puu'

puu'(竹節、季節、歲時祭儀)

kungku nu puu'

u kungku nu Sakidaya tu puu'

puu' nu mihcan(歲時祭儀)

u binacadan nu sakidaya, namakayda i kakawsa nu binacadan, makatukuh ayda, caaypaka ales tu nipasubana' nu kakawsan tu pisapuu' nu mihacaan, caay pakaales muleku tu nadikudan, nu babalaki katuku hayayda. pasukawaw nu lisin hacacay han nu heni ku kamu, duduc ku nalimaan nu tuas hatida ku nikabulaw nu nyadu' hatida ku nikalimad tacuwacuwa a pala' mueneng, anu debungan nu tau ku nyadu', anu tacuwacuwa tu mihinang tu binacadan, keliden tu wamin ku sadikec, caay pakaales. mahida ku nikanikec nu wawa nu sakidaya hananay, mubalud ku i labuway nu balucu'.

nilacul

sakacacay a lisin

saka cacay a lisin nu mita u sakidaya, misaumah "開墾祭" sayaway misamihcan "過年" micangad sabaluhay tu mihecan, tala ayaw malingatu tu maluk tu umah sa, muwalatu tu sadikec mibetik tu tuas, caay kawalsay tu pulung atu tunud u epah u dadac u bila', katukuh i umah sayaway pahecaken kya pulung i liwliw nu umah, silac hantu ku sapatata tu tuas, caykanca papisuayaw tu nu waliyan mibetik. sayaway ku niyan a lisin misaumah hananay .

sakatusa sa pisatumunan

mahamin maliwmah ku binawlan, malingatu tu misatunun, u pisatumun hananay i ayaw nu nipaluma, idaw aca ku tungus tu satumun, patungus tu babalaki atu tuas nu binacadan, mamin ku nipatungus kya kasenun sa tu paluma tu tuud amin, anu caay patungus tu babalaki nu nyadu’, alaw amahicahican ku nisamihcan. saan ku babalaki mitulun tu wadiwawa.

sakatulu a bulad sa, pikulasan

mamin misaumah ku babalaki sa, malingatu tu misatumun, pisatumun hananay sa, paluma tu panay atu habay, sademidemiad sa, u i nyadu’ay mapapaliw, u culuk tu mahtatusa sa pikulasan "除草祭" katukuh i tusaay a bulad sa, idaw ku tungus, tu pikulasan hananay a lisin, nu sakidaya. uyniyan a lisin u nipaluma tu habay ku adihan, talakawtu ku habay ka tinengan tu ku tanektekay a langaw nu habay sa, u tanengay tu mikulasan, anu mikulas mahida tu i ayawen ku pilasul tu sapibetik, ku tukuh i umah palu ayawen pahceken ku pulung i liwliw nu umah, tu musilac tu sapatata tu sapibetik.

mihekac tu pulu' mieset tu padaicaw ku masakapahay, u babalaki tayda i lakulakuwan mimadapanay, u limecedan nu nyadu', tabuyu' mikilim tu kedukedu, sapasalami' tu ayam nu masakapahay, u labi mapulung ku labu nu luma' malabi, tungus tu nu nipisapunis kuydaan a lisin. mahamin kuyni sa u tabakiyay tu a lisin.

sepatay a bulad pipuhpuhan

sayaway u pipuhpuhan tu tu labu nu luma’, hacacay han nu mapalaway u labu nu luma’ mipuhpuh, misawsaw tu laetusay nu iluma’ay, anu idaw u imelangay anu cacay kakapah ku nikubi’, anu idaw ku papatunusan pakaykayda satu patungus.

pakilul sa tusa u tabakiyay tu a lisin nu nyadu' tu masupadiyu' ''男女對唱" hananay a lisin sa mapalaw ku limecedan atu kapah nu nyadu'. masakapahay malalebu paadih tu limecedan, u tatayna sa misalukiyaw paadih tu masakapahay. mamin limulak ku nyadu'ay sa tu nu tuwa' sa mu ''u hi la luy sa'' pakaicelang tu kakaydihan a [[tademaw]]. u limecedan makadih tu kakaydihan nida a tatama sa tu nu tuwa' sa "muuhilaluysa" i tapiningan a pakaicelang milalebu.

limaay a bulad pisapunisan

misapuniis ku nyadu’ sa, taumah ku selal mib[hkac, nanaayda a bulad kalingatuwan amiayam katukuh i waluway a bulad, i umaumahan tu ku selal a sademidemiad miayam, sapilasul tu sakalimulak waluway a bulad tu kalalikidan. suped han ku nibihkacan katukuh i waluway a bulad sa pa tahekalen mukan i pilisinan tu kalalikidan. misapunis han ku mahiniyay.

