wacu

wacu (狗)

manamuh ku Sakizaya a tademaw pahabay tu wacu'. tangen misimaw tu luma'. tangen miadup ku aadupan. u sakapahay a cabay tu nu tademaw. manamuh pahabay tu wacu' ku tademaw. caay pipacuk tu wacu'. u Sakizaya a tademaw caay muakan ku titi' nu wacu'. u uzip nu wacu', cacay a bataan , mahiza tu nani'. adidi'ay a wacu' katanaya' ku uzip. itawya nu Sakizaya a luma', pahabay tu ku wacu' i luma, pacabay tu lalumaan, midiput tu lama'. nu Amilika a gankiu , ayaw 14000 a mihca, pahabay ku tademaw tu wacu'. matenes tuway pahabay nu tademaw.

u zuma a cidekay(binacadan) a kamu:

u kamu nu Pangcah: wacu'

u sulit nu Hulam:

犬（學名：Canis lupus familiaris），現代俗稱為狗，一種常見的犬科哺乳動物，與狼為同一種動物，生物學分類上是狼的一個亞種。狗是最早馴養於人類的一個物種。被人豢養的稱為家犬，返回野外沒人養的狗稱為「野狗」或「流浪狗」。犬的壽命約十多年，與貓的平均壽命相近。若無發生意外，平均壽命以小型犬為長。

u sulit nu Amilikaː

The domestic dog (Canis lupus familiaris or Canis familiaris) is a member of genus Canis (canines) that forms part of the wolf-like canids, and is the most widely abundant carnivore. The dog and the extant gray wolf are sister taxa, with modern wolves not closely related to the wolves that were first domesticated, which implies that the direct ancestor of the dog is extinct. The dog was the first domesticated species and has been selectively bredover millennia for various behaviors, sensory capabilities, and physical attributes.

u sulit nu Lipunː

イヌ（犬、狗、学名：Canis lupus familiaris、ラテン語名：canis、英語名［国際通用名］：dog、domestic dog）は、ネコ目（食肉目）- イヌ科- イヌ属に分類される哺乳類の一種である。

u kawaw nu wacu':

1.pacabay tu tademaw

2.miadup

3.mikuan tu pahabayay a aadupan

4.miduput tu luma' nu mita

u kulit nu wacu':

yadah ku kulit nu wacu'. izaw ku sumanahay、lumeniay、takuliway...

u kidu nu wacu':

izaw ku tabakiay a wacu'. izaw ku adidiay a wacu'. izaw ku takalaway a wacu'. izaw ku mapuletay a wacu'.

kakiliman

狗是人類最早馴養的一個物種。有人飼養的稱為家犬，無人飼養的狗稱常被稱為「野狗」或「流浪狗」

i matiya hen iyaayaway a babalaki paylumaluma’ pahabayamin tu wacu sakasaan pahabay tu wacu mamisimaw tu luma', imatiya hen u luma nu sumamaday caayamin kapulung sacacacay sa misateked ku luma’ sisa pahabay tu wacu, u wacu hananay caay kalcedced u zuma sa matineng miadup tu aadupen I umahumahan u zuma sa matineng misimaw tu luma’,anutayda ku takaha tademaw caypacumudi niya wacu, ayzaay a wacu sa caay kalecad u sasalamaan u nipahabay tu wacu u duma sa u matiya tu u nisawawa tu palawawa tu sibanuhay a wawa.

nilaculan

狗的壽命最多可超過二十年，平均則為十數年，與貓的平均壽命相近。若無發生意外，平均壽命以小型犬為長。

u nikaudip nu wacu caaykatanaya’ anumatenes ku nikaudip sa makaala tu tusaay a bataan a mihca uduma satu caykatanaya ku nikaudip, alahizan cacay a bataan kunikaudip nu duma, wacu atukaudip malecad tu nani’ ku nukaudip nuheni, anu caayka si kakawaw tu mahicahicaay a imelang, malecad tu nu adidi’ay a wacu tanaya kunikaudip.

u kakanen(食物)

儘管犬的祖先為狼、屬食肉目，犬在各種文獻中除了稱肉食動物的之外，也有不少稱其為雜食動物。

u pahabay tu wacu sa sikakanen sa kuheni u heci u titi ku kakaydihan nikasa yadah ku hicahicaan a sapakan nu pahabayan a tademaw, wacu hananay mananam tu nipakan tu nu siwacuay sisa pakanan tu hicahicanan caay kapili’ kya wacu.

