabaw, yadah ku ciit, angangan mahidau u dicem nu ukak , i tapang tu asipapah atu angangan asipapah, tapang sipapahsa masakaputu, makaala tu lima a bataan ~ pitu a bataan kuni kasi papahan, yadahan makaala tu tusa a lasubu a papahan.

莖生葉單葉互生，葉帶狀披針形、卵狀披針形、卵形，端部漸尖，中下葉基部楔狀，上葉基部截狀、鈍形或下延，全緣葉，葉長三十至六十公分，寬十至二十公分。

angangan tu asipapah, cacay ku batac masasuala ku papah i akaway, kala diceman ku papah, mamucuy ku dicem nu papah, mahida u  ti’kuk ku wayway, sadicem sa i ciit, teban nu sasa a papahan nu tapang masa dicemtu, pabaw nu papah a tapangan caay kaw madicemay, caay kaw madicemay atu satanayu’sa ku sasa’, malecad ku kaku nu papah, tanayu nu papah han makaala tu tulu a bataan ~ enem a bataan a congfen, ahebal han makaala tu pulu’ ~ tasa a bataan a congfen.

中部葉與上部葉較小，稍肉質，葉面淺綠、灰綠色，羽狀脈，無托葉，葉柄長，上部呈翼狀，短卷向花序，中部葉與上部葉近無葉柄。

teban nu papahan atu pabaw nu papahan adidi, kibetul, hekal nu papah kala langlangdawan, abuan ku langdaw nu kulit, masabanu ku tebanay nu papahan a sasulitan, nai ku adidiay a papahan, tanayu ku papah nu akaway, pabaw han mahida u sakubat, apuyu makulebut mahida u nikacebal nu balu, teban nu papah atu pabaway nu papah nai ku akaway.

兩性花，圓錐狀聚繖花序，花軸 一、二回，具花多枚，花萼宿存，萼片五裂，裂至近基部，裂片披針形，先端漸尖，花冠鐘形、淺鐘形、廣筒形。

masasu acawaay nu baluan, mamulmul numacebalay nu baluan, balu nu akawa cacay , tusa, yadah ku balu, kakicuh nu balu masalaluma’, lima kuni ka celit nu kakicuh, nika cilitan micapitu tatapangan, nika celitan masadicem ku wayway, samadicem sa kunuayawan, adiping han mahida u tuku ku wayway, mahida u tuki ku wayway, mamulmul mahida u cacuhcuhan ku wayway.

長十四、十五公釐，花白、黃白、黃、紫紅、淡紫、紫色，先端五淺裂，裂片三角形，先端外卷，花冠喉部具披針形附屬物，五枚，長約四公釐。

tanayu han makaala tu sabaw tu sepat, sabaw tu lima a congli, sangalacay ku balu, kalawlawan sanglacay, kalawlawan, kiyukiyuan sumanah, kala kiyukiyuan, kiyuwan ku kulit, ihekal kuni ka celitan nu limaay, masa sankaku kunika celit, pasayda i hekal kunika kulebut, masa aipingay nu takulawan umadicemay nu mikabitay, lima ku sasemaan, tanayu’ han makaala tu sepat a congli.

不伸出花冠簷，具花盤，雄蕊五枚，著生於花冠筒，花絲長約三公釐，下部與花藥近等寬。

Inai’ kuni ka tahekal nu adiping, mahida usisalay nu baluan, lima ku tama nu sasemaan, mikabit i adiping nu salumaan a akawayan, mikabitay nu ngisngis tanayu’ han tulu a congli, sasa atu salumaan nu heci malecad ku ahebal.

花藥長約三、四公釐，頂端有稍突出之藥隔，雌蕊心皮二枚，合生，柱頭頭狀，伸出於花冠外，子房通常不育。

salumaan nu balu han tanayu makaala tu tulu, sepat a congli, tunduh idaw ku masa pucuay nu salumaan, tusa ku pudac nu tamaan a heci, mapulungay kunuheni, satabaki sa ku tangah, miki tanayu’ tu adiping, salumaan kanca naiku pa’nu.

偶有個別花成熟一枚小堅果，子房上位，子房四深裂，中軸胎座，小堅果，四分果(四枚)，分果歪卵形，長三、四公釐，黑色，平滑，有光澤。花期 5~10 月。

alahican nu dumaan a maduhemay nu cacaya nu atekakay a hecian, salumaan nu heci han i pabaw, u heci nida mala sepat kunika cilitan nu salumaan, teban nu akaway a mueneng, adidi nu hecian, malasepat ku heci, nika babenisan nu heci makilit kuni kasa ti’kuk nu wayway a heci, tanayu’ han tulu, sepat a congli, lumeni’, cupenat, malikat. kasi baluan han lima~ pulu’ a buladan.

