|
u [[Uganda]] sa ilabu nu Feico, itiza i 1 00 N, 32 00 E
u ahebal nu lala’ mapulung sa 241,038 sq km
u ahebal nu lalaay sa 197,100 sq km, u ahebal nu nanumay sa 43,938 sq km
hamin nu tademaw sa 38,319,241.
kakalukan umah sa 71.20%, kilakilangan umah sa 14.50%, zumaay henay umah sa 14.30%
== tapang tusu nu kanatal(首都) ==
u tapang tusu nu kanatal sa u [[Kampala]].
== kakininan nu kanatal demiad(國家紀念日) ==
kakining nu kanatal demiad sa 9 bulad 10 demiad.
== tabakiay a tapang nu kanatal(元首) ==
u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci [[Yoweri Museveni]], micakat a demiad sa i 1986 a mihca 1 bulad 29 demiad.
烏干達共和國， 通稱烏干達，是位於東非的內陸國家，橫越赤道，是一個沒有出海口的國家，形狀很像胃囊。
Uganda kapulungan nu binacadan a kanatal, u UKantaUganda han nu sakay i hakalay, i tidaay i walianay a Africa maylabuay nu tuktukusantukutukusan a kanatal, mibalad tiya eQuatorial teleklal, u masa nu nayiay a cacumudan atu kakaydaan a kanatal, u nikahida nu kitidaan sa mahida u bituka nu udip nu tademaw.
烏干達氣候宜人，土地肥沃，英國殖民時期曾被稱為「非洲明珠」。
但境內有毒蛇猖獗，人畜不時會受到災害，因此也影響到整個國家的開發工作。
ina UkantaUganda hananay a kanatal sa kangaayan ku demiad, kasidamek nu umah, i nipikuwan nu United Kingdom i mahida sa, nasipanganganna sipangangan tu ya ( Africa a samelitmelitay a budawanbudawang han ). i labu nu kanatal a nikatatibay masabuyubuyu atu nikasilsilan nu sauwac,kyu u demiad sa kangaayan caay ka caledes, nikapalecadan a maysausi i nu mihcaan sa, idaw ku nikasapalan tu 15.6 atu 26.7 nu s’se a tu, kasataneng nu nikaudad caay kakelah ku tangku nu badahung, nikayadahan nu kenis atu niyadu’an sa
sipakay tatangahan nu mihcaan katukuh i kikulay nu mihcaan sa, u sakangaayan nu nikasa a demiad sikalecad nu Ocoay a lalud, kanahatu kaidengan nu cilal caledes saan, nika kalaidaw nu banihiway nu bali atu kasansangan nu udad, i labu nu kanatal paymihcaan sa nisapalan a maudad sa, makaala tu cacay a malebut kayadah. nika i labu nu kakitidaan sa yadah ku siletekay a bau’ maysaungay katalawan sa nu makaadihay, u tademaw atu aadupan sanisani idaw ku makalatay, kyu nikahini sa sikalawilaw nu sakacakat nu sasilacul, atu sakay nu kalisiway a palalekal nu sasikawawan. ▼
▲sipakayi labu nu kanatal a nikatatibay masabuyubuyu' atu nikasilsilan nu sauwac, kiyu u demiad sa kangaayan caay kacaledes, nikapalecadan a maysausi i nu mihcaan sa, idaw ku nikasapalan tu 15.6 katukuh 26.7 nu se'-se a tu(度), kasataneng nu nikaudad caay kakelah ku tangku nu badahung, nikayadahan nu kenis atu niyadu’an sasipakay tatangahan nu mihcaan katukuh i kikulay nu mihcaan sa, u sakangaayan nu nikasa a demiad sikalecad nu OcoayO-cuoay a lalud, kanahatu kaidengan nu cilal caledes saan, nika kalaidaw nu banihiway nu bali atu kasansangankasangsangan nu udad, i labu nu kanatal paymihcaan sa nisapalan a maudad sa, makaala tu cacay a malebut kayadah. nika i labu nu kakitidaan sa yadah ku siletekay a bau’bau maysaungay katalawan sa nu makaadihay, u tademaw atu aadupan sanisani idaw ku makalatay, kyukiyu nikahini sa sikalawilaw nu sakacakat nu sasilacul, atu sakay nu kalisiway a palalekal nu sasikawawan.
