Papua New Guinea

Papua New Guinea（巴布亞新幾內亞）

u Papua New Guinea sa i labu nu Ta-Yang-Cuo (大洋洲), itiza i 6 00 S, 147 00 E.

u ahebal nu lala' mapulung sa 462,840 sq km.

u ahebal nu nanumay sa 9,980 sq km.

hamin nu tademaw sa 6,791,317.

kakalukan umah sa 2.60%, kilakilangan umah sa 63.10%, zumaay henay umah sa 34.30%

tapang tusu nu kanatal (首都)

u tapang tusu nu kanatal sa u Port Moresby(摩斯比港).

kakinginan nu kanatal demiad (國家紀念日)

kakinging nu kanatal demiad sa 16 bulad 9 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Elizabeth II, micakat a demiad sa i 1952 a mihca 2 bulad 6 demiad.

cunli (總理)

u cunli nu Papua New Guinea (巴布亞新幾內亞) ayza sa ci James Marape (詹姆士·馬拉佩), micakat a demiad sa i 2019 a mihcaan 5 bulad 30 demiad.

kakitidaan (地理)

巴布亞新幾內亞位在世界第二大島―新幾內亞島（New Guinea Island）東半部，也就是赤道以南的南太平洋上，南距澳洲約160公里。

Papuya-sinci-neiya (Papua New Guinea (巴布亞新幾內亞) itida i kitakit nu saka tusa a tabakiya nu subal " New Guinea Island" (新幾內亞島) wali pankiw a niyadu, u ce’taw (赤道) nu timulan a Nan-tayping-yang (南太平洋), timul mibatad tu Aw-cuo (澳洲) tu cacay a lasubu enem a bataan (160) a kunli.

因歐洲航海家最早發現新幾內亞島時，覺得它像非洲的幾內亞，而得名，但整個新幾內亞島群屬於亞洲而不是非洲。

O-cuo (歐洲) singmung pacunaay tu balunga a tademaw sayaway a makaadih tina Sinci-naiya-subal (New Guinea Island (新幾內亞島) sa, mahida u Fae-cuo (非洲) a Cinai-ya (Guinea (幾內亞), kasi nganganan, nika namim nu Sinci-naiya-subal (New Guinea Island (新幾內亞島) nu Ya-cuo (亞洲) caay kaw nu Fai-cuo (非洲).[1]

巴布亞紐幾內亞面積462,840平方公里，其國土包括所有島嶼在內位於赤道至南緯12度，東經140度至160度之間。

Papuya-sinci-neiya (Papua New Guinea (巴布亞新幾內亞) kakitidaan sa 462,840 pinfun kunli, u lala' nu kanatal pasu subal itini i ce’taw (赤道) katukuh i nutimulan nu sabaw tusa a du’(12), waliyan namakayda cacay a lasubu sepat a bataan (140) a du’ katukuh i cacay a lasubu enem a bataan (160) a du’ ku laad.

巴布亞新幾內亞為赤道多雨氣候區，氣候炎熱且降雨量大，形成一個個熱帶雨林，其國土多被山和熱帶雨林覆蓋。

Papuya-sinci-neiya (Papua New Guinea (巴布亞新幾內亞) u ce’taw yadah ku udad nu demiad, caledes ku demiad tabaki ku udad, mala ka caledesan nu udaudadan a kilakilangan, kanatal han u buyu atu caledesay nu udadudadan nu kilakilangan amatahp.

因巴布亞新幾內亞是熱帶雨林為主，所以在生物種類上相當豐富。

Papuya-sinci-neiya (Papua New Guinea (巴布亞新幾內亞) u kacaledesan nu udaudadan a kilakilngan ku angangan, sisa itini nu cilekayan saka silaculan.

植物方面都主要是一些高達數公丈的闊葉樹木，而動物方面則主要以鳥類和有袋類動物為主。

kilang hantu angangan u talakaway nu ahebalay a papah nu kilangan, aadupen han nu angangan u ayam atu silaculay nu biliya a aadupan.