康復力在台灣很罕見結籽，主要以枝條扦插繁殖為主，亦可採用地下莖分芽繁殖。

kangbuli itini i Taywan caay ka hina siheci, tada u akaway ku pahecekan amibuwah, taneng ku lamit sabuwahan.

paheceken amibuwah (扦插繁殖)

剪取成熟的枝條約2-3節，插在清潔的介質裡，保持濕度勿使乾燥，待發根後即可移植到其他盆器中，成為新植株。

saiten kuma matungusay a ciitan tu tusa ~ tulu a batacan nu ciitan, pahceken itida inibanangan tamelacay nu lalaan, acaay ka acek ku  hatanengen ku lalemet, halhalen kuni kasilamitan limaden patayda i kabing,kya malabaluhay nu langawan.

一般以春、秋兩季為播種及扦插適期。 在台灣，康復力適合種植於海拔500-1000公尺之山區。

itini i sadingsing, pasabaan nu tusaay a puu’an sakapahay a apaluma atu pahecek tu langawan, itini i Taywan, sakapahay nu palumaan tu Kangbuli han i lima a lasubuan ~cacay a malebutan ku talakaw nu buyuan.

 u siwkay nu nipaluma

(俗名：康富力、康固力、康復利)

原產歐洲，後引進台灣。

kakuniza	植物分類	()tabakiay a kilang ()adidi'ay a kilang (v)lutuk ()lutuk-balu ()masay ()zuma ()mahetik ku papah ()dauc landaway (v)zuma ()yadah a mihca ku uzip ()cacay a mihca ku uzip ()1-2 a mihca ku uzip (v)zuma
takalaw nu bayu'	生長海拔高度
mauzip subal	生長區域
nipaluma sasahicaan	栽種功能	yumah野生(v) mukan食用() sapayu'藥用(v) paazih觀賞() lidung遮蔭() zuma其他()
takalaw maka	株高
papah tanaya'	葉長
papah ahebal	葉寬
papah mapela'	葉瓣
balu ahebal	花徑
balu kulit	花色
heci	果實
paenu	種子

u sanek nu nipaluma

1	sanek	味		7	dawmi	軟
2	letek	毒	v	8	siceka'	刺
3	cedam	甘,甜		9	dieku	溫
4	aledah	辣,辛		10	cuedet	寒,涼	v
5	atekak	苦	v	11	acak	乾
6	cupelak	澀		12	zuma	其他

malaheci tu imelang

1	pangangay	(生)津		27	kaliwates	(消)小疔
2	akacay-akuti	(減)燥熱		28	malebawa	(消)跌打腫傷
3	cuedet	(減)寒冷		29	akuti'	(消)燙傷
4	patezep tu izang	(消)出血	v	30	tunatun	(消)瘀血
5	paisi'	(利)排尿		31	tibeni	(消)泡疹、痱子
6	taluktuk	(減)發炎		32	kebing	(消)麻疹
7	sulalis	(退)發燒		33	sizaz	(消)濕疹
8	cebu' taluktuk	(消)尿道膀胱炎		34	butus	(消)水腫
9	mapudasay	(減)皮膚病		35	kalad nu bau	(減)蛇咬
10	atay taluktuk	(減)肝炎		36	bulad adada'	(消)經痛
11	adada'	(減)痛		37	cadi'ci	(減)心痛
12	sicedam isi	(減)糖尿病		38	pasicucu	(增)乳汁
13	ngidngid	(消)嘴破嘴角發炎		39	bali-malalemed	(減)風濕
14	teluhu	(消)濃痰		40	calenged	(止)皮膚癢
15	takulaw adada'	(減)喉嚨痛		41	sinawal	(減)暈眩
16	tuzu malebawa	(減)關節炎,風濕痛		42	manah	(消)痔瘡
17	mabanic	(消)腹瀉		43	pucu'	(消)淋巴痛
18	muta'	(調)嘔吐		44	buyu'	(解)中暑
19	masikata'	(調)便秘		45	suaw	(止)渴
20	adada' tangah	(減)頭痛		46	muni' ku banges	(消)皮膚潰爛
21	malihen	(怯)咳嗽		47	takalaw ku izang	(減)高血壓	v
22	makamaw	(減)感冒		48
23	milisawada'	(調)腸胃病，胃痛		49
24	walak	(解)中毒		50
25	maduka'	(消)破皮傷		51
26	puces	(消)膿包、大疔		52	zuma	其他(補血、止瀉、防癌、止痢)	v

pasubana i cacudadan a lacul

u cudad a ngangan	Symphytum officinale L.
u sapamat a ngangan	Boraginaceae(紫草科)
u Amilika a ngangan	Comfrey

u zuma a cidekay a kamu, saungay misapayu' a cidekay

cidekay	ngangan	miungay
Sakizaya	kangbuli, kangboli	v
Pangcha
Tayan
Paywan
Yuwatan	pinsuma tamasaz tu ismud	v
Sejek
Taluku
Puyuma
Rukay	tamaumaku	v
Cou	cuun ravuku	v
Kabalan
Tau/Yami	mangapya	v
Saw
Kanakanabu
Laaluwa
Saysia

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

《中國高等植物資料庫全庫》. 中國科學院微生物研究所. [2009-02-24].

行政院原住民族委員會-原住民族藥用植物2009-p207