與嚴格肉食動物不同，狗可以適應各種飲食。

狗不需動物蛋白，也不需大量蛋白質，即可滿足基本飲食需求。狗可以健康地消化吸收各種食物，包括蔬菜和穀物，即使在飲食中有很大比重都可以。純肉飲食缺乏鈣質，反而不適合犬類食用。

u wacu caykaydih tu aadupen a tan-bay, kanahatu caaykaw lalungucen nu udip nu wacu ku tan-bay ce, anu kapah ku udip nu wacu anu siduma sa ku kakanen micumud amin i bituka’ tu sakaicelang nu udip, halu kilul u lami’ atu kumuh, mangalep tu kaicelang nu udip nu wacu, sisa laedus anu uheci a cacay ku kanen anu uheci sa ku kakanen caay kanamuh ku wacu.

udip a banuh sa (背毛)

狗的毛皮從純白，純黑色到各種顏色都有不同的狗有不同的毛皮質地，顏色和花紋。RSPO2、FGF5及KRT71三個基因控制了包括長度、彎曲程度、皮毛紋理等七種毛皮特點。

izaw ku sanglacay, izaw ku lumeniay idaw ku sumanahay idaw ku abuabuwan, idaw ku kulikulitan, RSPO2、FGF5 atu KRT71 milawad tunika tanaya atu malukuatay mapulung makalala tu pituway kayadah nu banuh nu wacu.

狗的皮毛顏色包括：u banges nu kulit nu wacu.

黑色：通常是純黑有時有點發白。

lumeniay, alahican naw lumeniay alaw masumad malasalungacay tu.

棕色：從紅褐色到深棕色都有。

yu u naw sumanahay atu kalaabuabuwan kasumad nu duma.

紅：如櫻桃樹或桃花心的木頭顏色；也有茶色，栗色，橙色，鐵鏽色，肝臟色（深紅）和金紅色的。

sumanahay, sakul a balu idaw ku ucy a kulit idaw ku sabi nu muking idaw ku balucu’ a kulit idaw ku u ging a sumanah a kulit. li(栗) a kulit, kama akulit.

黃：從淡奶酪色到深金黃或金紅色。

takiliyaway, namakayda takulawlawan a kulit masumad mala belabeladan a malasumanahay.

金色：從淡杏仁色到偏紅的深黃色。

ging misabelabelatay a kulit mala sing-cen a kulit u duma mala sumanahay atu takulawlawan.

灰狗：從包括銀色；可以與多種其他顏色和形式混雜產生胡椒粉雜色，胡椒色，灰白色，偏藍的灰色。

abuabuwan, pasuyda u ging a kulit kapah a apalamlam tu daydang atu kalasanglacay atu kalalangdaway atu abuabuwan.

藍色：黑色上帶有藍色斑點。

langdaway, yu lumeni’ay a kulit icunus tu langdaway akulit.

深褐色：毛髮是黑的；身上的毛皮是金色，銀色，灰色或茶色的。

i labuay nu abuabuwan a kulit, u lumeni’ay a banuh , i udip nida sa u banuh a banges sa u ekiekiman atu abuabuwan ida ku nuucya a kulit.

白色：這裡的白色與白化狗的白色是不同的。

sanglacay, itini u salengacay a kulit atu bay-hua a wacu a kulit sa caay ka lecad.

尾部與耳部相比，尾部，長度，毛髮，位置方面的差異更加巨大。

kikul atu tangila pasasengi’ , u kikul nida idaw ku tanayaay idaw ku apuyuay idaw ku maliwlec u tanaya’ u nu banuh atu sasikedan sa masubatad atu nu tademaw.

狗與人類的關係。

wacu atu tademaw sa u malecad tu lalabu nu luma’ ku nikaymaw tiya wacu.

寵物狗:人類與狗之間經常存在的感情深厚。

狗已經成為人類的寵物。人們樂於接受一個永遠高興看見他，並善解人意的好友，並且這個好友沒有任何功利性要求。

u tademaw icelang ku nikasunamuhan nu balucu’ tiya wacuan, u wacu ayda sa malecad tu u sabunawan nu tademaw amilimuud(寵愛), u tademaw ayda satu u duma ku namuh amakaadih tu wacu’,itaha tu u sicabay a midiput, wacu hananay inai’ ku nitatengan tu sapilungus tu hicahica a kakawaw.

位處北極的雪橇犬

uyza ku tatudung a pahabay tu wacu (工作用犬)

位處北極的雪橇犬。

uy tidaay i bay-ciy sisuldaay a wacu malakuli nu i tidaay a tademaw.

看家護院：從前最主要的用途，現在也是主要用途之一，僅次於作寵物。

uy tidaay i bay-ciy sisuldaay a wacu malakuli nu i tidaay a tademaw.

u aydaay a nipahapayan a wacu caayay kaw mamisimaw a cacay tu luma’ sakatusa sa samalecad sa u lutungay a maymaw (寵愛) amiduput.

