nipaluma-pamacuy, pamacoy

pamacuy, pamacoy 馬醉草

pamacuy, pamacoy 馬醉草

(俗名：許氏草、長冠花、同瓣草、長星花、麻辣草)

全株具有強烈麻辣味，對於黏膜或皮膚會起強烈刺激反應。

台灣高雄六龜、美濃、旗山一帶

masa dumaay a ngangan (各種名稱)

【學名】 Hippobroma longiflora (L.) G. Don

【mitesekay a ngangan】 Hippobroma longiflora (L.) G. Don

【科名】 桔梗科(Campanulaceae)

【sapamataan a ngangan】Campanulaceae

【屬名】 馬醉草屬

【mikeliday tu ngangan】pamacoy a milecaday

【俗名】 許氏草、長冠花、同瓣草、長星花、麻辣草

【tada ngangan】xu-shicau, zhang-guanhua, Tong-bancau, zhang-xinghua, mala-cau

【英名】 Star of Bethlehem、Long-flowered Laurentia、Shrub Hare-bell、Madamfate

【ing a ngangan】Star of Bethlehem、Long-flowered Laurentia、Shrub Hare-bell、

Madamfate

【族語】布農 Mapisbusuk Tu Ismud、撒奇萊雅 Pamacoy、鄒 Cuun Pakanava

【kamu nu binacedan】Bunun布農 Mapisbusuk Tu Ismud、Sakidaya撒奇萊雅 Pamacoy、Co鄒 Cuun Pakanava

【使用族群】布農、撒奇萊雅、鄒

【midaduay nu binacadan】Bunun, Sakidaya, Co

kaliwasak nu lalangawan (分布環境)

itini i Tawan nu Taywan Takaw liugui, meinung, qi-shan a niyaduan madih ku langaw. iduma nu niyaduan caay ka hina adih kita atu nipalumaan nu tademaw. i lidulidungan kala sengedsengedan a mulangaw.

(kamu nu Hulam:在台灣則可在台灣高雄縣六龜、美濃、旗山一帶常發現其蹤跡。其他地方罕見或有零星種植。陰涼潮溼處。）

sasapayuen (藥效)

sakayhica, hamin nu langaw, idaw ku sapimacuy, sapi hemhem tu adada, milawpes tu ledek, mihepec tu lebawa. hamin nu langaw idaw kupicidekan nu aledahan a sanenek, mihiya tu ludait atu banges micidek kunipi cedekan.

(kamu nu Hulam:效用:全草:具有麻痹、止痛、解毒、消腫之效。全株具強烈麻辣味，對於黏膜或皮膚會起強烈刺激反應。）

milihida tu langaw musakamu (生態形狀描述)

pamacoy a langawan u jiegeng a nganganan nu Tung-bancau a langawan nu yadahay nu mihecaan a langawan nulutukan, talakaw han makaala tu sabaw tu sepat~ tulu a bataan idaw ku sepat a congfen, akaway tapabawsa amulangaw, caaypi hepipi tu lala’ a mulangaw, hamin nu langaw idaw namin ku banuh.

(kamu nu Hulam:馬醉草屬於桔梗科同瓣草屬的多年生草本植物，株高約14-34公分，莖直立向上生長不依附他物，全株整體佈毛。）

icacaya nu batac a akaway cacay ku papah masasuayaw kuni kasi papahan, wayway nu papah que zhuang yuan atu ahebalay nu salusalus nu laad i akaway a satanayu’sa masadicem ku lilis nu laad nu papah satanayusa kuni ka mulmulan, tanayu’han makaala tu sepat ~ siwa a confen, ahebal han makaala tu tusa ~tulu a congfen.

(kamu nu Hulam:單葉對生，葉片形狀呈刻缺狀緣或粗鋸齒緣且具柄的長披針形至長橢圓形，長4-9公分，寬2-3公分。）

kasi baluan han i lalud pasabaan tusa a puu’ an, nuni kapapelaan nu papah tunayu’ han makaala tu cacay a cacay a congfen, sa tanayu’ sananay nu akawayan a balua nu adipingan tanayu’ han makaala tu lima~ siwa a congfen.

