nipaluma-sakipudas

sakipudas

Oxypetalum caeruleum0

乳仔草(俗名：飛揚草、大飛揚草、大本乳仔草、紅骨大本乳仔草、羊母乳、奶子草、大地錦草)

masadumaay a ngangan (各種名稱)

【學名】 Euphorbia hirta L.

【mitesekay a ngangan】 Euphorbia hirta L.

【科名】 大戟科(Euphorbiaceae)

【sapamataan a ngangan】 Euphorbiaceae

【屬名】 地錦草屬

【mikeliday a ngangan】ticin-caw

【俗名】 大飛揚草、飛揚草、大飛揚、大本乳仔草、紅骨大本草、羊母奶、奶子草、 大地錦草

【tada ngangan】ta-fayang-caw, fa-yang-caw, ta-fayang, tabakiay a sakipudas, sumanahay a sakipudac, bulin nu sidi’, sicica’ay , tadi’-cingcaw

【英名】 Garden Euphorbia、Centiped Euphorbia

【ingu a ngangan】Garden Euphorbia、Centiped Euphorbia

【族語】 布農 Tihus Tu Ismud、撒奇萊雅 Sakipodas、鄒 Cuun Nipucu Mumu

【kamu nu binacadan】Bunun Tihus Tu lsmud, sakidaya Sakipudac, co

        Cuun Nipucu Mumu

【使用族群】 布農、撒奇萊雅、鄒

【mitaduay nu binacadan】Bunun, Sakidaya, Cu

kaliwsak nu langaw (分布環境)

(kamu nu Hulam:台灣全島低海拔之荒野、路旁、空地等十分常見，一般皆成群繁生於向陽處所。台灣平地及澎湖，田邊、路旁或農田或山坡地濕潤處都很常見。

Taywan a subal mililis tu bayu a liklik, i dadan , caay ka liwmahan a umah hina adih kita. masa upu’ namin ku langaaw pasayda’ i cilal ku langaw numa hidaay. i Taywan masa enalay nu lala atu Bukutu, umaumahan, dadan atu lakulakuwan atu masa likelunay, masengetay a lala hina adih kita.

sasapayuwan (藥效)

(kamu nu Hulam:味苦性涼，具有清熱解毒，利濕止癢之療效；主要治療於消化不良，痢疾， 泄瀉，咳嗽；外用治濕疹，皮膚搔癢；其葉泡茶可治哮喘，白色乳汁可去疣。

kala akenekan sapi’ cu’cu’dedan, patahkal tu caledes ilabu nu udip patahekal tu bayduk, patahekal tu nanaum i pasalu imeng tu calanged, tada sapingaay tu udip han u  sakay caay ka siwka nunikan, milaliday a imelang, mabanic, uh’uh’, sakay hekal han u tibeni, calenged ku banges. u papahan taneng sauciyaan minanum mikapah tu hiwhiw, sanglacay ku cica’ mikapah tu pangi.

(kamu nu Hulam:紅乳草全草搗可以消腫毐、治疥癬，煎水服用可驅蛔蟲，葉更是一種興奮劑及緩瀉劑。

sumanahay a sakipudas tuktuken patuhpien i malebawaway mihedec tu labawaw, milaliday a tamusi, sangasiben nanumen patahekal tu basal, upapah hantu pakay namuh tu udip atu misasa tu banic.

(kamu nu Hulam:使用的時候將全草曬乾，煮水當茶飲用，味道稍有一點酸苦，有人把它當作是夏季的清涼飲料。

anu mitadu tinalutukan kanca pawalien miacak, kya misangasip tu nananuman, u sanek han idaw kunika adidi nu cilamin kala akeake nekan, idaw ku i laluday misangasip tu nananuman.

milihida tu langaw musakamu (生態形狀描述)

(kamu nu Hulam:乳仔草為大戟科地錦草屬，是一年生草本，葉形就像是一對對的翅膀， 像是隨風展翅飛翔，這就是為什麼會有大飛揚草之稱的由來。

sakipudas han u tacike a ticin a lutukan, nu cacaya a mihcaan kuni kaudip a langawan, papahan nida mahida u taleacawan nu sakubat, mahida pakunida hananay amabahel, kya mahida sisa u sakipudas han ku nagangan nida.