照顧生活：狗可以被訓練成照顧盲人行動的「導盲犬」。也有一些狗用於照顧長期癱瘓或有其他身體不便的人士。

miduput tu sakaudip, u wacu kapah a kuningen tu sapikelid tu mamenuay nu tademaw , pangangan sa tu taw-bang-cuay (導盲犬),

u duma a wacu sa matineng a culculen nu mudekuay a tademaw paala tu tuudtuud.

捕獵畜牧：獵狗、牧羊犬。

miadupay a wacu atu midiputay a wacu, mu-yang-cuan(牧羊犬).

交通畜力：在一些寒冷地帶生活的人，如北極圈附近生活的愛斯基摩人或在中國東北有些人使用「狗拉爬犁」。也有交通不便的偏遠地區，利用狗協助遞送郵件。

misaicelang a padadanay a wacu, I sienaway a nikaudip a tademaw, tinaku tu ibiyaway nupay-ci-cuan u ay-se-ci-mu-cen a nu caay sa u cung-co-tung-pay a tademaw sa u “wacu ku mi tangtang tu tami’ “ uyda u mabataday ku kitakit miculcul tuya wacu a patudud tu tu

tigami’.

軍警用途：軍犬、警犬、海關緝毒犬、機場火藥監測犬、警戒守衛重要地點。也有訓練狗在戰場上協助找地雷或爆裂物，二次大戰期間，蘇聯紅軍甚至訓練狗綁上炸彈，對納粹德軍戰車或陣地進行自殺式攻擊。

hitayay atu cingcal (用途), nu hitay a wacu atu cingcal a wacu, hay-cuwan misakilim tu duku(毒品), i pahikukian mamisanek mikilim tu bakudang (火藥), alahican sa malamisebengay (警戒守衛) tu tadamanay (重要) a kakitizaan, izaw ku nikuninngan (訓練)tu wacu I tida i kakalpacawan (戰場) a mikilim tu mamabakuhac a hahing (爆裂物), nay tiyai sa kinatusa a nikalpacaway ku kitakit, idaw ku nikuningan nu Su-lian-huan-cun pasikedan nuheni ku hahing I wacu, saki Na-cuy-de-cung-can-ce atu kakalpacawan idaw ku tudung nu heni tu kinapatayay a kakawaw.

表演：大多馬戲團都有。又稱「訓狗」、「訓練家犬」。

mapalaw, u palaw nu ma-si-tuan(馬戲團) idaw ku nikungningan nuheni a wacu.

救助：雪崩、地震等災害發生後常有專門的救助犬首先進入危險地帶尋找生存者。

mimawmaw tu tademaw a mipadang (救助), midamaay, yu maninel sa mapelad ku suleda, yu sicedas masatebuc(災害) sa, maluayaw ku wacu tayda I kakalihalawan a nikapeladan ami kilim tu maudipay a tademaw.

此外有醫療機構利用狗敏銳的嗅覺，訓練狗辨識人類罹患嚴重疾病(如癌症、糖尿病、中風等)的能力。

alahican sa caliwen nuheni ku matinengay amisanek tu hicahicanan a imelang matineng kiya wacu amilucek tu imelang nu tademaw, anu mahangsingay Cung-beng(中風) atu ma tang-niaw-bing(糖尿病)sa matineng kya wacu amisamtek (確定) tu imelang.

農業：有些狗在農田中被訓練捕獵害蟲、鼠類，或驅趕麻雀、猴子、狐貍等可能偷吃農作物的生物。另外法國人也利用狗的嗅覺，協助採集珍貴的松露。

malukay a kawaw, idaw ku ninanamang nuheni tu sakatineng niya wacu amiadup tu cilkay edu atu ungay atu kuyu (狐貍) u miubiay amukan tuni paluma nu malukay tu tutud alahican mibahbah tu cilucilu’ , unu Fa-co a tademaw caliwen nuheni kiya tineng nu cihek misaneng tu bunawan a tuud song-lu.

博弈：讓狗互相打鬥或奔跑競賽，並供賭客下注比賽的結果，但近年來動物保護人士批評這是虐待動物的行為，許多國家已立下法令禁止，特別是鬥狗的行為。

sikadademec, alahican madademedemec a pakakalat tu wacu, u kalisiw ku sakadademec nuheni,ayda satu caay tu kalecat uynian u situdungay a paayaw a midiputay a sehu tu maynah tu amahidaay anikapakakalad madademec a kawaw sa, u misawacuay tu wacu sa kukamu nu sehu, katuud ku nuduma a kanatal mipulu’ tu nipakakalad madademec tu wacu a wayway.