(kamu nu Hulam:夏秋兩季為花期，線條形的裂片長約1.1公分；長細管狀的花冠其長約5-9公分。）

mabadi’ satu ku balu siheci kala caycaykengan ku wayway mabalad kuni ka diceman a pela sananay a hecian, tanayu han hangbung~ cacay a congfen, ilabu nu hecian yadah ku adidiay nu papa’nu.

(kamu nu Hulam:開花後結出的果實為甕形具縱稜的蒴果，長約0.5-1公分，內含多數細小的種子。）

kitidaan a langaw (原產地)

tada langaw han nai Mei-zhou, Dayang-zhou, Fei-zhou nu caladesay a niyaduan, Mada-jia-si-jia. Zhong-guo hua-nan a niyaduan idaw kuni palumaan nu aadihan, Taywan Takaw nu Liu-gui idaw kumi palumaan nu tademaw.

(kamu nu Hulam:原產美洲、大洋洲、非洲等熱帶地方，馬達加斯加。中國華南地區零星觀賞種植，台灣高雄縣六龜鄉有馴化植株。）

sapihica (用途)

aadihan: taneng palumaan i kabing atu nisalakuan , nipaluma tu aadihan.

(kamu nu Hulam:觀賞用：可盆栽或種在花壇，綠化美化觀賞用。）

lamit angangan (根莖)

lutukan a langawan, masa cacay ku langaw atu mawawada’ ku langaw, patelek sa ku akaway, talakaw han makaala tu saba tu lima ~tulu a bataan idaw ku lima a congfen, nikudan nu langaw han idaw ku banuh.

(kamu nu Hulam:草本，單株或偶分株，莖直立，高 15~35 公分，全株被毛。）

【papah】ibatac nu akaway ku papah masasuayaw asipapah, duhepic mahida u tadipeluk, idaw ku akaway atu nikasasuala tu papah nu akaway, satanayu’ sa macebal masadicem ku papah katukuh tu nikasa mucuy anika mulmul.

(kamu nu Hulam:【葉】葉互生，紙質，具柄或葉延伸為翼柄；葉片長披針形至長橢圓形。）

tanayu’ nu papah han makaala tu lima ~ pulu’ a congfen, ahebal nu papah han makaala tu cacay a pangkiw~ tulu a pangkiwan a congfen, angangan sadicem sa mahida u sakubat, teluc han kala putunputunan atu kala diceman.

(kamu nu Hulam:葉長 5~10 公分，葉寬 1.5~3.5 公分，基部漸狹尖成翼，先端鈍形或銳尖形。）

mahida ni tuktukan ku lilis atu tabakiay ni salusalusan a ngitu’, caay namin kalecad ku ngangituan, sadicemsa. asu’ ku langdaw nu kulit nu papah atu kala lumenian ku langdaw nu kulit nu papah, malecad ku sulit nu papahan. 

(kamu nu Hulam:刻缺狀緣或粗鋸齒緣，葉緣具細刺，鋸齒常大小疏密不一，銳尖形。葉面翠綠色或墨綠色；葉脈羽狀。）

balu (花)

balu masa cacay a tahekal, ipabaw nu kakicuh han mapela’, nika pelaan sisulit, tanayu’ han 1~ 1.2 congfen, balu nu adiping masa tunayu’ sibuhan ilabu, tanayu han makaala tu enam ~pulu’ a congfen, sanglacay nikudan han si apuyuay a banuh, tunduh han lima kuni ka pelaan, malecad kunika pelaan, malalitin kunika sadicem, tanayu’ han 0.8~1 congfen, nuayawan sadicem sa kunika cukanaan, mapulung kunitideng nu tamaan a salumaan, tanayu’ han  0.5 congfen, tunduh masa keliw ku wayway, isasa ku salumaan nu sasapalan, tabaki ku tangah, tusa kuni ka pelaan.    