(kamu nu Hulam:全草具有豐沛乳汁，莖斜上或直立，高約10-40公分，帶淡紅色或紫紅色，有毛。

ina sakipudas a langawan yadan ku cica’, akaway masisit atu patelek, u talakaw han maka alatu pulu’-sapat a pulu’ a kunfun, kala sumasumanahan ku kulit atu kiwkiwan ku sumanah nu kulit, sibanuh.

(kamu nu Hulam:單葉對生，卵形至橢圓形，基部偏斜，葉緣微鋸齒，長橢圓形披針狀，2-4公分長。兩面被毛。

masa cacay ku papah i akawya masa suayaw kunika sipapahan, masa ti’kuk ku wayway atu satanayu’ sa kuni ka mulmulan, masisit ku akaway,lilis nu papah mahida u salusalus, satanayu’sa kuni ka mulmul madicem, tusa- sapat a kunfun kunika tanayu. ma’ha Sibanuh ku papah.

(kamu nu Hulam:聚繖花序排列成頂狀，花密而小，雌雄同株異花。腋出，花單性同株，綠色或紫紅色，雄花無花被，雌花子房3室。 果實為蒴果，被毛，約0.12公分。

pulung nika bulesak masilsil kunika tatunduh nu baluwan, macacelcel ku balu aadidi’, masuala tu langaw caay kalecad ku balu. sipakay lilis kunika sicicaan a tahkal,masa cacay ku balu malecad ku langaw, langdaway atu kala kiyukiyuwan sumasumanahan a kulit, tama un balu inaya ku nikudan, tayna’ a baluhan tulu ku lumaan. u heci hantu maduhem pela’ sa cinida, nika nikudan si banuh, makaala tu 0.12 kunfun.

akaway (莖)

(kamu nu Hulam:一年生草本，莖多分枝，常成群，匍匐平臥地面，長 5~20 公分，普通為紫紅色，體被細毛；全株含白色乳汁。

nu cacaya a mihecaan kunika udip nu langaw, yadah kunika sa ciit nu akaway, masa kaput kuni kasi langawan, mahenanaba’ namin i lala’, tanayu han maka alatu lima〜tusa a pulu’ a kunfun, nu hina adihay numita han kala kiyukiyuwan  sumasumanah’han ku kulit, nikudan han yadah ku adidiay a banuh, lnangaw nida u sanglacay naming ku cica’.

papah (葉)

(kamu nu Hulam:葉具短柄或幾無柄，托葉生於基側，細小，葉片卵狀橢圓形，對生，長 0.4~0.8 公分，寬 0.2~0.4 公分，基部截形而偏斜，先端鈍或圓形，偶具小尖突，細鋸齒緣，上面身綠色，下面淺綠帶灰白色。

papah han apuyu’ ku akaway atu alahican inai’ ku akaway, nika lalitinay nu adidiay papah han, adidi’ , papah masa ti’ku satanayu’ sa kunika kimulmul, tanayu han makaala tu 0.4〜0.8 kunfun, ahebal han 0.2〜04 kunfun, angangan kala putunan makilit, nu ayawan han maki mulmul, alahican idaw kuma dicenmay atudi’, adidiay nu mahida u salusalus ku lilis, pabawhan langdaway ku kulit, sasa’han kala langlang dawan kala abuabuwan ku sanglac nu kulit. 

balu (花)

(kamu nu Hulam:花腋生或頂生，幾無梗，聚繖花序，排列成頭狀；總苞陀螺狀，花密而小，為紅紫色苞片所包圍。

balu han i kakilian atu tuntundu’ han, inai’ ku akaway, mapulun kuni kasi baluan, masilsil kuni kasa tangah, pulun nu kakabitan tu sasapalan mahida u culen ku wayway, maca celcel kuni kasa baluwan, u kala sumasumanahan kiyukiyuwan ku kakabitan a liyudtan ku balu. 

