Ghana

Ghana (迦納)

u Ghana (迦納) sa i labu nu Africa, itiza i 8 00 N, 2 00 W. u ahebal nu lala' mapulung sa 238,533 km². u ahebal nu lala'ay sa 227,533 km², u ahebal nu nanumay sa 11,000 km2.hamin nu tademaw sa 26,908,262.kakalukan umah sa 69.10%, kilakilangan umah sa 21.20%, zumaay henay umah sa 9.70%.

Ghana kapulungan a kanantal (迦納共和國) sa Ghana (迦納) han ita. inutipan nu Africa (非洲) a kanatal. u tapang tusu sa Akela (阿克拉). nu tipan nu Ghana (迦納) izaw ku mitenpalay a kanatal u Cote d'ivoirie (象牙海岸). nu amisan nu Ghana (迦納) izaw ku Burkina Faso (布吉納法索) a kanatal. nu walian nu Ghana (迦納) izaw ku mitenpalay Togo (多哥) a kanatal. nu timulan nu Ghana (迦納) izaw ku Guinea (幾內亞灣).[1]

(u kamu nu Hulam: 迦納共和國通稱迦納，是非洲西部的國家，首都阿克拉。迦納西鄰象牙海岸，北靠布吉納法索，東邊是多哥，南邊為幾內亞灣。)

tapang tusu nu kanatal (首都)

u tapang tusu nu kanatal sa u Accra(阿克拉).

kakinginan nu kanatal demiad (國家紀念日)

kakinging nu kanatal demiad sa 6 bulad 3 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Nana Akufo-Addo, micakat a demiad sa i 2017 a mihca 1 bulad 7 demiad.

misademiaday (氣候)

mian-ci (面積) 238,537 ping-fang-kung-li (平方公里). itizaay a demiad sa alahicaan sa maacakay, alahicaan malalemed, i lilisay a enal atu i nutipan atu timulan a A-san-ti a takalaway a enal u kacaledesan a maudaday a kilangkilangan (akuti’ay maudaday a kilakilang) a demiad, Bu-ta' a sauwac atu i amisay a takawlaway a buyu' sa u kacaledesan nu lutuklutukan a demiad (akuti’ay a lutulutukan), mahiniay a aenengan akuti’ay ku demiad, sisa makay etipan nutimulam ku udad adidi'ngadidi'ng tu.[2]

(u kamu nu Hulam: 面積約238,537平方公里。氣候乾濕季分明，沿海平原和西南部阿散蒂高原屬熱帶雨林氣候，伏塔河谷和北部高原地區屬熱帶草原氣候，氣溫較高，降雨量由西南往東北遞減。)

ina Ghana kang-he-kuo (迦納共和國) sa, micapi tu ci-taw (赤道), sisa izaw ku mihizaay tada akuti’ay a nisademiadan, nika u kacaledesan nu lutuklutukan a demiad ku yadahay; paymihcaan nikatasasa a udad sa, makaala tu walu a lusubu ~cacay a malebut hawmi; i nutipan tu timulan u kacaledesan a maudaday a kilangkilangan sa, paymihcaan nikatasasa a udad sa, makaala tu 1,200～2,200 mm. i nutimulan sa tusa ku hinamaudaday a puu’, i sakalima a bulad - sakaenem a bulad atu i sakawalu a bulad - sakasiwa a bulad. nika i nuamisan makakitin a malacaay kya tatusaay a maudaday a puu’. kyu i cacayay a bulad -tusaay a bulad sa, belew sa ku maacakay a nuwaliay tu amisay a bali.[3]

(u kamu nu Hulam: 迦納離赤道很近，擁有典型的熱帶氣候。大部屬熱帶草原氣候，年降水量800～1200毫米；西南部屬熱帶雨林氣候，年降水量1200～2200毫米。南部有兩個雨季，5月-6月，和8月-9月。在北部，這兩個雨季連成一個。1月-2月時會刮很乾的東北風。)

sakalala’ay (地理)

talilisan atu talilisan nu Wu-El-Ta' a sauwac, izaw ku enal, apuyu’ay a buyu’, i sadadipasan sisibunukay a enal atu takubuwan.i nutipan tu timulan atu taamisan u talakaway a buyu’buy’uan, i nuwalian tu timulan atu teban sa izaw ku buyu’, makaala tu 600～700 a depah (公尺).

