"nipaluma-calahcah" misumad laeday sasizuma

calahcah u sanek nida kala alealedahan sapi’sapi', mibasaw tu udipay nu akuti’akuti', milawpes tu lebawa, mipuu’dmipuu'd tu idang, mipadang patahekal tu isi’isi', angangan nu sapayuan han u atay, malebawa ku takulaw, butus, siidang ku tai’tai' a imelangan. haykikaku muta’tumuta'tu idang, utiih nu takulaw, malebawa ku bili, malebawa ku buwa’ buwa', tadayadah tu ku idang, miwada’miwada' tu nika saalidad nu libawa, sakayhekal han u puces, mamenahan, cucu’ cucu', aisian nu tatayna’tatayna'.

balu nu kakicuh uhekal mahida u tuki, balu nu adiping han kala kiyukiyuan ku kulit, nuayawan nu sasemaan tusa kuni ka pelaan, sasa nu sasemaan han tulu kuni ka pelaan. tamaan nu balu tusa ku ngisngis, satanayu’sasatanayu'sa mutahekal i adiping.

kasi baluan han i cacay a bulad katukuh i limaay a buladan, unu cacaya a mihcaan kina tusa amulangaw. Calahcah a heci han aadidi, atekak ku pa’nupa'nu, macacuis kunika mulmul nu heci, kulit han u hese’hese'. ka cebalan nu balu han i sepatay –limaay a buladen, kasi hecian han i enem~pitu a buladan.

balu nu adiping mahida u sema ku wayway, kala kiyukiyuan ku kulit katuku i sumilaway kiyukiyuan ku kulit, tanayuhan makaala tu sepat nu pangkiw a mm, sibanuh ku hekal, mabanuhngay nu angangan han simamulmulay nu banuh, pabaw nu sasemaan satanayu’sasatanayu'sa kuni ka mulmul, tungduhan sibuhang, sasa nu bilbil han tulu kunika pelaan, taban mapela’tumapela'tu nika u ahebal maca cuis kunikasa balucu’anbalucu'an nu wayway.

demiad lala’lala', manamuh i masengetay a kitidaan maudip. anu sidamek ku lala’lala', awma bawbaw nu malamlam tu liken a lala ku sakapahay a palumaan.

==== 【paluma’paluma'】u sapal ku sapibuwah. itini i secung a niyaduan han i siwa~pulu’pulu' a buladan a pasapal. (kamu nu Hulam:【種植】用種子繁殖。四川地區於9-10月播種。 ====

nitabian tu a lala’lala', sanebaken nuheni ku 1.3m ku ahebal nisa nebakan. Sasapalan palamlamen tu lala’lala', amisasapal. Pasapalsa, sanebaken kuni pisapal, ulaad nu langawan han tulu a bataan idaw ku tulu a congfen  kunipi sabenisan, labuhan tulu ~pitu a congfenan, u sapala han itidan inisa nebakan amibulesak, acaay labungi.

masasuayaw ku papah, hana hetik atu mapela’mapela' ku papah, u kapahay a papahan makubid atu makulebud, macebal satu satanayu’sasatanayu'sa kuni ka mulmul nu wayway atu sadicem sananay , tanayu han makaala tu cacay nu pangkiwan- enem a congfen, lilis nu papahan idaw ku mamulmulay nu nangipenan atu mangituay nu ngipen, nikudan han kala kimkiman ku kulit nu tatucekan, masasubelih nu papah apuyuay ku banuh.

papah nu akaway han tanayu sa 0.4-1.5 congfen, madadecdec ku apuyuay damsaya nu banuh. balu nu adiping hina hetik, kitidaan nu balu a kakicuh mahida u tuki, tanayu han makaala tu tulu mm, kala abuabuan langdawan ku kulit atu kala abuabuan cungse a kulit, nuayawan han idaw ku kala kimkiman nu kulit a tatucekan atu apuyuay a damsaya nu banuh, ilabuhan u cunghe’secunghe'se akulitan macacuis kunika mulmul nu atekakay a pa’nupa'nu.

pabawan nu papahan a sipaw caay kalecad ku yadahay nu waywayan, lilis han malecad, sasaan nu papahan asipaw han aadidi, lilis malikau’malikau' . tatahekalan nu buhun han patelek, usasa nu papah ku yadahay.

Pabaw nu papahan yadah ku caaya kaw babanuhan, u tusa – tulu a sipawan misakaputay, tanayu’hantanayu'han makaala tu 116-160qm, akaway a sipaw mabewah, patelek han makaala tu 40qm, pabaway a sipaw han saadidi sa alaw masadicem, hekal hantu idaw ku masapucuay. inaiay nu sakatahekal nu angangan nu tapal han u hekal nu papahan a sipawan kibetul.