Dawu
Dawu (Hulam a sulit: 大武鄉) a sakuwan ku Taitung. kumud nu kalesakan, 62.59 km². (kalesakan nu linpanti 5.7 km², kalesakan nu pawliwti 43.47 km²), u kasabinawlan, 4,435 ku tademaw. u kasalumaluma’ sa, 1,781 ku luma’. ilabu nu kasaniyazu’ nu siyang sa, 3,151 ku ingcumin a tademaw. u kasabinawlan, Pakalatu 71% (Paiwan) ku kasabinawlan. u Paiwan ku sakalaniyazu’.
nikasakuwakuwan
mikawaway-kalumyitiDawu mala 5 a cuwen atu 10 ku niyazu’.
kina 10 a niyazu’sa, Pangwi（大武部落）, Qaljapang（加羅板部落）, Ru ja qas（魯加卡斯部落）, Pacavalj（大鳥部落）, Ku shu shu（和平部落）, Qu chn.la love vn（古庄部落/含太湖部落）, Tjacupu（大竹，工作地部落）, Tjukuvulj（愛國蒲部落）, Seqeciin（加津林部落）, Seqalapit（斯卡拉比部落）.
大武鄉（排灣語：Palangoe）位於台灣臺東縣東南方，北臨太麻里鄉，東濱太平洋，西及南鄰達仁鄉，為台灣東西部之間的重要交通孔道。
ina Dawu hananay a kenis sa, (u kamu nu Paiwan: Palangoe), i nu Taywanay Pusungku sawalian masatimul ku eneng, micapi tu ya Tay-ma-li a kitidaan nu kenis, kawalian sa u Tay-ping-yang a bayu, nutipan atu nu masatimu malbiyaw tu ya Daren (達仁鄉) a kanis, masa nu kasawalian atu nutipanay nu Taywan kasahenulan a cacaliwayan nu kakaydaan a dadan.
本鄉背倚中央山脈，山地多平原少，有大武溪、烏萬溪、朝庸溪，氣候主要屬熱帶季風氣候，但隨海拔高度不同仍有所差異。鄉內居民有原住民排灣族、閩南、客家、新住民等多元族群，產業以農業及漁業為主，工商業並不發達。
nudikudan nu kitidaan sa ya Cung-yang(中央) hananay a buyubuyu’an, u masabuyu’ay ku nikakiyadah tu enal, idaw kya Dawu a sauwac, U-wang a sauwac, Caw-yung a sauwac, u demiad sa masa nu kacaledesan nu puu’ay paymihmihcaan, nika sikacaay kalecad nu katalakaw nu buyu’ sa caay tu kalecad ku demiad. i labu nu kenis sa idaw ku yin-cu-min ya Paiwan, Layak, Ngayngay, atu mahkatayniay nu dumaay kanatalay a tademaw, u sakasilacul nu kaidaw sa, u nu malukay atu nu pahabayay tu buting ku sakasitungus, u sakay nu pakusiay atu musamukingay sa caay kalukedaw.
sakay nu likisi (歷史)
mikawaway-kalumyiti大武鄉早期為排灣族原住民的活動範圍，舊稱「巴塱衛」，排灣族語意即「拿棒子打」。早年排灣族自山區移居大武溪口附近時，為避開無法利用的沼澤、溼地，便會以棒子敲打加以鑑定，故得名。
ina Dawu a kenis sa namakay i kasumamadan sanu Paiwanay a binacadan a pilatlatan a kakitidaan, malumanay a nipangangan sa u "Pa-lang-wi" han, nakamuan nu Paiwan a binacadan sa u "midekec tu sapekpek sananay" a imi. i mahida sa u Paiwan hananay a binacadan namakay i buyubuyu’an a kitidaan mabulaw, taynien i tapiingan nu Dawu a sauwac, miliyas tu sikacaay a enengan nu lanulanuan sa, midikec tu unuc mipekpek tu sakacaay kaelul, sakatineg tu i cuwa ku nipabacu, kiyu mahini ku kasingangan i hekal.
