"Timor-leste" misumad laeday sasizuma

刪去的內容 新增的內容
LamiHungsasukamu | paanin
無編輯摘要
LamiHungsasukamu | paanin
無編輯摘要
silsil 17:
東帝汶(Timor-Leste或East Timor)是東南亞最年輕的國家,她於2002年才獲得獨立。東帝汶也是一個歷經種種苦難的國家,先後被葡萄牙、日本和印尼佔領,並在印尼佔領時期經歷最慘烈的壓迫。即使東帝汶人民早在1999年通過公投決定脫離印尼的統治,但由於親印尼的民兵發動暴亂和襲擊,該國不得不暫由聯合國託管,直至2002年5月20日才正式宣布獨立。
 
tun-ti-ung(Timor-Leste atu East Timor)nu tung-nan-ya u baluhay caay katenes a kanatal , 2002 a mihca cinida kya masacacayay tu . tung-ti-ung namakaykayni i malekecay tu hicahicanay a kawaw kyu masakanatal , sayaway naw u pu-taw-ya , zipung atu in-ni ku midebungay , s akay i in-ni nidebunga u mahida u salabadesay namapenec . kanahatu u tung-ti-ung a tademaw nanu tawya tu i 1999 a mihca makaawas napatupa tu pahedek a miliyas tu in-ni a nipikuwawan , nika u in-niay a tademaw nu hitay malingatu tu masulacus mangangay atu macacebis midabung , kina kanatal hawsa kanca masatedep musamenmen u masakaputay kapulunga a kanatal ku papikuwan , katukuh i 2002 a mihca lima a bulad idaw ku sabaw tusa a bataan kya tatengaay tu pawacay a masacacay.[https://www.thenewslens.com/article/47740]
 
東帝汶政府採用「Timor-Leste」同時作為其葡萄牙語的國名。leste是葡語「東」的意思;而Timor本來是印尼語timur,也是「東」的意思。所以東帝汶這個國號是一個同義反覆名稱。而在印尼統治時期的東帝汶,採用「Timor Timur」作為地名,並簡稱東帝汶為「Tim-tim」。「Lorosa'e」則是德頓語的「東」,意思是日出的太陽。
 
u sihu nu tung-ti-ung unu ‘’ "Timor-Leste ’’" u mahida sa malu nu pu-taw-ya a kamuay ngangan nu kanatal . leste nu puay a kamu ‘’ "sawaliay ‘’" sa ku imi’ ; ya Timor naw u nu in-ni a kamu timur , mahida tu ‘’ "sawali ‘’" sanay a imi’an . sisa u tung-ti-ung uyni a kanatal nu malecaday tu sasumadsumad han ku nipangangan . naw u in-ni hen kya mikuwaway tu tung-ti-ung unu ‘’Timor"Timor Timor ‘’" palu  ngangan han tu kina lala’ , pangangan han tung-ti-ung ‘’Tim"Tim-tim’’ . ‘’Lorosa’e’’"Lorosa’e’’ unu te-tung a kamu u ‘’sawalian’’ "sawalian’’, u sakamuan sa nu muculalay a cilal sanay ku imi’.[https://zh.wikipedia.org/zh-tw/%E4%B8%9C%E5%B8%9D%E6%B1%B6]
 
== tapang tusu nu kanatal(首都) ==
silsil 36:
葡萄牙在16世紀早期開始與帝汶島進行貿易,並進而實行殖民統治,直到20世紀中葉。1859年因為與荷蘭發生衝突而簽訂了一個條約,葡萄牙割讓了島嶼西邊的一部分(西帝汶)。二戰期間,日本在帝汶戰役後於1942-1945年占領了葡屬帝汶,但日本戰敗後葡萄牙又恢復了統治。
 
u pu-taw-ya i sabaw cacay idaw ku enen a puu’ ayaw nu linga tu atu ti-ung a subal malinga tu mababaliy , sika idaw nu micumud malingatuay mikuwan tu malimatay a tademaw , katukuh i tusaay a batan u tebantebanay a puu’. 1859 a mihca zayhan atu he-lan malinga tu macacelcel misuli tu nikasasulitan , u pu-yaw-ya mikelap pabeli tu satipan nu subal tu adidi ( si-ti-ung ) . sakatusa satu namalalais , u zipun nai ti-ung nikalalais tu nadikudan i 1942 katukuh 1945 a mihca midebung tu pu-su-ti-ung , nika u zipun namalalais sa mademec satu u pu-yaw-ya kanca malingatu aca mikuwan.[https://zh.wikipedia.org/zh-tw/%E4%B8%9C%E5%B8%9D%E6%B1%B6]
 
