nipaluma-kawaitay

 masa dumaay a ngangan (各種名稱)

【學名】 Ixeris japonica (Burm.f.)Nakai var. litoralis(Kitamura)

【mitesekay a ngangan】Ixeris japonica (Burm.f.)Nakai var. litoralis (Kitamura)

【科名】 菊科(Compositae)

【sapamataan a ngangan】Compositae

【屬名】 剪刀股屬

【mikeliday tu ngangan】Kawaitay numi kelitay

【俗名】 濱苦菜、沙苦苣

【tada ngangan】Bin-ku-cai, Sha-ku-ju

【族語】布農 Halcis Tuhu、撒奇萊雅 Kawaitay、鄒 Cuun Siparapici

【kamu nu binacadan】Bunun (布農) Halcis Tuhu、 Sakidaya (撒奇萊雅) Kawaitay、Co (鄒) Cuun Siparapici

【使用族群】 布農、撒奇萊雅、鄒

【mitaduay nu binacadan】Bunun, Sakidaya, Co

kaliwasak nu langaw (分佈環境)

kawaitay tada langawan han i dadipasan nu lilis, u tada nu bayuay a langawan, manamuh i likenlikenan a mulangaw.

(kamu nu Hulam:剪刀股主要分佈於海岸旁，是很典型亦最進化的濱海植物，喜歡生長在多沙的環境中。）

kaliwasak (分布)

kaliwasak nu langaw han i Chao-xian, Riben atu zhongguo-dalu nu Fujian,Guang-dong, Henan, Dongbei, Zhejiang a niyaduan, langawsa i cacay ka talakaw nu buyuan i cacaya a malebut cacay a bataan a mi katuku tu cacay a malebut sepat a lasubau a mi nu kitidaan, ulangaw han itida i dadan nu masengetay a lalaan atu tepal nu lakuw a talingtalingan, ayda han inai ku palumaay tu langawan.

(kamu nu Hulam:分布於朝鮮、日本以及中國大陸的福建、廣東、河南、東北、浙江等地，生長於海拔1,100米至1,400米的地區，多生長於路邊潮濕地或田邊，目前尚未由人工引種栽培。除台灣蒲公英外，其他種類難與其相較。）

ulangaw nida mili hida milamlam tu lutuk asilangaw, alaw ta hekal ku pinaay nu baluan, maliyuh kita tu wayway nida.

(kamu nu Hulam:其生長環境通常都混雜在野草叢中，莫名其妙從中冒出幾朶花來，很難窺其全貌。）

sasapayuan (藥效)

akaway papah sangasiben nana numan, pakasapi’ tu udip numita.

(kamu nu Hulam:莖葉煮茶水飲用，可清涼解熱。）

milihida tu langaw musakamu (生態形狀描述)

kawaitay u ju-ke nu mihcaan nanay a langawan nu lutukan, tatapangan mihepipi’ i likenan, papah sa kuayaw tahekal katuku i pabaw nu lala’.

(kamu nu Hulam:剪刀股為菊科多年生草本植物，莖匍匐於沙中，僅伸出葉片至地面。）

masasuala ku papah i akaway, pulung nu papah sitanayuay nu akaway, masalaic ku wayway katukuh tu ngelap a waywayan, u masinangay nu ngitu’ atu banuhan kuni ka pelaan, akaway nu papa han makaala tu tusa a cong-fen ku tanayu’.

(kamu nu Hulam:葉互生，全緣且具長柄，線形至湯匙形，為鋸齒或具羽狀裂片，葉柄約2公分長。）

balu nu angangan namaka sasatu a tahekal ku akaway nika tahekalan satu sabaw tu lima~ tulu a bataan a congfen kunika talakaw, idaw ku cacay ~ lima ku macebalay nu tatangah a baluan, tanayu’sa ku akaway, makaala tu tusa ~ sepat a cong-fen, nika cabal nu baluhan i tangah kunika cebalan nika silsilan, kalawlawan ku kulit, namaka sabaw tu lima~ tusa a bataan idaw ku sepat a sasemaan nu baluan nika pulungan anikasi cebalan nu baluan. 