enemay a bulad u pilaedisan

limaay a bulad u pilaedisan, nu Sakidaya a lisin. anu i cuwacuwa ku Sakidaya, anu tacuwacuwa mueneng katukuhan tu kuyni a buladsa mabilil tu misanga’ tu tabukud milasul tu amibuting ku kakawaw. u nanam tu nu binacadan nu wawa nu Sakidaya a lisin makatukuh tuyni a bulad. maawawtu tu biyabiyaw amibuting taumah malahuk. u wawa hananay nu Sakidaya caay pakaales tu lisin nu tuas ku binawlan nu Sakidaya hananay. “ tayni kita i 南勢阿美 hananay a nyadu’ anu katukuhan tu kuyniyan a demiad sa, musaungay amin i nay ’ku sa muhmuh sananay, nika i panpancahan mihica mikihatidatida tu sakidaya milaedis, asaca ku katuuday miadih, nika sakamun aku kita u katuuday, u Sakidaya ku kakawsan ni itidaay a tademaw” anu sacacaysa misiwatid katikatinengan ku misiwatidaay caay kau Sakidaya kuydaan, anu Sakidaya kita anu cimacima caay kakapah kyalu mahida, u sakasaan anu misiwatid tu ku cimacima, u hatidaay tu ku nika balud nu balucu' nu nyadu'ay saan ku kamu nu babalaki.

enemay a bulad

kyu sa, makatukuh ayda mahida tu ku nikanikec nu balucu’ nui nyadu’ay, katukuhan tu kuyda a demiad caay tu kasimunat ku tademaw a misakakawaw. sayaway tuyda a demiad tu sananal matabal henay yadah tu kuselal ta sasawacan tabayu’ mibuting, u tatayna i luma' tu misakalahuk sapawsa tu namibutingay, katukuh i kalahukan anu teki'. sa iniw twamin ku binawlan i kasaupuwan, u mibutingay atu pawsaay nu tatayna iniw tu wamin palikeluh tu tabu tu malahuk ku binawlan,salingatu satu pakawlah tu namibutingay, laluwaluwah satu ku binawlan sademiad i tida haynika duut taluma’ u nipilaedis a lisin, matatud ku binawlan pasuwawa i nay’ ku liwan, u piladisan han kuyni a lisin.

pituway a bulad

mamin kuyniyan a lisin sa, u pilisinan nu binawlan, u pilisinan hananay a lisin sa u tungus tu nipilatlat nu binacadan, enemay a bulad sa, mamin tu kukawaw nui umahay kasilawadan tu nu paynyanyadu’an, i tawya kiw sa papiladlad tu udip nu nyadu’ay, i tawya u nyadu’ tuyda a demiad tu sananal, maluyaluy tuwamin tayda i kakaduba’an, makatukuh i siwaay ku tuki sa matumes tu nu binacaban, macacelcel tuwamin ku tademaw, sayaway u adiwawa ku sayaway maduba’ atu pakilul sa, tusa u adidingay a micudaday, kakilukilul satu pakaduba’tu babalaki i nay’ku liwan. mahamin mamaduba’ tu sakinacacay a liyad, u mimaliyay tu u mutukuday tu mali u pacemutay tu wycanacanan tu a latlat, hay sansandeb sa tawya pahanhan tu amabelec ku binawlan.

waluway a bulad kalalikidan

u iniyan a bulad katukuhan tu satabakiyay a lisin nu nyanyadu’ "malalikid", u iniyan a lisin u kakanamuhan alimulak nu nyadu’, sidikuc amin tu sakapalaw a dikuc atu buut, u iniyan a buut nanu kakawsan makatukuh ayda caay henay kasumad hayayda, mahica saw, u kamu nu babalaki sa, anu caay kau nakamuwan nu tuas, caay kapaceba saan paliun tu lusid, amu halhal tu nipakayda i ngapa nu mapalaway kya a kapah paliyun sa, ayda amu sakamu kaku tu limulak nu kalalikid, kau lalikid han kungangan nu iniyan a lisin, cacay a mihcan kinatusa misamihcan ku binacadan, mamin milangec tu nipalaludan a tipud, manamuh ku nyaduay tu nikatumes nu salakec, "豐收" matumes ku nilacul nu paladah, manamuh amin ku tademaw, lipahak ku balucu’ kyu patideng tu sakalimulak a lisin tu lalikid hananay, u lalikid nu binawlan tulu a demiad ku satenesay, sakacacay pakasuy ku selal tu babalaki, u babalaki mipacuk tu katalalan sakalabi nu i nyadu'ay, mamin malabi sa mulilid tu ku babalaki tu wadiwawa malalikid, katukuh teban nu labi kya a masatedep, cila nuyda tu sananal, mabuud tu amin ku binawlan a militemuh tu tabakiyay a limulak tu lalikid, u sayaway u selal ku tahekalay malalikid, mukilul u tatayna tu ku tahekalay, laliyan sa makatukuh kalahukan tu pahanhan tu kalahukan taluma’ malahuk, namalahuk tuluay tu ku tuki iniw tu amin muleku tu caayay hen kamin a palaw, tahlabisa alahica katukuh sa sananal a misalakyaw. tawya sa pahanhan taluma’ mabi’, pakatulu a demiad u sansandeb tu kya sacacay satu ku selal atu kaying makatukuh a malalikid, tuyda a labi i tida tu malabi nika kalalikidan, katukuh teban nu labi mangelu’ tawmin kya taluma’ amin pahanhan. kya hatida tu ku nikalimulak tu lalikid hananay, katukuh i cacayay a lalipayan, kina cacay aca mapulung ku binawlan, u ini anika pulung sa u milibasaway, milibasaw hananay sa hatidatu ku nikalimulak ayda a mihcan u sananay, kyu mibuting ku binawlan paliluc tu udip mibanaw tu la'tusay kya kapah kuni eneng. mahini ku lisin nu lalikid hananay.