(kamu nu Hulam:長約 0.1 公分，具腺體 4 個，漏斗狀，綠色；花單性，無花被；雌雄 花同生於總苞內，雄花 1 枚，雌花 1 枚，生於花序中央，子房 3 室，花柱 2 枚，離生而頂端 2 裂。花期 3~10 月。

tanayu han 0.1 kunfun, lalaliwan tu nanum han sepat, masa salaw ku wayway, langdaw ku kulit, masa tama ku balu, nai’ ku nika mumut nu balu, tayna a balu han malecad ku balu mamudmud, tama a balu han cacay ku sasemaan, tayna a balu han cacay tu ku sasemaan, langaw nu balu han iteban, tulu ku mamudmuday a sasapalan, tusa ku mitulinay tu mamudmuday a akaway, mibatad tu langaw i tunduh

mala tusa kuni ka pelaan. Kasi baluwan han i tulu 〜pulu’ a buladan.

heci (果實)

(kamu nu Hulam:果實為蒴果，卵狀三稜形，上被粗毛，長約 0.15 公分；種子光滑或具有 5~6 條縱溝紋。

u heci pela’sa nanay ku henci , mahida u tu’ku kuni kasa sangkaku nika dicem, pabaw han tabaki ku banuh, tanayu 0.15 kunfun, sasapalan han masadid atu idaw ku lima〜enem ku sasulitan a sulit.

picidekan nu wayway (特微)

(kamu nu Hulam:一年生草本，全草具毛，有白色乳汁，葉對生，長橢圓形或披針形。

nu cacaya a mihcaan ku langaw mabadi’tu, sibanuh namin ku langaw, sanglacay ku cica’, masasuadih ku papah, tanayu sa kunika kimulmul atu kasa dicemdiceman ku waywayf.

(kamu nu Hulam:花腋生或頂生，聚繖花序，排列成頭狀，花密而小，為紅紫色苞片所包圍，雌雄同株異花。

isasa ku balu atu i tungduh, mabulasak kunika silesile nu balu, mahida u tangah, macacelcel aadidi’ ku balu, kala sumasumanahan kiyukiyuwan mamudmud kuni piliwliw tu baluan, masa suala’ tu  lalangaw nika caay kalecad ku balu.

(kamu nu Hulam:蒴果上具粗毛，有三稜。種子光滑或有皺紋。

pela’sa ku heci i pabaw nu balu han sibanuh, masa sangkaku kuni ka dicem. masadid ku Ssasapalan atu kala kubitkubitan ku sasapalan.

u siwkay nu nipaluma

Asclepias syriaca seed pod

Asclepiascommon

kakuniza	植物分類	()tabakiay a kilang ()adidi'ay a kilang (v)lutuk ()lutuk-balu ()masay ()zuma ()mahetik ku papah ()dauc landaway (v)zuma ()yadah a mihca ku uzip (v)cacay a mihca ku uzip ()1-2 a mihca ku uzip ()zuma
takalaw nu bayu'	生長海拔高度
mauzip subal	生長區域
nipaluma sasahicaan	栽種功能	yumah野生(v) mukan食用() sapayu'藥用(v) paazih觀賞() lidung遮蔭() zuma其他()
takalaw maka	株高
papah tanaya'	葉長
papah ahebal	葉寬
papah mapela'	葉瓣
balu ahebal	花徑
balu kulit	花色
heci	果實
paenu	種子

u sanek nu nipaluma

1	sanek	味		7	dawmi	軟
2	letek	毒		8	siceka'	刺
3	cedam	甘,甜		9	dieku	溫
4	aledah	辣,辛		10	cuedet	寒,涼	v
5	atekak	苦	v	11	acak	乾
6	cupelak	澀		12	zuma	其他