(kamu nu Hulam:花單生腋出，花萼頂端分裂，裂片線條形，長 1~1.2 公分；花冠長細管狀，長 6~10 公分，純白色被短毛，頂端 5 裂，裂瓣平展，披針狀帶形，長 0.8~1 公分，先端尖微翹；雄蕊聯合並立，長約 0.5 公分，頂端絲狀；子房下位，柱頭膨大，2 裂。）

beci (果)

mahida u cayken ku wayway nu heci pela’ sananay, tanayu’ han 0.6~1.2 cong-fen, mabalad kuni ka dicem, ilabutu nu kakicuh, maduhem satu mahetik kunika tasasa’, adidi ku pa’nu’, yadah i lalumaan. 

(kamu nu Hulam:蒴果甕形，長 0.6~1.2 公分，具縱稜，宿存萼，熟時下垂；種子細小，極多數。）

picidekan a wayway (特徵)

mihmihcaan nanay a lutukan a langawan, masa cacay atu alahican mala tusa ku langawan, patelek ku angangan, talakaw han makaala tu sabaw tu lima ~ tulu a bataan idaw ku lima a cong-fen. Idaw namin ku banuh nu langawan.

(kamu nu Hulam:多年生草本，單株或偶分株，莖直立，高 15~35 公分，全株被毛。）

masasu ayaw ku papah, idaw ku akaway atu masatanayu’ sa i batac nu akaway ku papah, satanayu’ masa dicem ku wayway nu papah katukuh tuni kasa mucuy nu waywayan a papahan, tanayu’ han lima~ pulu’ a cong-fen, ahebal han makaala tu cacay a pangkiw ~ tulu a pangkiw a cong-fen, lamit sadicem sa sisakubat, nuayawan kala putunputunan atu sadicemsa ku wayway, mahida ni cikcikan ku lilis atu tabakiay nu salusalu a ngituan, ngangituan caay namin kalecad, masingan ku dicem.

(kamu nu Hulam:葉互生，具柄或葉延伸為翼柄；葉片長披針形至長橢圓形，長 5~10 公分，寬 1.5~3.5 公分，基部漸狹尖成翼，先端鈍形或銳尖形，刻缺狀緣或粗鋸齒緣，鋸齒常大小疏密不一，銳尖形。）

pamacoy a lutukan idaw ku sheng-wujian, sanglacay ku cica’ tabaki ku warak, anu caay kita pihamaw makansa mangalay muta’, mabuleseng ku udipita, mamilmil, makan nu kaduh ku langaw han mawarakwarak ku kaduh, sisa pangangan han tu  “pamacoy” han.

(kamu nu Hulam:馬醉草含生物鹼，其白色乳汁含有劇毒，誤食會引起嘔吐、肌肉麻痺、震顫，毒性甚至可讓吃到它的馬兒發狂，所以被名為「馬醉草」。）

sakay sapayuan han sapi macuy, mihulak tu duku, lebawa, pasaluimen tu adada, ayda hina adih tu kita tu langaw i hekal, tada kakitidaan han i timul a kitidaan. kasibaluan atu hecian han itini i lalut katukuh tu pasabaan.

