Andorra

Andorra (安道爾)

u siwkay nu kanatal

u Andorra (安道爾) ilabu nu Oco, itiza i 42 30 N, 1 30 E.

u ahebal nu lala’ mapulung sa 468 km².u ahebal nu lala'ay sa 468 km², u ahebal nu nanumay sa 0 km².hamin nu tademaw sa 85,660. kakalukan umah sa 43.40%, kilakilangan umah sa 34%, zumaay henay umah sa 22.60%. adidi' ku lala' tina kanatal, i satimul nu Alepasisan-bayu, i tebal nu France atu Sipanya. u sakamu tu Cyataylung, France atu Sipanya a kamu.

tapang tusu nu kanatal (首都)

u tapang tusu nu kanatal sa u Andorra la Vella(安道爾城).

kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)

kakining nu kanatal demiad sa 8 bulad 9 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Joan-Enric Vives i Sicília, micakat a demiad sa i 2003 a mihca 5 bulad 12 demiad.

u hata nu kanatal

u kulit nu hata nu kanatal, sisepat ku kulit, u semilaway u takuliway u sumanahay atu kimay.

u ngangan niza

u ngangan nu Hulam: 安道爾

u ngangan nu Lipun: アンドラ公国

u ngangan nu Amilika: Andorra

u nasulitan nu Hulam atu Amilika

安道爾侯國，袖珍國家之一，國土面積468平方公里。是西南歐的內陸親王國，位於庇里牛斯山脈東南部，毗鄰法國和西班牙。首都老安道爾（Andorra la Vella）。官方語言為加泰羅尼亞語，通用語言為西班牙語和法語。國內居民多信奉天主教。

Andorra (安道爾) is a sovereign landlocked microstate in Southwestern Europe, located in the eastern Pyrenees mountains and bordered by Spain and France. Created under a charter in 988, the present principality was formed in 1278. It is known as a principalityas it is a diarchy headed by two Co-Princes – the Catholic Bishop of Urgell in Spain and the President of France.

安道爾侯國，也譯作安道拉親王國，通稱安道爾，為一微型國家，國土面積468平方公里。是西南歐的內陸親王國，位於庇里牛斯山脈東南部，毗鄰法國和西班牙。首都大安道爾（Andorra la Vella）。官方語言為加泰隆尼亞語，通用語言為西班牙語和法語。國內居民多信奉天主教。

u Andorra (安道爾) kasa nu hungtyay a kanatal, nipacuyaku sa u Andorra (安道爾) nu kadamsayay a kanatal, kalalacalan a nipanganga sa u Andorra (安道爾) han, u masaadidingay a kanatal, kalaidaw nu lala’ sa nikaahebalan 468 km². sakay nutipan masanutimul i European malabuay nu hungtyay a kanatal, u eneng sa iti ya Pyrenees (Pili-niwse 庇里牛斯) kawalian nutimulan a buyubuyuan,macacapi tu ya France atu Sipanya. u tatangahan nu kanatal a tuse sa ya Andorra (安道爾) la Vella (Taan-tauwel 大安道爾 ). nu kanatalay a kamu sa ya Catalonia (Ciya-tay, loni-ya 加泰隆尼亞) hananay, i demiadan sa nu Spain (西班牙) nu France ku sakalalacal a kamu. i paykanatalay a binawlan sa misingku tu tingsukiw a kiwkay.

安道爾高山峽谷遍布全境，全國平均海拔高達1,100公尺（3,600 英尺），是歐洲地勢最高的國家。安道爾憲法規定，安道爾為君主立憲制國家，首相為政府首腦。安道爾沒有軍隊和自衛隊，只存在警察，所以國防由法國和西班牙一起負責。

u buyubuyu’an atu diheb nu Andorra (安道爾) sa i cuwacuwa sa mamin kalaidaw i paykanatal, labu nu kanatal sa sapalen ku nikatalakaw nu buyu, 1,100 a depah ku ditek (3,600 ft.) a sausian, u nu iti European sa mala satalakaway nu kitidaan a kanatal. sakakilulan nu sakay hulicay nu Andorra (安道爾) sa, ina Andorra (安道爾) a kanatal sa u nu kalahungtyan a kaidaw nu sikelec tu sakay kanatal, u satalakaway nu palangatay ku mamikeliday. ina Andorra (安道爾) sa nayay ku hitay atu muadingay a masakaputay, uyda sa u tayling ku mamisidimata tu sasiading tu kanatal, kyu u sipaading tu kanatal sa u France atu ya Spain (西班牙) ku mamikunuyay.