(u kamu nu Hulam: 沿海與沃爾塔河沿岸為平原、盆地，海濱多沙洲、潟湖；西南部和北部為高原，東南部和中部有山地，海拔600～700公尺。)

tawalian tu timulan nu Ghana kang-he-kuo (迦納共和國) sa, izaw ku satabakiay nu kitakit a nalimaan nisanga'an a banaw itaza. namakay "Yapei" a tukay katukuh i "Akosombo(阿科松博)" izaw ku tanayuay a ta-pa (大壩), makaala tu 520 km. ina nalimaan nisanga’an a banaw, u sapikasidinki tu tatademawan atu sapiculil nu balunga.[4]

(u kamu nu Hulam: 迦納東南部的沃爾特水庫是世界上最大的人工湖，從Yapei城到Akosombo大壩，長達520公里。這個湖現在主要用來發電和內陸水運，也可以用於灌溉和漁業。)

laylay (歷史)

Ghana sa, i 1957 a mihcaan tulu a bulad enem a demiad patahkal tu kamu tu misatataday tu a kanatal kuheni sa. mapulung tu ya nipikuwan nu In-kuo a Hung-cin-hay-an atu ya nazikuzan nu satabakiay sakacacayay malalais nu kitaki namakay i Tekuo a nialaen tu In-kuoay a Tuo-ke(英屬多哥), mapuling mapatizing tu Ghana kang-he-kuo (迦納共和國), atu mala saayaway mapatizingay a kanatal.nu In-kuo (英國)a pikuwanan i Fey-Cuo (非洲).

(u kamu nu Hulam: 迦納於1957年3月6日宣告獨立，由原來的英國殖民地「黄金海岸」是和第一次世界大戰後從德國取得的「英屬多哥」合併建國，成為非洲英屬殖民地中首個獨立的國家。)u saayaway a cung-li nuheni ci En-ke-lu-ma, i 1960 a mihcaan sa ketunen bakahen niza ku nipatizingen nu In-kuo (英國) Ghana a Tabang a likec nu kanatal namayzaay u Ghana cize a lala' (加納自治領地) a ngangan, pabaluhay han ku pangangan u Ghana kang-he-kuo (迦納共和國),satu sa u ciniza ku saayaway a cung-tung.

(u kamu nu Hulam: 它的首任總理恩克魯瑪於1960年廢除由「英王兼任迦納國王」的君主立憲制，又將國號由「加納自治領地」改為加納共和國，並擔任共和國首任總統。)

A-san-ti (阿散蒂) sa, i teban tu timul nu Ghana a niyazu', na u satabakiay a niyazu’ i nutipan nu Fey-Cuo i sumamad,u saayaway a tuse nuheni sa u Ku-ma-si (庫馬西), na mipadangay tu nutipan sanlacay a tademaw tu mahizaay musakakaway lumeniay a tademaw kuheni,satu sa mala ci-min-ti tu nu In-kuo (英國), alaw taamis midebun tu A-sa-ti, hizahiza satu mala ayzaay a Ghana tu.

(u kamu nu Hulam: 阿散蒂位於加納中南部，原為西非大國，首都位於庫馬西，曾為西方白人提供黑人奴隸。後來被英國納為殖民地，逐步北上征服阿散蒂，形成今日加納的雛形。)

namihantay tu pikuwan nu In-kuo ku A-san-ti, sisa mulaklak kya Tu-wan nu A-san-ti i 1902 a mihecaan, nika caay kadayum mikuwan tu Ghanaan imahini, kyu pataluma’an aca ci Tu-wan nuheni i 1924, u mamikuwanay tu A-san-ti saan,katukuh i 1938 a mihecaan misalisin miliyaw patahkal tu A-san-ti a niyazu', imahini sa palekal tu "A-san-ti tumuk a kayngi", atu ci Tu-wan ku mikuwan tu A-san-ti.