(kamu nu Hulam:在藥用上則被用來做為麻醉、解毒、消腫、止痛等，目前野外亦可見自生族群，主要分布於南部地區。花果期夏至秋季。）

u siwkay nu nipaluma

kakuniza	植物分類	()tabakiay a kilang ()adidi'ay a kilang (v)lutuk ()lutuk-balu ()masay ()zuma ()mahetik ku papah ()dauc landaway (v)zuma (v)yadah a mihca ku uzip ()cacay a mihca ku uzip ()1-2 a mihca ku uzip ()zuma
takalaw nu bayu'	生長海拔高度
mauzip subal	生長區域
nipaluma sasahicaan	栽種功能	yumah野生(v) mukan食用() sapayu'藥用(v) paazih觀賞() lidung遮蔭() zuma其他()
takalaw maka	株高	sabaw tu lima ~ tulu a bataan idaw ku lima a cong-fen 15~35cm
papah tanaya'	葉長	lima~ cacay a bataan’ a cong-fen 5~10cm
papah ahebal	葉寬	cacay a pangkiw ~ tulu a pangkiw a cong-fen 1.5~3.5cm
papah mapela'	葉瓣
balu ahebal	花徑
balu kulit	花色
heci	果實	0.6~1.2 cong-fen
paenu	種子

u sanek nu nipaluma

1	sanek	味		7	dawmi	軟
2	letek	毒		8	siceka'	刺
3	cedam	甘,甜		9	dieku	溫
4	aledah	辣,辛	v	10	cuedet	寒,涼
5	atekak	苦		11	acak	乾
6	cupelak	澀		12	zuma	其他

malaheci tu imelang

1	pangangay	(生)津		27	kaliwates	(消)小疔
2	akacay-akuti	(減)燥熱		28	malebawa	(消)跌打腫傷	v
3	cuedet	(減)寒冷		29	akuti'	(消)燙傷
4	patezep tu izang	(消)出血		30	tunatun	(消)瘀血
5	paisi'	(利)排尿		31	tibeni	(消)泡疹、痱子
6	taluktuk	(減)發炎		32	kebing	(消)麻疹
7	sulalis	(退)發燒		33	sizaz	(消)濕疹
8	cebu' taluktuk	(消)尿道膀胱炎		34	butus	(消)水腫
9	mapudasay	(減)皮膚病		35	kalad nu bau	(減)蛇咬
10	atay taluktuk	(減)肝炎		36	bulad adada'	(消)經痛
11	adada'	(減)痛	v	37	cadi'ci	(減)心痛
12	sicedam isi	(減)糖尿病		38	pasicucu	(增)乳汁
13	ngidngid	(消)嘴破嘴角發炎		39	bali-malalemed	(減)風濕
14	teluhu	(消)濃痰		40	calenged	(止)皮膚癢
15	takulaw adada'	(減)喉嚨痛		41	sinawal	(減)暈眩
16	tuzu malebawa	(減)關節炎,風濕痛		42	manah	(消)痔瘡
17	mabanic	(消)腹瀉		43	pucu'	(消)淋巴痛
18	muta'	(調)嘔吐		44	buyu'	(解)中暑
19	masikata'	(調)便秘		45	suaw	(止)渴
20	adada' tangah	(減)頭痛		46	muni' ku banges	(消)皮膚潰爛
21	malihen	(怯)咳嗽		47	takalaw ku izang	(減)高血壓
22	makamaw	(減)感冒		48
23	milisawada'	(調)腸胃病，胃痛		49
24	walak	(解)中毒	v	50
25	maduka'	(消)破皮傷		51
26	puces	(消)膿包、大疔		52	zuma	其他(麻痺)	v

pasubana i cacudadan a lacul

u cudad a ngangan	Hippobroma longiflora(L.) G. Don
u sapamat a ngangan	Campanulaceae(桔梗科)
u Amilika a ngangan	Star of Bethlehem, long-flowered Laurentia, Shrub hare-bell, madamfate

u zuma a cidekay a kamu, saungay misapayu' a cidekay

cidekay	ngangan	miungay
Sakizaya	pamacuy, pamacoy	v
Pangcha
Tayan
Paywan
Yuwatan	mapisbusuk tu ismud	v
Sejek
Taluku
Puyuma
Rukay
Cou	cuun pakanava	v
Kabalan
Tau/Yami
Saw
Kanakanabu
Laaluwa
Saysia

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

《中國高等植物資料庫全庫》. 中國科學院微生物研究所. [2009-02-24].

行政院原住民族委員會-原住民族藥用植物2009-p200