malaheci tu imelang

1	pangangay	(生)津		27	kaliwates	(消)小疔
2	akacay-akuti	(減)燥熱	v	28	malebawa	(消)跌打腫傷
3	cuedet	(減)寒冷		29	akuti'	(消)燙傷
4	patezep tu izang	(消)出血		30	tunatun	(消)瘀血
5	paisi'	(利)排尿		31	tibeni	(消)泡疹、痱子	v
6	taluktuk	(減)發炎		32	kebing	(消)麻疹
7	sulalis	(退)發燒		33	sizaz	(消)濕疹
8	cebu' taluktuk	(消)尿道膀胱炎		34	butus	(消)水腫
9	mapudasay	(減)皮膚病		35	kalad nu bau	(減)蛇咬
10	atay taluktuk	(減)肝炎		36	bulad adada'	(消)經痛
11	adada'	(減)痛		37	cadi'ci	(減)心痛
12	sicedam isi	(減)糖尿病		38	pasicucu	(增)乳汁
13	ngidngid	(消)嘴破嘴角發炎		39	bali-malalemed	(減)風濕
14	teluhu	(消)濃痰		40	calenged	(止)皮膚癢	v
15	takulaw adada'	(減)喉嚨痛		41	sinawal	(減)暈眩
16	tuzu malebawa	(減)關節炎,風濕痛		42	manah	(消)痔瘡
17	mabanic	(消)腹瀉		43	pucu'	(消)淋巴痛
18	muta'	(調)嘔吐		44	buyu'	(解)中暑
19	masikata'	(調)便秘		45	suaw	(止)渴
20	adada' tangah	(減)頭痛		46	muni' ku banges	(消)皮膚潰爛
21	malihen	(怯)咳嗽	v	47	takalaw ku izang	(減)高血壓
22	makamaw	(減)感冒		48
23	milisawada'	(調)腸胃病，胃痛		49
24	walak	(解)中毒	v	50
25	maduka'	(消)破皮傷		51
26	puces	(消)膿包、大疔		52	zuma	其他(痢疾、哮喘)	v

pasubana i cacudadan a lacul

u cudad a ngangan	Euphorbia hirta L
u sapamat a ngangan	Euphorbiaceae(大戟科)
u Amilika a ngangan	Garden Euphorbia; Centiped Euphorbia

u zuma a cidekay a kamu, saungay misapayu' a cidekay

cidekay	ngangan	miungay
Sakizaya	sakipudas, sakipodas	v
Pangcha
Tayan
Paywan
Yuwatan	tihus tu ismud	v
Sejek
Taluku
Puyuma
Rukay
Cou	cunn nipucu mumu	v
Kabalan
Tau/Yami
Saw
Kanakanabu
Laaluwa
Saysia

u sulit nu zuma a kamu-Hulam atu Amilika

乳草又稱乳仔草、紅乳草、細本乳仔草、千根草、萹蓄草-台灣、乳汁草-嶺南、痢疾草-廣東、細葉飛揚草-廣州，這種反應的例子有馬利筋（Milkweed，譯註：多年生草本植物的一屬，屬於蘿摩科，涵括超過140種植物，是花蜜主要來源，台灣常見為金鳳花）與夾竹桃科植物，馬利筋物種已經演化出精巧的抵禦策略以對抗吃它們葉子的毛蟲。這些包括葉子上的毛（hairs）、其組織中稱為cardenolides（心臟干擾素）的心臟毒以及來自於植物管狀器官的乳白色有毒乳汁，故馬利筋又稱乳草。

Asclepias L. (1753), the milkweeds, is an American genus of herbaceous perennial, dicotyledonous plants that contains over 140 known species. It previously belonged to the family Asclepiadaceae, but this is now classified as the subfamily Asclepiadoideae of the dogbane family Apocynaceae.

Milkweed is named for its milky sap, which consists of a latex containing cardiac glycosides termed cardenolides. Most species are toxic.

Carl Linnaeus named the genus after Asclepius, the Greek god of healing.

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

• 《中國高等植物資料庫全庫》. 中國科學院微生物研究所. [2009-02-24].
• 行政院原住民族委員會-原住民族藥用植物2009-p125
• Only Perception：馬利筋 vs. 毛蟲：以迅速修復反擊胃口
• Creative Commons 搜尋
• 台灣原住民族藥物植物圖鑑（行政院院原住民族委員會）
• 紅乳仔草：http://www.360doc.com/content/13/1106/08/5731011_327055542.shtml