(u kamu nu Hulam: 英國人的行動激起阿散蒂人激烈反抗，阿散蒂土王亦於1902年被逐，但加納一帶變得更難管治，英國人於是在1924年恭迎土王回國，1938年舉行「阿散蒂復國儀式」，恢復「阿散蒂酋長會議」的間接管治。)

nanutawya yu malakitakit ku Ghana i nazikuzan nu sakatusaay malalais nu kitakit sa, numaydih ku IN-ku misazuma a pasacacayay a kitakit tu henian, nika caay ka mamalekuay,imahini sa malasaicelangay mamikeliday ci Tu-wan nu Ghana tu. A-san-ti sa inayi tu ku mikilul katukuh ayza.

ya ayzaay sakatusaay a Tu-wan sa ci "Aw-Tung-Nana-AwuSay·Tutu" ku ngangan i 1999 a mihcaan malasakakaay, atu izaw aca ku nu Amilikaay sitangahay hananay a nicudadan, atu pipangangan aca tu "Ayzaay a Su-lu-meng Wung" han. [5]

(u kamu nu Hulam: 當加納在二次大戰後獨立期間，英國多次要求阿散蒂另搞獨立，並不成功，但阿散蒂土王至今在加納具有崇高地位。阿散蒂王位一脈單傳到今。現任土王「奥通富沃·納納·奥塞·圖圖」二世在1999年繼位，擁有美國博士學位，被稱為「現代所羅門王」。)

sakauzip a kawaw (經濟)

yadah kapah ku lalayanay nu Ghana, pipatahkal tu tademaw sa,tusaay ku kapah tu nu nutipanay wiza pakuyucay a kitakit.

(u kamu nu Hulam: 迦納有著豐富的自然資源，人均產出是西非更貧窮國家的2倍。儘管如此，迦納仍然有些依賴於貿易和國際援助，以及海外迦納人對本國的投資。)

nika u Ghana sa a padangan henay nu taw kuheni, makalala tu 28% a tademaw nu Ghana sa u pakuyucay henay namin, 1.25 Mey-Yuan adaka' ku kaalaan a kalisiw nu misakakawaway tu demiad. mahizaay tu ku pipatahkal nu Kitakitay a Ngingku, kamu sa makaala tu 45 a mihecaan, u nikaalaan tu kalisiw nu heni sa, cacay adada' ku nicakatan.

(u kamu nu Hulam: 大約有28%的迦納人口生活在國際貧困線以下，日收入僅為1.25美元。而來自世界銀行的數據，迦納在過去45年裡人均收入僅僅增加了1倍。)

itayaay hehay yu pikuwan ku Ghana, u sayadahay siekimku lala' a kitakit kuheni,nipatahkal a ekim sa u sakatusaay a siekimay a kitakit i katukuh ayza,kilul sa izaw aca ku Ku-ku, kilang, ding-ki, cuwang-se, bang-tu atu mung. u sapacakayan kyuni namin. u pipatahkal a kamu i 2007 a mihcaan sa, namakatepa tu (480,000 cubic kｍ) silamalay a umah itiza. miala tu simalay a umah tu simal ayza, yadahyadah tu ku kaalaan.

(u kamu nu Hulam: 迦納在殖民時代以出產黃金聞名，現在它仍然是世界主要黃金生產國之一(非洲第二大產金國)。其他的出口產品包括可可、木材、電力、鑽石、礬土和錳，它們是外匯的主要來源。在2007年一個報告宣稱，發現一座儲量接近30億桶（480000 立方千米）的輕質油油田。石油開採正在進行，石油的儲量也在繼續增加。)

satusa, izaw aca ku Akosombo Ta-Pa nuheni, na i 1965 a mihcaan nipatizeng i Ul-Ta a sauwac, u sauwac sa sinanumay a dingku u sapipadang tu Ghana atu ya capiay a kitakit.[6]

(u kamu nu Hulam: Akosombo大壩，1965年建於沃塔河之上，為迦納及其鄰國提供水力發電。)

malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan (外部連結)

CIA
外交部
List of current heads of state and government
迦納：https://zh.wikipedia.org/wiki/加纳
外交部迦納：https://www.mofa.gov.tw/CountryInfo.aspx?CASN=D33B55D537402BAA&n=1C6028CA080A27B3&sms=26470E539B6FA395&s=C40E6CD20CC179F1
nasulitan nu Sakizaya a kamu ni Ｍahi Takas (高秀和)