nipaluma-busugi

busugi

u siwkay nu nipaluma

busugi u mitesekay a nipangangan (學名): Hibiscus syriacus, u cin-kuy a kaput (錦葵科), nipaluma-busugi sibaluay a nipaluma. saayaway a lalangauan sa i Cung-ku cung-nan(中國中南), Cung-ku tung-nan(中國東南)a kakitizaan.

nudikudasa patayda han tu i Ya-cu(亞洲) atu zumaay nu Ya-cu(亞洲) cuwacuwa a kakitizaan, sayadahay sa ku ni palumaan. tu namakay Si-li-ya papalumaan a balubaluan(敘利亞花園) a nisulutan, i tiza i Hang-ku(韓國) a kanatal, pangangan han u-ciung-ha(無窮花) han; 무궁화 mugunghwa. ina U-ciung ha(無窮花/무궁화/mugunghwa), mala Hang-ku(韓國) a kanatal a balu, tahekal i hata nu kanatal a kulit atu i dadiw nu kanatal nuheni.

(u kamu nu Hulam sa:後引至亞洲大部份地區在內的他處，廣爲種植。因收集自敘利亞花園，在韓國又稱無窮花（韓語：무궁화／無窮花 mugunghwa），作為國花出現於國徽、國歌。）

siteked nu wayway (特徵)

busugi sa, u cayay katalaw tu sienaw mapeluay ku papah a kilang. u kilang nida patelek sa, mahida u papadengan tu balu nu langdaway, talakaw tusa tu sepat kung-ce(公尺), idaw ku tabakiay a lapa nu wayway a balu, nu tama a balu ya salengacay takuliyaway masadicem niza masateked ku tahekal. u balu hina nu bahun a kulit, nika sumama izaw aca ku mahizaay macapiay tu kiyukiyuay lalabuay bahunbahuay a kulit, macelahay a bahunbahuay a kulit, salengacay a kulit.

(u kamu nu Hulam sa:木槿是耐寒落葉灌木。樹木直立，呈花瓶狀，高2－4公尺，有大喇叭形花，雄蕊呈白色而黃色尖端突出。花通常呈粉色，也可呈近乎紫色的深粉、淺粉、白色。）

masacacayay a balu apuyu’ ku nikaudip, cacay a demiad adada ku nikasibalu, nika ya apuyu’ay a kilang kapah mulangaw tu yadahay mangaduy a angang, sisa i tanayu’ay a lalud yadah tu ku kasibalu. busugi hananay amica ku kauning nu hekal, talakaw ku undu, suemet, nayiay ku damek a lala, makedal, imahiniay a kauzipan icelang ku busugi. busugi i hekal kapahay a lisimeten mauzip i cucuwa, akay mala mihaymaw sananay a palulaecus tu cacanan a mucelakay.

(u kamu nu Hulam sa:單朵花壽命短，僅開一天，但灌木能新生長出許多芽，從而在漫長的夏季花期內大量開花。木槿對空氣污染、高溫、潮溼、貧瘠、乾旱的耐受性很強。木槿在許多郊區很好地歸化，甚至可能視爲輕度入侵物種。）

nilangaw (生長)

u balu ni busugi

u ciid makudi’malaabuabuan salengac, malusalengacay a kulit mahida u ngipen ku kaku, idaw ku masapuecu’ay nu papah maadih ku nikaydaan atu adidiay a angangan.

lumaay a bulad kiya sipapah, imahida sa sumilaway ku kulit atu macelahay nu takiliyaway tu sumilaway a kulit, masasuala mucelak, nu tiekukay atu tiekukay masa dumaay a kaku, tulu ku ihekalay nu cengat, ulilis mahida nisalusalusan.

