|
大同鄉位於宜蘭縣西南方，北側由西到東分別與新北市烏來區、員山鄉、三星鄉、冬山鄉相鄰，東毗南澳鄉，南接臺中市和平區，西鄰新竹縣尖石鄉、桃園市復興區。大同鄉村落依蘭陽溪沿岸，右岸有崙埤、松羅、英士，左岸有復興、太平、茂安、四季、南山，而寒溪村則不在蘭陽溪流域範圍中，共10個村6,098人。除了太平、復興（不含牛鬥巷）、松羅玉蘭巷由非原住民組成之外，其餘鄉民多屬泰雅族。
ina Datong hananay a kenis sa kasanutipan kalatimulanay nu Gilanku, kaamisan sipakay nutipan katukuh i kawalian sa, kasacapian tuyatu ya kabaluhayan a Taypakay UlayU-lay a kubu, atu ya Yien-san a kenis, sanSan-sing, tongTong-san, i walian sa malalitin atu ya Nan’ao a kenis, satimulan sa malbiyaw atu yaTayciwayya Tayciway a HepingHe-ping a kubu, malbiyaw atu nu Sing-seiwkucu-ku ya ciyienCi-yien-se hananay a kenis i satipan, atu ya TauyingayTau-yingay a FusingFu-sing a kenis. ina Datong a kenis sa u niyadu’ mililis tu sauwac nu Lanyang hananay i tukutukusan, kawananan sa ya Lunpi, Sung-lo, IngseIng-se, nukawilian sa idaw kya Fusing, Tay-ping, Mau-an, SeciSe-ci, Nansan, nika ya HansiHan-si hananay a niyadu’ sa caay kau nu sikayda nu Lang-yang a sauwac ku kasabalatan, pulung han sa makaala tu cacay a bataan ku niyadu’, u binawlan sa makaala tu 6098 kunikayadaku nikayada han. nikasaan ya Tay-ping, fusingFu-sing, (caay kasausi ku NiwtoNiw-to-siyan), ya Sung-lo-siyang nikasaniyadu’nunikasaniyadu’ nu tademaw caay kau nu yin-cu-min, u liwan sa mamin u binacadan nu Atayal ku kasatuudsakatuud.
== u laylay (文化) ==
GAGA觀念與Utux信仰 u GAGA a nidateng atu Utux hananay a singgu (GAGA觀念與Utux信仰)▼文化 u laylay
▲GAGA觀念與Utux信仰 u GAGA a nidateng atu Utux hananay a singgu
泰雅族人以GAGA作為精神信仰之核心，乃祖先遺訓、風俗習慣、禁忌規範之統稱，亦為與自然相處之宇宙價值哲學。泰雅族社會組織，是由泛血親組成的祭祀、共獵、共勞、共負罪及共食團體。頭目非世襲，多因個人才能被族人推舉而產生，當遇重大事件，由長老會議召集討論，頭目無獨裁的決定權。 Utux則是超自然神靈信仰，族人觸犯GAGA， 可能會受Utux的懲罰。
u Atayal a binacadan sa u GAGA ku sasaangilen tu sakay nu balucuaybalucu’ay a sabalud, kasummdankasumamadan sa nu tuas ku pitudawaay, u nina nu lisin, u sakelec tu kakilulan atu pisululan a kasasingangan, u sakasaan misulul tu nu lahaday a kasalalacal, atu nu hekalay nu tapukuanay nidatengan a ulic a aca. nu Atayal nisakaputan sakay nu siyakay, makayni tu kadadepitan nu idang a ngasaw ku pulung, miadup, mapapaliw, kalecadan a mikunuy tu kalabadesan, atu masaupu a mituk tu kakaenen. u tumuk sa caay kau nu ngasaw ku mamiduducay, sakay nu binawlan a nipiliannipili’an atu nisiwasiwan tu nu tineng a palekal, anu kalitemuhan tu pihacengay a kawaw sa, matatengil ku kalas misabalucu’ a misuayaw tu hahulakan, kiyu u tumuk sa kainayian kunida sananay a misaketun tu tatungusan. Utux sa milakuwitay tu nu lahaday a kakawsanay a singgu, anu mitebingmitebin tu sipatelacan tina GAGA hananay sa, kanca a kaidaw nu pisaybang nu sakay Utux hananay a sakelec.