歷史 laylay
== laylay (歷史) ==
雖然人類在烏干達的活動遺跡可以追溯至公元前1000年，但對於在其他洲的人進入這片土地之前的記錄，人們現在知之甚少。烏干達人直至1700年－2300年之前，尚是狩獵收集者（狩獵採集者是指生活在大部分或所有的食物都是通過覓食，採集野生植物和追捕野生動物的社會或群體中的人。）
kanahatu u tademaw itini i UkantaUganda kalaidaw nu nikaudip atu nipilatlat a tekiteki sa, taneng a sipakayda i ayawan nu celacancelahcan i cacayay a malebut a maytapal, nika sakay nu kiayawanay a nipicumud itini nu tademaw, mahica ku nikaudip mahica ku nisaungayan sa naynayi ku nacudadan, sakay nu lalaay a nipawacayan tu kalaidaw sapitapal, sakay nu aydaay a tademaw sa matinengay masausi tu. ina Ukanta hananay sa i nu ayawan nu 1000 katukuh i 2300 a mihcaan sa, nikaudip sa mamin u niadupan tu aadupan, ( miadup atu miala tu nu lahaday, nipatudu sa u sakaudip nu tademaw, sipakayda amin tu niadupan atu nilamiannilami'an tu nu lahaday sa, ) nikahinian a siyakay atu kapulungan a nikaudip. A)
之後可能是來自於中非班圖語部族，來到了這個國家的南部定居，帶來了鐵器鑄造技術和新的社會和政治制度，並建立了Kitara國。Kitara國涵蓋了大部分的大湖地區，從維多利亞湖、坦噶尼喀湖、艾伯特湖，到基奧加湖。當19世紀阿拉伯人和歐洲人來到的時候，這裡有好幾個國家，這些國家大約建立於16世紀。其中最大且最重要的王國是布甘達（Buganda）。
satusa hakay idaw ku sipakay i kalatebanan ya Africa, u ya PantuPan-tu hananay a binacadan nikatayni, sikatukuh i satimulan ninakanatalnina kanatal maudip, u kasidikecan tuyatu ya mukingay a sapisanga' atu nutineng, atu nu sikabaluhayay a sakay siyakayay a sikelec atu hulic, patideng tu ya Kitara a kanatal, kasaliyutan a liwliw nu kanatal sa kayadahan nu banaw a kakitidaan, namakay i WitoliyaWi-tu-li-ya a banaw, atu TangkeTang-ke-ni-nikeke a banaw atu AypoteAy-po-te a banaw katukuh i CiawciyaCi-aw-ciya a banaw. nikapicumad nu ArabiyaA-la-po atu nu OcoayO-cuoay a tatemaw i 19 sabaw siwa nu seci sa, papinaaypinaay tu hakay ku namuenengay itini nu masakanatalay, kasakanatal sa i ayaw nu 16sabaw enem a seci amin a nipatideng. mapatidengay i kalaidaw sa u sakahenulan a masahungtyaymasahungtiay a kanatal sa, u (Pu-kan-ta (Buganda ) Bukanta han.
1888年英國United kingdom將此地置於不列顛東非公司管轄下；1894年6月，英宣布布甘達為其「保護國」；1896年，英將「保護國」範圍擴展到烏干達全境，並於1907年在烏干達設總督。1962年10月9日烏干達宣布脫離英國統治而獨立，烏干達雖然成為一個共和國，但保持大英國協成員的資格。
i 1888 a mihcaan sa u United Kingdom a kanatal sa, sipala nu Britain ya Tunghu-wye a kusi ku mamikuwan, 1896 a mihcaan enemay kubulad, u United Kingdom pabinawlan tu i hekalay, pakatineng tu u( sipuhpuh a kanatal ) nu udip sa ku nipangiha tu tau, kyu i 1896 a mihcaan sa, ya ( mapaadingay a kanatal ) u nikaahebal nu kakuwanan sa mahamin sitatungus tina UkantaanUgandaan a liwliw, kyu i 1907 a mihcaan sa patideng tu sakantukan a kakitidaan i UkantaUganda. i 1962 a mihcaan 10a bulad 9 a semiadan, pabinawlan ku UkantaUganda muliyas tu United Kingdom kunida satu a malakanatal, ina UkantaUganda sa kanahatu malanu udipay a kanatal, nika si laliwanen tu nu sakay u kapulangan a masacabay atu Uinted Kingdomay a sakasitungus.
1971年1月15日，陸軍參謀長伊迪·阿敏發動軍事政變，奪取政權。在他的獨裁統治下，大約30萬烏干達人喪生。1979年，阿敏發動烏坦戰爭侵略鄰國坦尚尼亞Tanzania，坦尚尼亞隨後的反攻結束了他的政權。米爾頓·奧博特當政後，情況無大改觀，1985年他也被趕下台去；現任總統約韋里·穆塞韋尼於1986年開始執政。
| 