(u kamu nu Hulam sa:枝細而灰白，呈白色小齒狀，有凸起的葉疤痕和小芽。五月才長葉，通常呈綠色或淡黃綠色，互生，卵形或卵狀菱形，三淺裂，邊緣呈粗糙鋸齒狀。）

balu (花)

busugi lima ku pihpih nu balu, u patelek sa pitu tin lima kung-hun(公分), izaw ku masasizumaay a kulit, u salengacay, sumanah, kiyuay, macelahay nu kiyukiyuay, langdaway kiyuay atu landaway, atu idaw ku tusa malamlamay ku kulit nu balu, paynien i masasizumaay a sapalum izaw ku caay kalecad a kulit nu balu. namakayni i limaay a pihpih nu balu mucelak tahekalay sa u tayna a matabuay, nu tatama a matabuay miliwliw tu hekal nu tatayna a matabuay.

(u kamu nu Hulam sa:木槿有五瓣花（直徑可至7.5公分），而呈白、紅、紫、淡紫、藍紫或藍色的純色，或有不同色喉的雙色花，因品種而異。從這五個花瓣基部伸出的是雌蕊，雄蕊環繞在雌蕊外圍。）

paynien simahinay micidekay a wayway sa, izaw ku masumaday caayay kalecad a kaku nu busugi. busugi hina i pituay a bulad ktukuh siwaay a bulad tu labilabian matulin mabuhat ku balu. maduhem satu, wuya dawmi’ay a akawaw, madawiy nu lalud a puu’ nu balu baeket sa tu, kiyu malikaku malatusa misitsit i lala.

(u kamu nu Hulam sa:這些基本特徵使木槿及許多變種有與眾不同的形式。木槿通常七至九月每晚連續開花。成熟後，柔軟的莖在大量夏季花朵的負載下變重，並彎曲到地面的一半）

heci, sapaluma (果實、種子)

heci sapaluma yadahay nu katuuday ayda caay kalecad ku sapaluma caay ka siheci. u siheciay u heci nida kalasumilaway a kulit atu makulahay a kulit, u limaay ku pihpih nikacengat nu satabu tu heci, idaw ku balakiay tu a sapaluma u heci nida liwanen i kilang a palasul tu kasienawan. u heci napahanhan mamin tu sa, u madayumay a mulangaw a sapaluma sa lakalak han nuda mubulesak i liwliw nu cacelakan nu angangan a tapiingan, kilul sa tu demiad alaw masaupu mala mapulungay.

(u kamu nu Hulam sa:果實、種子大多數現代品種不結果。結果者果實呈綠或棕色，為五瓣裂開的蒴果，某些較老的品種果實會宿存在樹上過冬。果實在休眠期結束後，會將易於發芽的種子散布在親本植物的基部附近，隨時間形成群落。）

paluma (種植)

kanahatu i balangbangan kapah tu miadih tu busugi, nika anu laetus kuni pisait mulutuc aca atekak tu laecus tu adihan, nika u hayyaliw aadihan a kilang, yadah ku caayay kalecad masasizaumaay nu sapaluma. u balakiyay tu a sapaluma caay tu katalaw tu laetusay a kakitidaan, tinaku anu cueded, sisuleda, makedal, laetus ku hekal nu bali maanabuh. nika anu itiza i susuday alihaway a demiad, i idaw ku kakilisungan, i susuday a lala’ tu kapah ku sapalaliw tu nanum, i mabeculay nu cilal, i mahiniay kakapah a kakitizaan ku kauzipan paluma tu busugi sa a kapah ku kasiheci kasibalu niza.

(u kamu nu Hulam sa:儘管秋天也可以觀賞，修剪不當會生硬難看，但仍然是流行的觀賞灌木，有很多品種。成年植株可以耐多種不良條件，包括霜凍、乾旱、城市污染等。但溫暖、有遮蔽、土壤呈中性而排水良好、陽光充足的環境結果最好。）

pabuwah (繁殖)

busugi madayun a mubuwah. anu u sapaluma ku sapibuwah sa, u laylay nu langaw sa masumad, u nipalumaan atu angangan caay tu kalecad atu saayaw a nilangawan.

kapah saputuputuan han ku ciid epingen, atu pahecek han hidaen muliyaliyaw mahiza tu nu sasayaway ku nipaluma.