極樂鳥是巴布亞紐幾內亞特有的鳥類，被繪在其國徽中。

saka namuhan a ayamam han i Papuya-sinci-neiya (Papua New Guinea (巴布亞新幾內亞) nu picidekan a ayam, malakulit nu hata nu heni.[2]

likisi (歷史)

巴布亞新幾內亞面積46萬平方公里，約是台灣的12倍，人口670萬，首都摩勒斯比港（Port Morsby）位在巴布亞灣上。除本島外，巴布亞新幾內亞還有大小600個島嶼。

Papuya-sinci-neiya (Papua New Guinea (巴布亞新幾內亞) kitidaan makaala tu sepat a bataan idaw ku enem (46) a mang a pinfun kunli, nu Tawam (台灣) a sabaw tusa (12) a bay, tademaw han makaala tu enem a lasubu pitu a bataan (670) a mang, suodu han Muole-sepi-kan (Port Morsby (摩勒斯比港) itida i Papu-yawan (Papuyawan (巴布亞灣). u subasa, Papuya-sinci-neiya (Papua New Guinea (巴布亞新幾內亞) idaw henay ku tabakiya adidiay nu enem a lasubu (600) a subalan.

16世紀被葡萄牙航海家發現後，19世紀起巴布亞新幾內亞曾被多國占領，法國殖民者還把巴布亞新幾內亞東南部改名為「新愛爾蘭」。

sabaw tu enem (16) a seci mahiya nu Putaw-ya (葡萄牙) makaadih nu pacunaay tu balunga a tademaw, sabaw tu siwa (19) a seci Papuya-sinci-neiya (Papua New Guinea (巴布亞新幾內亞) nama debungan nu katuuday a kanatal, Fa-kuo (法國) mabulaway a tademaw hiyan ku Papuya-sinci-neiya (Papua New Guinea (巴布亞新幾內亞) wali timul misumad tu ngangan u "baluhay Ayelan (新愛爾蘭)" .

巴布亞新幾內亞於1975年脫離澳洲獨立，屬大英國協成員，境內種族八百種，一個部落使用一種語言，使用語言也多達八百多種，各部落語言互不相通，目前全國以英語和混和土語的英語Pidgin通行。

Papuya-sinci-neiya (Papua New Guinea (巴布亞新幾內亞) itini i cacay a malebut siwa a lasubu pitu a bataan idaw ku lima (1975) a mihcaan miales tu Awcuo (澳洲) misiteked, u Taingkuo (大英國) a tademaw. labu nu binacadan walu a lasubu (800) ku binacadan, payniyadu' cacay kalecad ku kamu, ayda a kanatal u igu ku kamu atu malamelay tu niyaduay tu a igu "Pidgin" kiya taneng masasakamu ku nuheni.

巴布亞新幾內亞被稱為「最後的伊甸園」，這個國家偏遠地區的部落，有些與外界幾乎沒有接觸，有些部落早期曾有食人傳統。

Papuya-sinci-neiya (巴布亞新幾內亞) pangangan han tu (sadikuday a Itenyung 伊甸園), nina kanatal i mabataday a niyadu’, idaw ku caayya kasa suadih kasasumelaw, yumahida idaw henay ku mukanay tu tademaw a lalangawan.

因與世界接軌甚晚，巴布亞新幾內亞許多部落仍過著共產式的互助生活，也就是說，有收入的受薪者須負擔其他無業村人的生活用度。

mautang atu kitakit masasuadih, Papuya-sinci-neiya (巴布亞新幾內亞) yadahenay ku niyadu’ay a tademaw mapapaliway ku sakaudip, namahida sa, idaw ku sikalisiway a tademaw amipadang tu caaya pikuliay a tademaw tu sakaudip.