(kamu nu Hulam:花莖腋出約15-30公分高，具1-5朵頭花，且具長梗，直徑約2-4公分，花序為頭狀花序，黃色，由15-24枚舌形花組成。）

Kawaitay heci ku heci, mahida u kayku mahetik, sisanglacay nu adiping nu banuhan, makaala tu 0.6~ 0.8 a cong-fen.

(kamu nu Hulam:剪刀股果實為果，紡錘形，具白色冠毛，約0.6-0.8 公分。）

wayway (形態)

yadahay nu mihcaan apuyuay a lutukan nu langawan. lamit han mahetikay kuni ka patelek, yadah ku ngisngisa nu lamitan, angangan akaway han malecad kunikabi, talakaw han makaala tu sabaw tu tusa ~ tulu a bataan idaw ku lima a li-mi, mihepipi ku angangan, batac nai’ ku watan asilamit atu papah.

(kamu nu Hulam:多年年矮小草本。根垂直直伸，生多數鬚根；莖基部平臥，高12-35厘米，有匍匐莖，節上生不定根與葉。）

lamit han sipapahsa masilac mahida u balu nu lianhua, samucuy sa kuni kasa diceman nu wayway atu macuisay nu ti’kukan a papahan, lilis nu papah idaw ku masingangay a nika celitan nu pangkiw atu ilabuay anika celitan, lilisa han matatusa ~ maaenem, idaw ku madicemay a tangah.

(kamu nu Hulam:基生葉排列成蓮座狀，長橢圓狀披針形或倒卵形葉片，邊緣有鋸齒至羽狀半裂或深裂，側裂片1-3對，有小尖頭。）

balu nu anganga sipapah cacay ~ tusa a papahan, i tangah kuni kacebala nu balu, itini i angangan nu ciit a tangah masilac tu amacebal mahida u cacebalan ku balu.

(kamu nu Hulam:花莖上具葉1～2枚；頭狀花序，在莖枝頂端排成傘房花序。）

sadingsing han sibalutu kalawlawan a kulitan nu sasemaan a adidiay nu baluan, maduhem satu kuheci u kala sumanahan ku kulit, idaw ku pulu’ay nu talakaway a masadicemay nu ukak a sakubadan, kasi hecian han i tulu ~ lima a buladan.

(kamu nu Hulam:春季開黃色舌狀小花；瘦果熟時為紅棕色，有10條高起的尖翅肋；花果期3-5月。）

picidekan nu wayway (特徵)

anganga sa asipapah kaydasa i balu a mulanga, mahida u ngelap kuni kasa diceman atu sema’ nu wayway, tanayu’ han makaala tu tulu ~sabaw tu cacay a li-mi, ahebal han cacay ~ tusa a li-mi, angangan hamaw sa adidi mahida si sakubatay ani ka tanayu’ atu apuyuay nu akaway, lilis sinangipenan katukuh tu pankiway nu banuhan nika celitan atu ilabu nu nika celitan atu tabaki nu tangah nu banuhan pankiwan nikacelit atu ilabu nuni ka celitan.

(kamu nu Hulam:基生葉花期生存，匙狀倒披針形或舌形，長3-11厘米，寬1-2厘米，基部漸狹成具狹翼的長或短柄，邊緣有鋸齒至羽狀半裂或深裂或大頭羽狀半裂或深裂。）

Ililis nika celitan cacay a matatusa ~ maaenem , mapulun i teban nu sasa a papahan, miililis tu nika sangkaku atu mamucuya nu waywayan, tunduhan sadicemsa atu caay kaw madicemay, tunduh nika celitan han mamucuy ku wayway, tanayu’ han mahida umacuisay nu ti’kuk atu mamucuya ku wayway, tunduhan caay kaw madicemay atu mamulmulay, idaw ku adidiay nu madicemay.