== kitidaan (地理) ==
silsil 47:
由於農業還大量採用刀耕火種的方式,導致森林砍伐和水土流失。
 
tung-ti-ung i tung-nan-ya a kitidaan , nai in-tu-ni-si-ya a subal nu sawalian a siw-sin-ta a subal , kawali nu satimuan micapi tu aow-co . ya lala’ hamin idaw ku ti-ung a subal nu sawali atu satipan u pi-hay-an maliwliw nu in-ni sacacay sananay i huw-di-o-ku satipan a kenis atu micapiay tu a-taw-lo a subal hawsa . satipan atu in-ni-si-ti-ung malalitinlitin . maylabu u buyu’ ku yadahay , u enal , sasawacan alala’ u caledesay nalingabuan a demiad , tu mihmihcaan talakaw ku akuti nu demiad , katinengan ku suemed u acak nu demiad ;nikahini ya kenis u caledesay maudaday ku demiad , nu mihmihhecan talakaw kuakudi yadah ku uda . hina makaadih ku dahat satebuc unu balad tu atu subelicay nu buyu’ , idaw hen ku ninel , layin atu akutiay u maliyutay a bali.
 
u dahac nuhekal idaw ku kin , simal , nu tahkal sa a bali , mung , ta-li-a ba’tu. u yu malukay kanca mituduh tu sapaluman , sika namilitek tu kilang atu mulaliyu ku nanaum nu lala’.[https://zh.wikipedia.org/zh-tw/%E4%B8%9C%E5%B8%9D%E6%B1%B6]
 
== la'cus mihanu pu-taw-ya a kamu (不得使用葡萄牙語) ==
在印尼的統治下,東帝汶人不得使用葡萄牙語,也不被鼓勵使用他們所熟悉的德頓語,地方政府也均由印尼軍官掌控,因此,東帝汶人在自己的家園猶如寄人籬下。東帝汶獨立革命陣線在印尼統治時期不斷展開武裝鬥爭對抗印尼,許多天主教教士和修女也積極參與爭取獨立運動,東帝汶因而長期處於動盪不安的局面。此外,不少印尼士兵更在當地犯下多宗侵犯人權的罪行,據悉,在印尼佔領東帝汶的24年期間,被印尼士兵性侵的女性高達數萬名,而犯下獸行的士兵卻一直都逍遙法外,從未遭到制裁。
 
i in-ni a nipikuwan sa , u tung-ti ung a tademaw la’cas mihanu pu-taw-ya a kamu , caayaw pibangbang tu katinengan nu heni a sasakamuan nu te-tu a kamu , u sihu nu itiniay u nu in-ni tu a hitay ku mikuwanay , sisa , tung-ti-ung a tademaw i nu udip tu luma’ mahida tu u lalihiw ku enen . u tung-ti-ung masacacay satu nilalais i in-ni a nipikuwan sa kanca caay kaputung ku nikalalais masungyaw misuayaw a milalebu tu in-ni , katuud ku tin-su-kiw ay a sunghu atu siwni milihida milabu maydih a masacacay ku kawaw , tung-ti-ung nu tenes nu kalcabay caay kasamemen  ku kawaw . sikasaan , kina in-ni ay a hita kanca aca i nu udipan tu a kitidaan palawacu micalap tu nu tademawan sakasicumi , u katinengan , u in-ni namicalap tu lala’ nu tung-ti-ung sabaw tusa idaw ku sepad a mihcaan sa , u in-ni ay a hitay misawacu tu tatayna  caay tu kaasip ku nidebungan nu tademawan , kina milisapenay a hitay sa salihalayhalay sa i hekal , caay henay pidakepi a mipulul tunu hulicay.[https://www.thenewslens.com/article/47740]
 
==malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan==