"buhci tu kamu nu patizeng tu Sakizaya a Wikipitiya 2021" misumad laeday sasizuma
刪去的內容 新增的內容
無編輯摘要 |
|||
silsil 2:
== nilacul ==
=== ngatu cacay ===
各位維基百科的好朋友們，大家好!
u kaput atu cabay nu Wikipitiya, mahicatu, iniwtu haw kita! [0’6”]
我是撒奇萊雅族人督固撒耘，
ci Tuku Sayuen kaku, u Sakizaya a cidekay a tademaw. [0’10”]
今天代表維基百科撒奇萊雅族團隊，
ayza a demiad, mutayli kaku tu Sakizaya Wikipitiya putiput, [0’15”]
以「撒奇萊雅語維基百科的孵育歷程」為題簡報。
musakamu kaku “u bitelak nazipa’an nu Sakizaya Wikipitiya”. [0’21”]
在正式報告之前，我先說一個撒奇萊雅族的傳說故事。
i ayaw nu musakamuan nu maku, apakungku kaku nu Sakizya. [0’26”]
一位部落的孩子，花費了一生的時間實現他自小的夢想，
u wawa nu niyazu’, izaw ku nizeteng niza nanu adidi’ henay, maydih malaheci tu nizateng i uzip niza. [0’36”]
最後在人助、天助之下，以另一種方式實現了夢想，
nazikuzay, paedap ku di’tu atu binawlan, sisa, malaheci tuway, [0’43”]
並且能夠永遠的幫助族人。
zumasatu, taneng miedap tu binawlan ciniza haynisazikuz. [0’49”]
故事是這樣說的：
mahiza musakamu kya kungku：[0’52”]
傳說很久以前，在太平洋小島的撒奇萊雅族部落裡，
u kamu nu i sumanaday, izaw kya niyazu’ nu Sakizaya, adidi’ay a subal i bayu, [1’0”]
有一位少年名叫比戴．卡卡勞。
izaw ku cecay a wawa, ci Pitay Kakalaw. [1’3”]
從慒懂年紀時，他就夢想自己可以變成天際中，自由來去的一抹星辰。
nanu makatineng a mihcaan ciniza, sipabalucu’ tu ciniza maydih mala bunac i tapuku, pakuniza malalacal a mubahel. [1’18”]
他用一把舊斧頭，憑著堅強的意志建造一艘獨木舟，並以苧麻織成船帆。
saungay ciniza tu malumanay a pulun, nanibalucu’ niza misanga’ tu kakelic a balunga, u ni tenunan tu muwa ku paypay nya balunga. [1’31”]
12歲時，他在獨木舟上，豎立起星型之帆。
yu cacay a bataan izaw ku tusa a mihcaan, itiza i pabaw nu kakelic a balunga, patizengen ku nu bunac a paypay. [1’43”]
從故鄉出發，想自海的那一邊航往天際，去完成他的夢想。
nani niyazu’ a mumul, nika mumulan katukuh i hezek nu bayu a tayza i tapuku, amalaheci ku nizatengan niza. [1’55”]
海上航行遭遇過無數次的颱風巨浪，獨木舟翻覆。
makabalunga i bayu ciniza, malabadesay kalitemuhan tu tabakiay a baliyus atu cakeb, kinapina mabelin ku balunga. [2’8”]
曾被海盜搶劫，獨木舟和蒐集到的珍貴寶物全部被搶奪一空。
namahiza sikalitemuh tu kukung, u balunga atu nisupetan tu canacanan, u budawan niza sa mahmin a maalaw walesay tu nanialawan. [2’26”]
多次漂流到荒島上，孤立無援，也曾誤闖女人國而被監禁。
malikid i nayi’nayay ku tademaw a subal, kaseluan micumud i subal nu tatayna sikalubu tu pina a mihca. [2’39”]
就這樣在海上追尋了夢想數十年，直到成為白髮蒼蒼的老人。
mahiza, malalid henay tu sapitulik a mikilim tu simpi’ kayadah mihcaan, katukuh maubad tu ku bukes niza. [2’53”]
有一天海神忽然自海上出現，對他說：
namahiza cacay a demiad, tansul sa ku di’tu nu bayu namaka bayu a tahkal, misakamu cinizaan : [3’5”]
「你自信、奮鬥、自律、堅持理想的精神讓我十分感動，現在我就派你擔任東方的清晨星！」。
“palutatengaen、tatukel、likec isu、u atekakay a nizateng, maseneng kaku, ayzasa, apatizengen naku kisu mamikwanay nu bunac”. [3’23”]
從那天起，比戴．卡卡勞每天清晨就出現在遙遠的東方閃耀指引人們時間與方向。
nanu tawya a demiad, ci Pitay Kakalaw tahkal i sananal, maazih i batad nu wali, misabelabelat patuzu’ tu tademaw tu tuki atu pasayzan. [3’39”]
=== ngatu tusa ===
人數不到千人的撒奇萊雅族，自2015年9月開始建置族語維基百科孵育場，
u tademaw nu Sakizaya, caay henay mangsiw cacay a malebut, nanu 2015 a mihcaan 9 a bulad, malingatu patizeng tu Wikipitiya sapibielakay a dibu nu Sakizaya. [0’17”]
經過17個月摸索努力，在2017年1月挺進了活躍名單。
caliway 17 a bulad mitanam atu sadakadakayan, i 2017 a mihcaan 1 a bulad micumud tu “sapakengay a kalungangan”. [0’31”]
撒奇萊雅族維基百科孵育的過程大約可以分為六個重要的階段與工作內容：
u nakawawan nu Sakizaya nu mubitelak tu Wikipitiya, izaw ku enem a ngatu atu lacul：[0’42”]
1.召集、培訓與籌組團隊：
sakacacay. musaupu、mucelak atu nipatizeng tu putiput：[0’49”]
政大原民中心組織了各族召集人，賦予統籌各族書寫工作之重任，
Ceng-ta yuan-min cong-sin nipatizeng tu musaupuay nu paybinacadan,
pabeli tu sadimata’ amisulit, [0’59”]
並巡迴遠赴台灣各地，協助號召各族人才，
zumasatu, tayza cuwacuwa nu Taywan subal, muedap musaupu satangahay nu paybinacadan, [1’9”]
組織寫手團隊，開設教育訓練課程。
patizeng tu misulitay a putiput, patizeng tu sapiecaway a sapicudad. [1’17”]
2.主題翻譯試寫範本條目：
sakatusa. mubelih tu satangan mitanam misulit tu satinakuan a sapacelilan. [1’26”]
從「台灣原住民歷史語言文化大辭典」，及維基百科世界類條目參考中，
mayza i “Taywan yicumin nazipa’an kamu lalangawan a sukudad” atu Wikipitiya kitakit a sapacelilan, [1’38”]
精選100則辭條，轉譯成為維基百科族語經典及示範條目，也做為撰寫條目的內容範本。
mipili’ 100 a sapacelian, mubelih tu Wikipitiya nu Sakizaya satinaku a sapacelian, u satinaku nu misulit tu sapacelilan. [1’54”]
3.增加創建與編修條目的次數：
sakatulu. micunus patizengay atu misang’ay a sapacelian：[2’1”]
維基百科孵育場系統隨時監控各新語言的經營程度，
sisetyimo nu Wikipitiya sapibitelakay a dibu sawsawni sa miazih tu paykamu a kawaw, [2’12”]
並將績優語言列為「活躍名單」。
zumasatu pasilsil tu sakapahay a kamu itiza i “sapakengay a kalungangan”. [2’22”]
該活躍度的評鑑觀察指標統計資訊隨時更新，公開透明而現實殘酷。
kya sapakengay a patuzu’ay a kalic, sawsawni sa mitadas, pabinawlan atu pawacay. [2’23”]
因此，只有積極翻譯介面詞、持續而穩定創建編修條目，
sisa, wizasatu saicelang mubelih tu taypuolayta a sulit, matuling atu pasatezep patizeng atu musanga’ tu sapacelian, [2’47”]
才能持續存在「活躍名單」中。
kyu matuling kauzip i “sapakengay a kalungangan”. [2’53”]
介面詞的翻譯與審查：
sakasepat. mubelih atu mutimadaw tu taypuolayta a sulit：[3’1”]
在孵育場全部67,448項網站平台使用介面項目中，必須完成最低門檻8,250項介面翻譯，
ilabu nu sapibitelakay a dibu, mahmin 67,448 a taypuolayta a sulit, kakaydihan kasiwantanen sainayi'ay 8,250 taypuolayta a sulit. [3’20”]
此作業無疑是所有孵育場推動工作中最為棘手艱難的一項。
winiyan a kawaw sa, u sasadakayan a kawaw ilabu nu sapibitelakay a dibu. [3’30”]
政大原住民中心團隊絞盡腦汁研發了「高頻專業單詞—先翻後換—再順譯」的生產線加工作業方式，解決了大部分阻礙與困點，
Ceng-ta yuan-min cong-sin micekiw atu patahkal tu “takalaway a tumiyac mitesekay a sulit — saayaw mubelih zumasa muliyaw — sazikuzay sakapahen” a kawaw, sapawazay tu sasadakayan a kawaw. [3’49”]
也使得撒奇萊雅族推動小組能夠順利在三個月內完成8,250筆介面轉譯工作，並同步完成了譯文對照審閱。
sisa, taneng madapesut pahezek mubelih tu 8250 taypuolayta a sulit, atu namahiza mahmin mutimadaw. [4’7”]
ngatu tulu
5.建構固定內容條目的模組：
sakalima. patizeng tu bacu a saupu nu sapacelilan nu paenengay a lacul: [0’8”]
政大團隊研發出「模組式條目」，將邏輯關聯性極高的條目類別「模組化」。
Ceng-ta putiput mucekiw atu patahkal tu “bacu a saupu nu sapacelilan”, papulungen tu lalid masasiketay a kakuniza nu sapacelilan. [0’21”]
再同樣運用單詞統一翻譯、機械化代換書寫及後製加工的方式，新增大量條目。
zumasatu malecad saungay lacacay mubelih、lacacay muliyaw misulit atu sanga’ay a sasakawawen, micunus masibekay a sapacelilan. [0’39”]
例如：國家、地方、部落、人物等。
tinaku: kanatal、kakitizaan、niyazu’、tademaw… [0’44”]
6.因才分工與合作生產：
sakaenem. sacacayen masanga’ atu mabalud mukawaw: [0’52”]
面對新型態的語言操作方式，各族同樣面臨「寫手難求」的窘境。
misuayaw tu baluhayay a saungay nu kamu, paybinacadan malecad misuayaw tu “caaykatepa tu misulitay”. [1’3”]
縱然原鄉部落仍有許多擅於聽說的長者，但面對以現代化書寫為主的維基百科，長老們似乎又變得無用武之地。
haca, katuud henay ku babalaki i niyazu’, nika, misuayaw tu ayzaay a Wikipitaya, nayi’ tu ku lahci ku babalaki. [1’17”]
因此，條目的生產必須分由各種不同專長的人員接力完成。
sisa, anu amisanga’ tu sapacelian, kakaydihan sacacayen kalu caykalecaday a tademaw, kapulungan malaheci tu kawaw. [1’33”]
為彌補寫手匱乏的窘況，撒奇萊雅族團隊以「召集人—政大維基助理群—寫手—部落長老」聯手，形成一個合作生產的團隊。
sakasapawazay tu mahiniay a sasadakayan, Sakizaya putiput papulung tademaw mala “pasaupuay—Ceng-ta Wikipitiya muedapay — misulitay — babalaki” a putiput, u mabaluday a putiput. [1’54”]
孵育工作難上加難，在多年的奮戰當中，也吃盡了苦頭，
sapibitelak a kawaw sasadakayan, saicelang kami mihmihcaan, mangelu’ tuway. [2’8”]
以下便列舉最主要的障礙與困難：
pasilsil hanaku ku sasadakayan tuniyan a kawaw: [2’13”]
# 測試平台親和度不佳、後台操作困難。
1.caaykakapah ku sapasaungayan, da’cus misaungay. [2’23”]
2.介面詞文過於專業艱澀。
2.taypuolayta a sulit mangaleb matesek, utiih matineng. [2’32”]
3.新世代族語能力匱乏、上世代資訊能力不足。
3.caaykakapah ku kamu nu adiwawa, caaykakapah misulit ku babalaki. [2’39”]
4.族人散居各地召集不易。
4.mueneng i batad a niyazu’ ku banacadan, caaykakapah musaupu tu tademaw. [2’49”]
5.對於維基百科基本原則概念不清。
5.caykatineng tu Wikipitiya a lacul. [2’54”]
6.需要長期維護經營及驗證。
6.kakaydihan musaungay atu misawatan i demidemiad mihmihcaan. [3’4”]
7.陷入娜荳蘭語的爭議。
7.caykaw Natawlan a kamu ku Sakizaya. [3’4”] [3’10”]
面對維基媒體官方的定期驗證考核，及孵育場內數百個新語言的競爭，
misuaywaw tu Wiki mei-ti a kwanay pazazan a timadaw, atu sakadademec nu baluhay a kamu ilabu nu sapibitelakay a dipu nu Wikipitiya, [3’425”]
要長期列名在「活躍名單」中，必須隨時保持各類統計數量的最低門檻。
amaydih pasilsil ilabu nu “sapakengay a kalungangan”, kakaydihan demidemiad sa i sainayi’ay a nikayadah. [3’41”]
此對於人口及人才較少的族群而言，是相當大的考驗。
u sasadakayan nu adidi’ay a binacadan. [3’45”]
2017年8月，撒奇萊雅族團隊開始密集進行8250則介面詞作業，
2017 a mihcaan 8 a bulad, Sakizaya putiput malingatu misulit tu 8250 taypuolayta, [3’55”]
並火速在100天內完成了翻譯和審閱。
kabilil mahmin mubelih atu mutimadaw. [4’1”]
[檔案：維基百科簡報4]
2018年初，積極申請變更國際語種代號，並在同年底獲得肯認，
ayaw nu 2018 a mihcaan, milunguc misumad tu kitakitay a bangku,
i malecaday a mihcaan, maalatu ku heci, [11”]
成功將代表娜荳蘭語的ais代碼改為szy。
pasumad tu ku Natawlan a bangku “ais”, masumad ‘szy” tuway.[18”]
2019年11月22日，撒語頁面總數達到了3600頁，
2019 a mihcaan 11 a bulad 22 a demiad, sapacelilan nu Sakizaya katukuh 3600 a belih,[28”]
編修次數也超過6萬次，終於獲得維基百科總部的認可而正式上線。
mikawaway tu kalumyiti mangasiw 6 a mang, sazikuzay, maala tu ku heci nu tatapang nu Wikipitiya, tatenga’ay macakat i calay. [40”]
從2015年9月到2019年11月，歷經了4年3個月，2500天的努力，
mayza 2015 a mihcaan 9 a bulad katukuh 2019 a mihcaan 11 a bulad,
namilawat 4 a mihcaan 3 a bulad, izaw 2500 ku demiad, [54”]
有幸成為全球第331個上線的維基百科、第一個以台灣原住民族語言書寫的維基百科，
mala saka 331 tacalayay a Wikipitiya、sakacacay nu Taywan yincumincu a sulit,[1’2”]
也是一千餘種南島語系語言中第29個擁有獨立維基百科的語言。
zumasatu, u saka 29 a kamu nu Wikipitiya ilabu nu mangasiw cacay a malebtu a kamu nu kamu nu Satimulay a subal. [1’15”]
維基百科確實帶動了部分族人對族語的熱愛，
Wikipitiya tatenga’ pacuzuh tu idih nu binacadan tu nu kamu nu binacadan, [1’22”]
為族語書寫發展挹注了新的能量，也達成了保存、活化與知識傳承的目的。
pacunus tu ku icel nu sulit nu kamu, tatenga’ malisimet、masamata atu padutus tu kamu. [1’32”]
如同一開始的神話故事，撒族維基百科的夥伴們，就像那部落的孩子比戴．卡卡勞一樣，從小夢想能翱翔天際。
mahiza ayaway a kungku, u kaput nu Sakizaya Wikipitiya, mahiza kya wawa ci Pitay Kakalaw, maydih mubahel i tapuku. [1’43”]
在確立了目標後，不畏艱難，勇往直前，歷經了萬苦之後，終於在天神的協助下，完成了壯舉。
pahezek tu sapalumata satu, caykatalaw tu sasadakayan, matalul taayaw, pinapinasa tu ku sasadakayan, sazikuzay, paedap ku ipabaway a di’tu, malaheci tu ku kawaw niza. [2’05”]
成為了清晨之星的撒語維基百科，也將和比戴．卡卡勞一樣永遠閃亮，
mala sananalay a banac tu ku Sakizaya Wikipitiya, mahiza ci Pitay Kakalaw, [2’12”]
照耀著族語復振的道路，讓有志的族人在指引中勇敢前行。
belatbelat satu i tapuku, palikat tu zazan nu kamu a kawaw, patuzu’ tu binacadan, matalul taayaw muculil. [2’25”]
我的簡報到此結束，感謝大家的聆聽，
hatizatu ku kamu nu maku, mikukay tamuwan mitingil takuwan a kamu, [2’32”]
祝福大家平安健康，謝謝!
sahaymawen、sakapahen ku uzip namu, kukay! cucucucu kukay!
== namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan ==
| |||