siwaay a bulad talatuas

talatuas hananay a lisin u nu pilecukan tu nu mapalaway, uyniyan a lisin unu mapalaway, sayaway mupacuk tu pabuy ku mapalaway,u tungus tu sapatungus tu paudipay atu tuas nu nyadu' hacacay satu muculuk tu luma’ pasayil mipuhpuh tu di'tu i labuway nu luma’ hacacay han ku luma’ nu mapalaway. mamin pasayil tulakan nu heni kyatiti nu pabuy, mahida ku lisin tuyni.

talatuas hannanay a lisin u nu mapalaway kuydaan a kawaw, pulung nu mapalaway mihacacay tu luma’ nu mapalaway.

cacay a bataan a bulad

u iniyan a bulad u pipalamalan nu nyadu’ uni palamal a lisin sa, u sapalitemuh tu i pabaway a paudipay. i kasumamadan sa sademidemiad sa ku demiad maudad caay sa tu kacahdal, matalaw amalasu’ ku nianipan tu salangec kyu amiawaw ku nyadu’ay tu tuas atu paudipay, papisumad pakakakapah tu demiad, tu kyu acaay tu kaudad tu demimiad, kyu palamal satu ku binawlan

,mahini ku nipalamal i kasumamadan. ayda a nipalamal caay tu hiday, adaay a nipalamal sa samihmihcan satu, kacah hidayi tu ku nipalamal u i kasumamadan ku nipalamal saw, ahican naca masumad tu ku demiad, cay tu kahidahida u kasubabadan nanay tu ku udad, kyusa, sumaden ku palaw nu nipalamal. u sapipatungus tu babalaki atu tuas ku sapalamal hananay ayda.

sabawcacay a bulad ”pilecukan”

pilecukan hananay nu babalaki, u kawaw nu selal kuydaan mikuning tu kakaselal, u selal hananay u tungus tu hitay nu nyadu’ milecuk hananay u tungus tu pikaning tu hitay, pasaupun nu babalaki ku masakapahay, pataydan nu kaka tada i umaumahan mikuning, malalabalaba’ i umaumahan. anu caay hiday inayi ku laluutan nu selal hananay. pataydan nu tumuk ku selal patayda i umaumahan musilac ku masakapahay, mamin musilac, cacay ku kamu nu tumuk, anu tela’saca ,u meduk tu nu selal malingatu muculil haymaw sa misametek misaadiadih i cuecuedan, matalaw anu idaidaw tu kutaluk u milimek i cu'cu'dan, kyu misamisi tu tapitapiingan. taamis satu ku culil, makatukah i busingan ku nipisakapa tu liwliw nu nyadu’. anu caay kahida mausaw kita nu taluku mupatay.

sakasabaw tusa ”pisaliwliwan”

sadikuday tu a bulad anu amalingatu tu misaliliu sa, ladayen nu tumuk ku selal tayda i panan nu nyadu’ mibetik, padungus tu talaayaw nu salal amiausim, mamin mibetik ku tu muksa, sataulu satatusa satu ku selal amaluyaluy taumah, malingatu mihkac, aluday pakabulad i umaumahan tya a taluma’. i umah mukan i umah ku bi’, sinikaalaan sa, i umah tu muid'id tu ayam, latus pataluma’ tu tatuhen a ayam, palisin sa ku babakaki, katukuhan tu ku cacayay a bulad, luyaluy luyaluy satu ku namiayamay tuluma’. katukuh inyadu kakelusa tayda i dabek padebu tu nikalaan, la'tus patuluy i luma’ nu udip tu kala, mamin satu ku namimihkacay patayda tu ayam i dabek sa, tu ataluma’ i luma’ nu udip. katukuh i luma’ ku namiayamay sa, malingatu tu ku misahemay sapatayda i dabek tu sakalabi nu binawlan, katukuhan ku kalabiyan malsupsup tu ku tademaw tayda i dabek, patulaka hantu nu selal ku binawlan tu nisalami’an tu ayam. tayasa malabi ku binawlan. hatida tu ku nikalabi tu liwliw hananay.

nayihekalay

yuniyanay a nasulitan sa, nasulitan ni Nuwatan o Kumud i 2019 a mihcaan