日治時期，將此地易名為「大武」，於1920年設置區役場，1937年改設大武庄，劃歸台東廳台東郡管轄。戰後合併原台東郡蕃地部份設台東縣大武鄉，1946年將山地部分劃分出來，另設達仁鄉至今。
i kaDipunan a nipikuwan sa, sipasumaden tu kina kitidaan tu ya "Dawu", iti 1920 a mihcaan sa patideng tu yakuba, i 1937 a mihcaan pasumad han tu a patideng tu ya Dawu hananay a niyadu’, sipainien pala nu Pusungay a mamikuwan, nadikudan nu nikalalais sa, pulung han tu nu Layak atu nu yin-cu-minay a kenis patideng tina Dawu hananay, 1946 a mihcaan sa sipalatusaen a patideng tu kenis, katukuh ayda ku nipatideng tina Daren hananay a kenis.
u sakay nu sapaising (醫療)
mikawaway-kalumyiti大武鄉目前尚屬臺灣的無醫鄉之一，鄉內設有的公立醫療院所，僅有位於大武村的大武衛生所。距大武鄉最近的公立醫院，是往北約60公里，位於台東市的衛生福利部台東醫院。
u Dawu hananay a kenis sa sakaaydaay nikaidaw tu sapaising kainayian a masausi i Taywan, sakay nu kenisay a sapaising sa, uyda sa u nu pakumeceday i niyadu’ nu Dawu. u sakacapian nu tabakiay a sapaising sa, pasay nu amisan hakay makaala tu enemay a bataan a kung-li kabaad nu caculilan, ya nu Pusungay a pakakumeceday a paisingan, u kitidaan sa i tukay nu Pusung siaadihan nu tademaw a tayda.
u aidangan (旅遊)
mikawaway-kalumyiti浸水營古道，又稱三條崙古道。
u Cing-shuy-ing hananay a caculilan atu sakayakayan a dadan, idaw aca ku nipangangan tu ya San-tyaw-lun a cacaliwayan a dadan han.
sakay nu likisi (歷史)
mikawaway-kalumyiti因1874年發生牡丹社事件，清廷遂展開了闢建開山撫番的工程，當地原住民排灣族政權商榷後，開鑿了幾條通往後山的越嶺道。1882年，清朝官員周大發等人負責監修這條平埔族馬卡道族人移民東部之路，當初古道起點附近有三條崙石頭營的屯軍負責古道防務，因此清代地方誌將此道稱為「三條崙道」。
namakay i 1874 a mihcaan na sikawaw tu ya Mu-tan hananay a pingayaw a kawaw sa, u kalahungtian a mamikuwanay sa, idaw ku nipisanga’an nu sapadadan tu sikalihalay tayda i Pusung atu Pingtung, i tidaay tu a binacadan mamin a matatengil tu sakikawaw, nudikudan sa mikukkut tu kakaydaan i nu sakatayda i naka. i 1882 a mihcaan, u tapang nu mamikuwanay nu Hulam ci Cow-ta-huwa a tademaw, cinida ku mamikantukay sikining tu misakapah a misapal tu sikayda, sapangaay a kaydaan nu Tangabulan ya Ma-ka-taw hananay a binacadan mabulaw tayda i Pusungku, i mahida sa kalingatuan nu sacumud a kitidaan idaw ku San-tyaw-lun ba’tuway nu hitayay a pisebeng a kalahitayan, simuku tu cacekulan tu canacanan miading, kiyu u kakitidaan nu i mahidaay sa sipangangan han tu ya (San-tyaw-lun kakaydaan a dadan han).