據了解巴布亞新幾內亞國情的人說，巴布亞新幾內亞等於是從原始的石器時代直接跳進科技發達的21世紀，因而產生很多社會問題和文化衝擊。

katinengan u Papuya-sinci-neiya (巴布亞新幾內亞) a tademaw sakamusa, Papuya-sinci-neiya (巴布亞新幾內亞) naw mukasihenay a ba'tuan a zitay kasenu sa milihida tu keci (科技) anikalekalan a tusa a bataan idaw ku cacay (21) a seci , sisa yadah ku kawaw nu siakay atu lalangawan nika lawlawan a kawaw.[3]

cen-ce (政治)

巴布亞紐幾內亞是議會民主制的君主立憲國家，國家元首是女王伊莉莎白二世，女王不在巴布亞紐幾內亞時由總督代爲行使元首職責。

Papuya-niwci-neiya (巴布亞紐幾內亞) i ihuiy nu mincuce a cuncu lising a kanatal, kanatal nu sakakaay ci Ilisapay (伊莉莎白) e’se, niwan caay kaytida i Papuya-niwci-neiya (巴布亞紐幾內亞)sa u Cundu kumi dayliay tu kawaw nu sakakaay.

巴布亞紐幾內亞立法機構為一院制議會，政府首腦是總理大臣，由議會內多數黨的領袖擔任。議會的111個議席中有22席為21個省和首都區的22名地方首長的官守議席。

Papuya-niwci-neiya (Papua New Guinea (巴布亞紐幾內亞) lifa a kakuliyan u cacaya ku luma a ihuiy, sifu nu sakakaay u cungli, nuilabuay nu ihun a katuuday nu tademaw kumililiday. ihuiy nu cacay a lasubu cacay a bataan idaw ku cacay (111) a tademaw idaw ku tusa a bataan idaw ku tusa (22) a tademawan nu tusa a bataan idaw ku cacay (21) a seng atu suodu niyaduan a tusa a bataan idaw ku tusa (22) a niyaduay nu sakakaay a tademaw.

巴布亞新幾內亞有40多個政黨，其中比較具有影響力的政黨有國民聯盟黨、人民行動黨、聯合資源黨、聯合黨、潘古黨、人民全國代表大會黨、人民民主運動黨、人民勞動黨、人民進步黨、巴布亞新幾內亞黨及新一代黨等。

Papuya-sinci-neiya (巴布亞新幾內亞) idaw ku sepat a bataan (40) ku cen-dan (政黨), nika idaw ku kasinglihan nu centan han u kuomin lanmumtan (國民聯盟黨), zenmin-singtung-tan(人民行動黨), lanheceyun-tan( 聯合資源黨), lanhe-tan(聯合黨), panku-tan(潘古黨), zenmin-cunkuo daypiew dahuiy-tan (人民合國代表大會黨), zenmin-mincu yundun-tan(人民民主運動黨), zenmin-lawtun tan(人民勞動黨), zenmin-cinpu tan (人民進步黨) Papua New Guinea tan (巴布亞新幾內亞黨), atu baluhaya anipalekal a tan(新一代黨).[4]

saculil (交通)

因其多山崎嶇地形，國內道路交通十分不便。首都莫爾茲比港並無公路通往任何國內城市，亦無鐵路連接其他城市。公路也僅有少數由外國捐贈的公共運輸車輛行駛。

yadah ku masa ngangiwngangiway nu buyubuyu'an, kanatal nu saculil caay ka kapah. suodu Muo-ecepi-kan (莫爾茲比港) inai ku kakacawan tu basu sakatayda i cuwacuwaan nu tukay, inai’ ku silamalay mitules tu sakatayda i tuse. sakacaw tu basu han pinay kiya namaka nutawan a nipipadang anipabeli tu sakacaw a basu .

空運乃國內最重要運輸方式，於2007年全國有578座機場，其次是水運，全國有港口50多個。

hikuki han itini i kanatal u angangan a tatacuwaan, itini i tusa a malebut idaw ku pitu (2007) a mihcaan hamin nu kanatal idaw ku lima a lasubu pitu a bataan idaw ku walu (578) ku pahikukiyan, kilulesa u nunanum a kakacawan , hamin nu kanatal idaw ku lima a bataan ku minatu.[5]