泰雅族起源傳說
巨石裂岩所生
kapeladan i tabakiay a ba’tu sikalecu hansikalecuhan
大霸尖山之巨石所生
namakay i TapaTa-pa-masadicemay a buyu’ ya tabakiay a ba’tu kasilecu hankasilecuhan
萬大北溪上游之白石山上的老樹根所生
tuyatu Wantaya Wan-ta hananay kaamisan pabaway a sauwac ya salngacaysalengacay a ba’tuay nu masalamitay a nilecu hannilecuhan
文化資產 == laylayay a kasilacul (文化資產) ==
=== Han-si hananay a kasabiyuan (寒溪神社遺跡) ===
寒溪神社遺跡位於宜蘭縣大同鄉寒溪巷， 留存的兩座昭和八年十一月所立之石碑，「銃獵の廢及カンケー方面五社」，另一座則刻有「五社誓詞碑」， 見證日本政府統治原住民部落的歷史，2013年7月31日公告為宜蘭縣定古蹟。
ya hanHan-si hananay a kasabiyuan nilaliwanay a kasiliwan a kitidaan sa, i labu nu DadungDatong Han-si-siyang nu Gilanku, pisubelitan masatusaay i kaDipunay a ziday waluay nu mihcaan sabaw cacay a bulad a nituktukanay tu masapayaay nu ba’tu, katinengan tu i mahida sa mapawacay ku nipikuwan tu yin-cu-min, sakay nu binacadanay i niyaniyadu’an nu likisi, 2013 a mihcaan pituay a bulad kademankaedeman nu demiad, sipabinawlan masa nu Gilanay tu a pisubelit kyuni a sasupeden a nanengannaenengan a kitidaan.
羅東林鐵八號隧道
u nu Lotungay mamiculuay tu kilang nu silamalay ya waluay nu banggu a pungkang ▼
▲=== u nu Lotungay mamiculuay tu kilang nu silamalay ya waluay nu banggu a pungkang (羅東林鐵八號隧道) ===
羅東林鐵土場至天送埤段乃由台灣電氣興業株式會社所興建，始於1918年（大正7年），1921年（大正10年）年完工。羅東林鐵八號隧道位於大同鄉樂水村智腦部落西南方約350公尺處之蘭陽溪堤防旁， 為連接太平山林場平地線鐵道工程之一， 羅東森林鐵路十一座隧道中保存較為完好者，見證太平山林業之興頹，具歷史、產業文化與技術等價值。濱蘭陽溪畔， 隧道內部有臺灣葉鼻蝠（台灣最大型食蟲蝙蝠）棲息，鄰近具豐富樹種與蝴蝶，生態豐富。2012年7月23日， 登錄羅東林鐵八號隧道為歷史建築。
sakay nu mamiungpangaymamiunpangay tu kilang a silamalay tu sapakatukuh i Tin-sungpisung-pi sa, nau Taywanay nu Dingkiay a kusi a nipatideng, kalingatuan sa i1918i 1918 a mihcaan (TacengTa-ceng pituay aaa mihcaan), 1921 a mihcaan (tacengTa-ceng 10 a mihcaan) mademmaedem a patideng. ina Lotung lin-tiye a kitidaan sa, u kitidaan sa i nu DadongDatong a kenis LesuwyLe-suy a niyadu’, ya CenawCe-naw hananay a niyadu’ nutipan kalatimulan, kaidaw kyakiya tu 350 a depah han a kitidaan micapi tu tibu nu Lan-yang a sauwac, kunikahidaku nikahida sa madih a milalitin tuyatu Taypingya Tay-ping a buyu’, atu sikaydaan nu silamalay sakacaluway nu kawaw, ina Lotung sakay nu kilakilanganay a dadan nu silamalay, sabawcacaysabaw cacay kaidaw nu punkangpungkang, mahida henay masakapah ku nidimutan, u sipawacay tu nu TaypingTay-ping-san hananay imahidai mahida kalabangbang nu kilakilangay a kawaw atu kasapingkuanay a kalabadesan nu nikacaliwayan a likisi, u silacul a lalangawan atu nutineng nidateng a aca. kasadit nu LanyangLan-yang a sauwac, i pungpungkaanpungpungkangan sa idaw ku masanu Taywanay a pedaduki (i taywan sa u satabakiay mukanay tu cilekay a pedaduki) itini a misadibu, i liwliw nu kitidaan sa kasibekan ku kaidaw nu masadumaay a adipapang, canacanan ku sikadih itini. i 2012 a mihcaan 7pitu a bulad 23 a demiad sa, mapasulit i sipatidengan nu silamalay kakaydaan nu pangkangpungkang waluay nu manggobanggu, sakay nu Lotungay a likisi a nipawacay.
== namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan ==
|