(kamu nu Hulam:側裂片1-3對，集中在葉片的中下部，偏斜三角形或橢圓形，頂端急尖或鈍，頂裂片橢圓形、長倒卵形或長橢圓形，頂端鈍或圓形，有小尖頭。）

tatapangan adidi’ kuni kasi papahan, atu angangan asipapah malacad ku wayway atu satanayu’ sananay kunika mucuyan atu nika tanayu’ sa numa cuisay ani kadiceman, nai’ ku akaway atu caaya ka ahebal nu apuyuay a akawayan, nika cabal nu balu masasu nida ku akaway atu nika cebalan nu balu i akaway nu adidiay a papah, masa tikuk ku wayway.

(kamu nu Hulam:莖生葉少數，與基生葉同形或長橢圓形或長倒披針形，無柄或漸狹成短柄；花序分枝上或花序梗上的葉極小，卵形。）

nika cabal nu balu i tangah cacay ~ enem itini i tatapangan nu tunduh kunika silsilan mahida u cacebalan ku nika cabal nu baluan. salumaan nu heci mahida u tuki, tanayuhan han makaala tu sabaw tu sepat a haomi, ahebal han makaala tu pitu a haomi.

(kamu nu Hulam:頭狀花序1-6枚在莖枝頂端排成傘房花序。總苞鐘狀，長14毫米，寬約7毫米。）

salumaan nu heci han tusa ~ tulu ku satabu, hekal nu satabu han apuyu. masa ti’ku ku wayway, tanayu’ han tusa a haomi, ahebal han 1.2 haomi, sadicem sa ku tunduh, ilabu han tanayu’, sadicem sa kuni ka mucuyan atu tanayu sa kunika diceman nu wayway, tanayu han sabaw tu sepat a haomi, ahebal han tusa a haomi, caay kaw madicemay ku tunduh, hekal nu tunduh han idaw ku adidiay nu masa pucuay a adipin atu inaiay nu masa pucuay nu adipingan.

(kamu nu Hulam:總苞片2-3層，外層極短，卵形，長2毫米，寬1.2毫米，頂端急尖，內層長，長橢圓狀披針形或長披針形，長14毫米，寬2毫米，頂端鈍，外面頂端有小雞冠狀突起或無小雞冠狀突起。）

sasemaan nu adidiay a baluan han tusa a bataan idaw ku sepat a sasemaan, kalawlawan ku kulit. makudus ku heci hese ku kulit, masa kayku nu keliw kunika hetik nu wayway, tanayu han lima a haomi, ahela han cacay a haomi, nai’ ku banuh, idawku pulu nu talakaway masadicemay a ukakan nu sakubat, tunduh sadicemsa mahida u sanguced nu ayam, sangucud nu tanayu’ han tusa a haomi, adidi mahida u keliw ku wayway.

(kamu nu Hulam:舌狀小花24枚，黃色。瘦果褐色，幾紡錘形，長5毫米，寬1毫米，無毛，有10條高起的尖翅肋，頂端急尖成細喙，喙長2毫米，細絲狀。）

adiping nu banuhan sanglac, makudus, caay kalecad ku tanayu, adidi kuni ka calekah, tanayu’ han makaala tu enem nu pangkiwan a haomi. kasi baluan hecian han i tulu ~ lima a bulatan.