安道爾主要有兩大政黨：安道爾民主黨和社會民主黨。安道爾的旅遊、商業及金融業極其發達，服務業在1950年代很快取代了傳統農牧業，成為經濟支柱。

ina Andorra (安道爾) a kanatal sa idaw ku tusaay a masakaoutay a mamikantuk; nu Andorra hananay ya Min-cu-tang (民主黨) atu siyakayay a Min-cu-tang (社會民主黨). nu andorra a aidangan, pisiwbayay, atu nukalisiway mitesek ku kalabangbang,mamiedapay hananay a sikawaw sa iti 1950 a mihcaan kasenun han a micabi, sipakutay tu kya nu laylayay a malukay atu pahudingay, mala nu sakalisiw a kahenulan a tektek.

安道爾的旅遊業相當發達，亦為避稅天堂，因屬山地氣候，冬季寒冷漫長，高山積雪一年可達8個月，是個名副其實的滑雪勝地。安道爾也是全世界國民預期壽命第四長的國家。

u sakay aidangan nu Andorra (安道爾) sa kalabangbangan, nikahida sa kanamuhan kaidawan nu mudimutay tu sukity misabana tu sapadamsu, nu masabuyuay a nu demiad,kyu u kasienawan manayat katenesan, i katalakawan a buyu sa nikasisulda, cacay a mihcaan makala tu waluau a bulad, u sakasingangan tu aidangan tu saselic. ina Andorra (安道爾) sa masa i kitakitay a nikatanayu nikaudipan sakasepat ku ngangan a nipasilsilan.

kasingangan (名稱 )

安道爾源自納瓦拉的andurrial，意含為覆蓋灌木的土地。安道爾本名「Valls d'Andorra」，字面意義為「安道拉谷地」，大概因其境內有多條山谷。

u ngangan nu Andorra sa namakay i Navarre (Nawa-la 納瓦拉) han ya Andurrial, kaidaw nu imin sa u katahebay nu kilakilangan a lala’ pananum sananay. sayaway a nikaidaw tu ngangan sa ya “Valls d'Andorra”, nikadih nu sulit sa u (Andorra a diheb) , hakay yadahen tu sikaidwa i labu nu kanatal sikayda ku satiidan a pangangan.

歷史 nu likisi

傳說法蘭克王國查理大帝為回報安道爾人與摩爾人作戰，頒布特許狀，在安道爾設立教區，命西班牙烏格爾的伯爵擔任主教一職。11世紀時，烏格爾主教和法國開始爭論安道爾的主權問題。

nipadutuc a kamu nu kakawsan ya Fuwa-lang-ke nu hangtyay a kanatal, ci Ca-li hananay a hungty, ku mikukay tu piedap nu Andorra (安道爾) a tademaw namangangayaw tu ya Mo’el a tademaw namasasungayaw, pakaulah tu binaulaw misulul i Andorra a kenis patideng tu kiwkay sa. miucul tu ya Spain-ay (西班牙的) ci Ugel (U’ke’el 烏格爾) hananay masatatungusan a sinbu, kyu i sabaw cacay a seci sa, ya Ugel (U’ke’el 烏格爾) tatungusan a sinbu sa, atu nu France a kanatal miteka tu madademec tu sakay tatungusan nu kanatal.

1278年雙方達成協議，安道爾由法國富瓦伯爵和烏格爾主教兩方共同擁有主權。1812年隨著拿破崙入侵西班牙，安道爾以及西班牙的加泰隆尼亞被法蘭西帝國吞併。半島戰爭結束後恢復獨立。

katukuh i 1278 a mihcaan mahtatusaay idaw tu ku nikasasululan, ina Andorra (安道爾) asitatungus sa au nu France a kanatalay, ya Earl hananay u micapiay tu hungty ci Huwa-’el atu ci Ugel (U’ke’el 烏格爾) a sinbu, a mapulung kalaidaw nu tatungusan. katukuh i 1812 a mihcaan nidebungan ni Napoleon (Na-po-lun tu 拿破崙) Spain (西班牙), ina Andorra (安道爾) atu ya Spain-ay (西班牙的) ya Catalonia (Ciya-tay, loni-ya 加泰隆尼亞) cebisan nu France nu hungtyay a kanatal. kalapangkiwan a subal a nikalpacawan kaedeman sa mutiku a kunida sa malakanatal.