當時身亡的官兵埋於忠英祠。清末時期包括八通關古道在內的多條古道都迅速廢棄，只有三條崙道路暢通無阻。胡適的父親胡鐵花於光緒十八年曾在台灣任職台東知州，當時便是利用這條古道過去台東述職。
i mahida sa u mabelecay nu hitay sa sipitadem i masayiyungan a papadengan a kitidaan. i dikudikudan nu masahungtiay a nipikuwan sa, kaylabu nu ya Patongguanay kasumamaday a dadan pasu kiyadahay nudumaay a dadan, mamin kasenun sa siales caay tu sikaydaan, uyda satu ya San-tyaw-lun cacunmudan a dadan ku sikayda i Pusung, macaluay ku nipicaliway nu kalalacalan. u sikatinengan a tademaw ci Hu-te-huwa wama ni Hu-se hananay, iti ya kuwang-si sabaw walu a mihcaan sa, na i Taywan Pusung malamikeliday a tapang, kutusi sa uynian kasumamaday a dadan ku sikatayda i Pusung a musakawaw.
日治時期，日本人亦六次修建清朝的三條崙道，使之成為理番道路，用來控制當地原住民排灣族，也因為道路經過的最高警備據點浸水營駐在所於1901年設立，此後路名改稱為浸水營越嶺道。經拓建的浸水營越嶺道路徑大致與三條崙道相同，當時是東部水牛、黃牛向西部輸出的唯一通道，同時也是東、西部往來的電報及郵遞路線。
i kaDipunan a ziday nipikuwanan sa, u Dipun a tademaw nakinaenem a misakapah a misanga’, tu niya kahulamanay a San-tyaw-lun a sasebengan nu hitay a sikayda nu dadan, sikayda a mamikuwan tu binacadan nu yin-cu-min, u sapikelec tu kacaay pisulul nu balucu’ nu Paiwanay a binacadan, na u kakaydaan a maycaliway tiya satalakaway a picekulan a sasebengan, ya nu hitayay a kitidaan i 1901 a mihcaan a mapatideng, nudikudan sa pasumad han a muliyaw a sipangangan, tu ya Cing-shuy-ing sikayakayan tu buyu’ a dadan, na nikayzuan saahebalan kiya dadan sa, u nikayda sa sikalecad tu nu ayaway a sapicaliway tu masatuluay a dadan, i mahida sa u nu walianay a katalalan atu kaduh sipatayda i nutipan a kitidaan, mala sacacayay a kalalcay nu pisiwbay a dadan, kutusi sa masa nu walianay, nutipanay kalalacal nu tengpu, atu nu yubinay a pakatukuh a sikay nu caculilan.
1945年後，古道一度成為陸軍野戰訓練場所。1968年，國防部為了在大漢山頂建立雷達站，而將從水底寮至中央山脈主脊的路線開發為軍用車道，也就是現在的大漢林道，古道西段的路線大部分被新路取代，東段則乏人行走而逐漸荒廢。直至1990年代，在進行古道調查時，才又重新受到重視。
nadikudan iti 1945 a mihcaan sa, ina kasumamadan a dadan sanisani a mala nu muculilay a hitay a sipiecaw mitesekay a kakitidaan. iti 1968 a mihcaan ya satalakaway a mamikuwanay tu hitay sa, ku maydih a itini i Ta-han hananay a masatukunay a kitidaan, a misaketun tu a patideng itida ya Ta-han hananay a kitidaan tu Liy-ta hananay a micekul tu nisaungayan nu ada, sipakay i kasadihepan a sauwac katukuh i cung-yang a buyubuyu’an masatungusay a buyu’, musakapah a milusimet tu sikayda a dadan nu hitay, sakusaan sa mala nu aydaay ya Ta-han hananay a kilakilanhan a dadan, nu mukasiay makay nutipanay a cacaliwayan a dadan, kiyadahan nu sipakutay nu baluhayay a dadan, nuwalianay a sikayda a dadan sa matenes matenes a caay kaidaw nu maycaliwayay, kiyu haymaw satu a mapaales a sikapawan mabakah. katukuh i 1990 a mihcaan a ziday, a muliyaw a mikingsa tu kasumamadan a sikayda a dadan, muliyaw aca a sibalucu’ a misuayaw tu pakakumeced nu nidateng tu a maylayap tu sikasa’timan.