(kamu nu Hulam:冠毛白色，纖細，不等長，微糙，長6.5毫米。花果期3-5月。）

u siwkay nu nipaluma

(俗名：濱苦菜、沙苦苣)

主要分布在海岸旁，很典型亦最進化的濱海植物，喜歡生長在多沙環境。

莖葉煮茶水飲用，可清涼解熱

kakuniza	植物分類	()tabakiay a kilang ()adidi'ay a kilang (v)lutuk ()lutuk-balu ()masay ()zuma ()mahetik ku papah ()dauc landaway (v)zuma (v)yadah a mihca ku uzip ()cacay a mihca ku uzip ()1-2 a mihca ku uzip ()zuma
takalaw nu bayu'	生長海拔高度
mauzip subal	生長區域
nipaluma sasahicaan	栽種功能	yumah野生(v) mukan食用(v) sapayu'藥用(v) paazih觀賞() lidung遮蔭() zuma其他()
takalaw maka	株高	sabaw tu tusa ~ tulu a bataan idaw ku lima a li-mi 12~35厘米
papah tanaya'	葉長
papah ahebal	葉寬
papah mapela'	葉瓣
balu ahebal	花徑
balu kulit	花色
heci	果實
paenu	種子

u sanek nu nipaluma

1	sanek	味		7	dawmi	軟
2	letek	毒		8	siceka'	刺
3	cedam	甘,甜		9	dieku	溫
4	aledah	辣,辛		10	cuedet	寒,涼
5	atekak	苦		11	acak	乾
6	cupelak	澀		12	zuma	其他

malaheci tu imelang

1	pangangay	(生)津		27	kaliwates	(消)小疔
2	akacay-akuti	(減)燥熱	v	28	malebawa	(消)跌打腫傷
3	cuedet	(減)寒冷		29	akuti'	(消)燙傷
4	patezep tu izang	(消)出血		30	tunatun	(消)瘀血
5	paisi'	(利)排尿		31	tibeni	(消)泡疹、痱子
6	taluktuk	(減)發炎		32	kebing	(消)麻疹
7	sulalis	(退)發燒		33	sizaz	(消)濕疹
8	cebu' taluktuk	(消)尿道膀胱炎		34	butus	(消)水腫
9	mapudasay	(減)皮膚病		35	kalad nu bau	(減)蛇咬
10	atay taluktuk	(減)肝炎		36	bulad adada'	(消)經痛
11	adada'	(減)痛		37	cadi'ci	(減)心痛
12	sicedam isi	(減)糖尿病		38	pasicucu	(增)乳汁
13	ngidngid	(消)嘴破嘴角發炎		39	bali-malalemed	(減)風濕
14	teluhu	(消)濃痰		40	calenged	(止)皮膚癢
15	takulaw adada'	(減)喉嚨痛		41	sinawal	(減)暈眩
16	tuzu malebawa	(減)關節炎,風濕痛		42	manah	(消)痔瘡
17	mabanic	(消)腹瀉		43	pucu'	(消)淋巴痛
18	muta'	(調)嘔吐		44	buyu'	(解)中暑
19	masikata'	(調)便秘		45	suaw	(止)渴
20	adada' tangah	(減)頭痛		46	muni' ku banges	(消)皮膚潰爛
21	malihen	(怯)咳嗽		47	takalaw ku izang	(減)高血壓
22	makamaw	(減)感冒		48
23	milisawada'	(調)腸胃病，胃痛		49
24	walak	(解)中毒		50
25	maduka'	(消)破皮傷		51
26	puces	(消)膿包、大疔		52	zuma	其他

pasubana i cacudadan a lacul

u cudad a ngangan	Ixeris japonica (Burm. f.) Nakai var. litoralis (Kitamura)
u sapamat a ngangan	Compositae(菊科)
u Amilika a ngangan

u zuma a cidekay a kamu, saungay misapayu' a cidekay

cidekay	ngangan	miungay
Sakizaya	kawaitay	v
Pangcha
Tayan
Paywan
Yuwatan	halcis tuhu	v
Sejek
Taluku
Puyuma
Rukay
Cou	cuun siparapici	v
Kabalan
Tau/Yami
Saw
Kanakanabu
Laaluwa
Saysia

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan

《中國高等植物資料庫全庫》. 中國科學院微生物研究所. [2009-02-24].

行政院原住民族委員會-原住民族藥用植物2009-p205