1933年法國以世界經濟大蕭條導致社會動盪之名，佔領安道爾。在1934年7月12日，一名俄羅斯冒險家名為鮑里斯·斯科瑟廖夫於烏格爾向大眾宣布，他擁有安道爾的主權，同時對烏格爾主教宣戰。但他在八天之後的7月20日即被西班牙當局逮捕，並立刻被驅逐出境。1936到1940年間，法國因西班牙內戰而派兵駐守安道爾。

i 1933 a mihcaan sa u France a kanatal misabana tu kasibalucu’, malawilaw ku sapakalisiw sa ku nipawayway i hekal mahuyahuy ku siyakay sa a misakaliyuh, midebung tu Andorra. i 1934 a mihcaan pitu a bulad sabaw tusa a demiad, masacacayay nu Elarus a micacebisay a mitesekay a tademaw ci Boris Skoselev (Pawlise-sekese-liyawhu 鮑里斯·斯科瑟廖夫) hananay iti Andorra (安道爾) pabinawlan pangiha, idaw ku tatungusan nida tu Andorra sa, kutusi sa mingayaw tu ya Ugel (U’ke’el 烏格爾) sinbuan maydademec. nika i sakawalu a demiadan sa i pitu a bulad tusa a bataan a demiad, tansul han nu Spain-ay (西班牙的) a mamikuwanay dakepen, kuyda sa sipibahbah tu patahekalan. 1936 katukuh i 1940 a mihcaan kasilawad, ya France namasasulacus ku labuay nu Spain (西班牙) sa uculan ku hitay micumud i Andorra musimaw.

二戰期間，安道爾維持中立。安道爾長時間與世隔絕，只保持對法國和加泰隆尼亞的關係。近年來安道爾致力改善交通和通訊，並大力發展旅遊業。1993年，安道爾舉行公投，通過安道爾憲法，並成為聯合國的一員。

i sakatusa a nikalalais sa, ina Andorra (安道爾) payteban ku nipisuayaw tu sikatideng,. nikatenesan nu Andorra atu kitakitay a masasilangat, uyda sa ku nikalalacal tu France atu ya Catalonia (Ciya-tay, loni-ya 加泰隆尼亞) ku nikasasiket. i ayda tu a misakapah misaicelang tu sakay nu dadan atu sakatineng nu telay, micidek a misaicelang tu a maycuduh tu sakay aidangan. 1993 a mihcaan, ina Andorra a kanatal sikawaw tu kapulungan a pisingkiw, sikalayapan maawas ku nu Andorra a hulic, mala nu kitakitay ya nikapulungan a paykanatal a sacabayan.

地理 nu kakitidaan

安道爾位於庇里牛斯山東部，境內高山環繞，地形崎嶇，平均海拔是1,996公尺，最高峰科馬佩德羅薩山，海拔2,946公尺。

ina Andorra a kanatal sa i walian nu Pyrenees (Pili-niwse 庇里牛斯) a buyu', maylabu nu kanatal sa musaliyut ku buyu’buyuan, nikahida nu kitidaan sa masakikukikul, nikasapalan nu katalakaw sa makaala tu 1,996 a depah, u satalakaway nu buyu' sa ya Coma Pedrosa (Kemapiy-lotesa 科馬佩德羅薩) hananay a buyu'. nikatalakawan sa makaala tu 2,946 a depah.

整個國家被三條Y形的狹谷分割，最終會合成瓦利拉河並流向西班牙的加泰隆尼亞。安道爾氣候屬於山地氣候，因境內地勢影響，夏季涼爽，大部分地區冬季漫長寒冷，年平均氣溫攝氏9.1 °C。

kahaminan nu kanatal a sikaadih sa, silaed tu masacapaay a dihap ku nikasaan, u nikalalikeluh sa itini tu i Walila hananay a sauwac pasay nu Spain (西班牙) atu ya Catalonia (Ciya-tay, loni-ya 加泰隆尼亞) musilsil. u demiad nu Andorra sa masa nu buyu'ay, malawilaw nu kitidaanay hakya, i lalud sa kabanihiwan, kayadahan nu kakitidaan sa u kasienawan ku matenesay, nisapalan tu demiad a sausian sa i se’se 9.1 °C.

manamec (經濟)

旅遊業佔GDP的80%，為安道爾經濟的主要來源。每年約有九百萬人因免稅及冬夏兩季的度假設施前往安道爾旅遊。作為免稅天堂，安道爾的金融業也很重要。農產品因僅有2%土地可耕種的關係，大多數自國外進口；畜牧業以羊為主，工業產品主要有香菸和家具。

sakay piidangay asasikawaw sa idaw ku nikala tu 80 palasubu nu GDP, u sakay nu Andorra kalisiway a sakaini. paymihcaan sa hakay idaw ku siwa a lasubu nu bang a tatamdawan, sikainayi ku damsu atu kasienawan, lalud, masatusa a puu’ a nipipahanhan taydaen i Andorra miidang. masa u nu kayinayi nu damsu a tapukuan sa, u sakay nu kalisiway a kalukawaw sa sulcad sa u sakahenulan. sakay nu nikalukanay a tuudtuud sa tusa a dada nu pasintu 2 palasubu kukakalukan a umah sa, kayadah han sa sipakay nu hekalay a kanatal micumud, sakay nu pahudungay sa u sidi ku sasitungus a papahabayan, nu mukinay sa nikaidaw sa u siyungus tu tabaku atu sacunus tu nibasalan a tuudtuud.