(u kamu nu Hulam sa:木槿很容易繁殖。使用種子繁殖時，後代會產生變異，植株和親本的形狀會有所不同。亦可以使用壓條、扦插等方式來複製原始植株。）

mikalatay nu cilekay atu imelang (病蟲害)

babalakiay tu a busugi a kilang, akay i sadikuday idaw ku mahizaay mabadi’masukut ku papahay a imelang. busugi makayni tiyamtiyam nu papah, mabadiay a imelang, siengid atu mamuni’a imelang mapacekil. alahican tayniyan nu Dipuen a kimku, sibahunay a cilekay engid a cilekay, anu caay pueti misausi, ya Dipuen a kimku mangaleb ku pipalulaetus tu papah nu kilang.

(u kamu nu Hulam sa:木槿老灌木可能患最終致命的樹幹萎縮病。木槿對葉斑、枯萎病、鏽病和潰瘍病較敏感。有時會招日本金龜子、粉蝨、蚜蟲。若無控制，日本金龜子會嚴重破壞樹葉。）

lalangwan atu likisi (歷史文化)

busugi nanutawya tu sumamad sipisanga’ tu aadihan a kilang, ya papah kapah malauciya, ya balu kapa kanen, yu i sabaw enem a siki, micumutu i U-ciw(歐洲) a papalumaan a balubaluan a paluma, nika katukuh i 1629 a mihcaan, ci Yey-han-pacinsen(約翰·帕金森), nipidadateng nida, u busugi sakaydihan sakanawlan, kiyu pisaicelang i a musikul mudiput, musakamu aca i kasienawan anu caay tahab i kanca caay ka udip saan, u hekal malecad tu sa, anu maydih a pakaudip, padengen i labu nu luma’ i tabakiyay a siwiy , tabakiay a naecun, atu masa alihaway a kakitidaan.

(u kamu nu Hulam sa:木槿自古即用作花園灌木，葉可入茶，花可食。早在16世紀，就引入歐洲花園種植，不過直至1629年，約翰·帕金森都認爲木槿嬌嫩，大力保護認爲「冬天不蓋住不能倖存，園外亦然，欲其倖存，需置於室內大鍋、大盆，或是溫暖的地窖」）

Hang-kuoay a balu nu kanatal (韓國國花)

u busugi a balu i Hang-ku(韓國)a kanatal, u duma a ngangan U-ciung ha(無窮花/무궁화 mugunghwa), mala balu nu kanatal tahekal i hata nu hani, yu mudadiw tunu kanatal caay piawit musakamu.

busugi a balu sakay Hang-ku(韓國) a kanatal, sakay cacana a hata, u Hang-ku(韓國)a tademaw pala nu Hang-ku(韓國) nu binacadan atu lalangawan sapalaylay sasatungusan.

Rose of Sharon or Althea -- Hibiscus syriacus

busugi, bosogi, u bangcalay a balu, caay katakalaw ku kilang, sawsawni maazih i niyazu'. manamuh mipecu' tu balu' ku tatayna a wawa, pahecekan i bukes kuheni. u balu sa, si semilaway sangelacay. yadah ku ngangan nu Hulam. papasapayu' tu i niyazu'.

(u kamu nu Hulam sa:木槿花在韓國又稱無窮花，作為國花出現在國徽上，國歌中也有提及。木槿花用於韓國各種徽章，韓國人普遍視之爲韓民族與文化的傳統象徵。）

kakuniza	植物分類	adidi'ay a kilang, mahetik ku papah, yadah a mihca ku uzip
takalaw nu bayu'	生長海拔高度	i lunabay nu buyu. i niyazu.
mauzip subal	生長區域	mahmin i Taywan
nipaluma sasahicaan	栽種功能	yumah野生(v) mukan食用() sapayu'藥用(v) paazih觀賞() lidung遮蔭() zuma其他()
takalaw maka	株高	5m
papah tanaya'	葉長	5-8cm
papah ahebal	葉寬	3-6cm
papah mapela'	葉瓣
balu ahebal	花徑
balu kulit	花色	semilaway, sumanahay, sangelacay
heci	果實	18cm
paenu	種子	lumeniay, sibanuh

u sanek nu nipaluma

Hibiscus August 2010-2

sanek	味	v
letek	毒
cedam	甘,甜	v
aledah	辣,辛
atekak	苦
cupelak	澀
dawmi	軟
siceka'	刺
dieku	溫
cuedet	寒	v
zuma	其他

malaheci tu imelang

pangangay	(生)津
akacay-akuti	(減)燥熱	v
cuedet	(減)寒冷
patezep tu izang	(消)出血
paisi'	(利)排尿
taluktuk	(減)發炎
sulalis	(退)發燒
cebu' taluktuk	(消)尿道膀胱炎
mapudasay	(減)皮膚病
atay taluktuk	(減)肝炎
adada'	(減)痛
sicedam isi	(減)糖尿病
ngidngid	(消)嘴破嘴角發炎
teluhu	(消)濃痰
takulaw adada'	(減)喉嚨痛
tuzu malebawa	(減)關節炎,風濕痛
mabanic	(消)腹瀉	v
muta'	(調)嘔吐
masikata'	(調)便秘
adada' tangah	(減)頭痛	v
malihen	(怯)咳嗽	v
makamaw	(減)感冒
milisawada'	(調)腸胃病，胃痛
walak	(解)中毒	v
maduka'	(消)破皮傷
puces	(消)膿包、大疔
kaliwates	(消)小疔
malebawa	(消)跌打腫傷
akuti'	(消)燙傷
tunatun	(消)瘀血
tibeni	(消)泡疹、痱子
kebing	(消)麻疹
sizaz	(消)濕疹
butus	(消)水腫
kalad nu bau	(減)蛇咬
bulad adada'	(消)經痛
cadi'ci	(減)心痛
pasicucu	(增)乳汁
bali-malalemed	(減)風濕
calenged	(止)皮膚癢	v
zuma	其他	v

pasubana i cacudadan a lacul

u cudad a ngangan	hibiscus syriacus l.
u sapamat a ngangan	malvaceae
u Amilika a ngangan	shrub althaea, rose of sharon

u zuma a cidekay a kamu, saungay misapayu' a cidekay

cidekay	ngangan	miungay
Sakizaya	busugi,bosogi	v
Pangcha
Tayan
Paywan
Yuwatan	busugii	v
Sejek
Taluku
Puyuma	pusuki	v
Rukay	languavange	v
Cou	surasu	v
Kabalan
Tau/Yami
Saw
Kanakanabu
Laaluwa
Saysia

u sulit nu zuma a kamu-Hulam atu Amilika

木槿（學名：Hibiscus syriacus），是一種很常見的庭園灌木花種；屬於錦葵目錦葵科植物，原生地很可能在亞洲。木槿是韓國的國花，又名無窮花。

Hibiscus syriacus is a species of flowering plant in the family Malvaceae, native to India and much of Asia (though not, as Linnaeus thought, Syria, as evidenced by the name he gave it). Common names include rose of Sharon (especially in North America), Syrian ketmia or rose mallow (United Kingdom), St Joseph's rod (Italy) and Rosa de Sharon (Brazil).

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

Hulam talakaway a nipaluma nalunasulitan a sulu pulungamin a sulu《中國高等植物資料庫全庫》. Hulam kagak a yuan adidiay a mauzipay migankiway a suo中國科學院微生物研究所. [2009-02-24].
Yuancumincu weiyuanhuy- sapayu' a nipaluma nu Yuancumin 行政院原住民族委員會-原住民族藥用植物2009-p56
維基百科：https://zh.wikipedia.org/wiki/木槿