Ethiopia

Ethiopia(衣索比亞)

Ethiopia(衣索比亞)

Ethiopia (衣索比亞) malkaputay masakakuay atu makumud a kanatal (A-mu-ha-la a kamu (阿姆哈拉語)：S የኢትዮጵያ ፈደራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ，nu La-tin: ye’ītiyop’iya federalawī dīmokirasīyawī rīpebilīki), hamin u Ethiopia (ኢትዮጵያ，ʾĪtyōṗṗyā，衣索比亞), nanu itidaay i Africa (非洲) kitidaan u masacacay a misulul mikuwan kya kanatal. saamis atu sawali nu amis atu Eritrea (厄立垂亞) ku misulul a mikuwanay sawali atu Ci-pu-ti (吉布地) atu Somalia (索馬利亞) (u nu caay hen kaw katinengan i kitakit palatateng tu Sul-ma-li-lan) a misulul mikuwan, i satipan u Su-tan atu timulan a Su-tan ku mikuwanay, nu timulan u Ken-ya ku mikuwanay. Ethiopia (衣索比亞) u muenengay malakuwid tu cacay a yi’ nu tademaw, i kitakit nu tademaw u sayadahay i labuay tu nu kanatal, u sakatusa kayadah nu tademaw i Huy-cul a kanatal (mikilul satu u Nay-ci-li-ya). u Ethiopia (衣索比亞) u ahebal nu lala’ 110 a mang nu pin-huwang-kun-li, tuse atu satabakiay a tuse i A-di-si-a-pe-ba.[1]

(u kamu nu Hulam: 衣索比亞聯邦民主共和國（阿姆哈拉語：የኢትዮጵያ ፈደራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ，拉丁化：ye’ītiyop’iya federalawī dīmokirasīyawī rīpebilīki），通稱衣索比亞（ኢትዮጵያ，ʾĪtyōṗṗyā，讀音說明·資訊），是位於非洲之角的主權國家。北部與東北部與厄立垂亞接壤，東部與吉布地及索馬利亞（含未受國際普遍承認的索馬利蘭）接壤，西部與蘇丹及南蘇丹接壤，南部與肯亞接壤。衣索比亞有超過1億居民，是全球人口最多的內陸國家，亦為人口第二多的非洲國家（僅次於奈及利亞）。衣索比亞土地面積為110萬平方公里，首都及最大城市是阿迪斯阿貝巴。)

nu tawya nika tukuh ayda cacay a lasubu nu mang a mihca nu malumanay han a ziday(時代) u sumamad, nika idaway tu nu muenengay itini alaw katuud satu ku tademaw. sabaw siwa a se-ci (世紀) caay henay kalaliyas ku Huy-cul (非洲), Ethiopia(衣索比亞) u masacacay hen ku masalaheciay midemecay tu O-cul(歐洲) nu tayniay a tademaw, sakahini nu luma’ay tu a nipilian malahunti nu tatangahan i Huy-cul a kanatal. 1974 a mihca, na kinacacay ku malalais nu kasumadan ku hitay i 1930 a mihcaan ku nika hida sa u Ethiopia (衣索比亞) tu ku mikuwanay a hungti ci Hay-er-Say-la-si-yi-se mabeling haw sa, u Ethiopia (衣索比亞) mibulic tu nu hungtiay nipikuwan, patideng u men-ke-si-tu ku dikecay tu mikuwan nu hitay a sihu, sika malu nu singanganay tu siykay nu masakaputay, nu dikudan i 1990 a mihca patukuh a miales tu siykay nu masakaputay. 1991 a mihca, u nu Albania (阿爾巴尼亞) ya hul-ca-pay (霍查派) midikec tu Ethiopia (衣索比亞) ren-min-ke-ming-min-cu-cen-siyan “ay-ke-cen” maala ku heni tu a ningayawan, kyu u heni tu ku mikuwanay, 2019 a mihca sabaw tusa a bulad idaw ku cacay a demiad, u ay-ke-cen maliwasak tu, nikahini u nikasasulitan misumad palu manamec ku sakaudip nu kawaw.[2]

(u kamu nu Hulam: 大約距今100萬年前的舊石器時代早期，已經有先民在此地繁衍生息。19世紀末列強瓜分非洲，衣索比亞是唯一成功擊敗歐洲殖民者，維持其君主制傳統的非洲國家。1974年，一次流血軍事政變將1930年代以來一直統治衣索比亞的皇帝海爾·塞拉西一世推翻後，衣索比亞廢除君主制，建立由門格斯圖掌握實權的軍政府，並成為名義上的社會主義國家，後於1990年宣布放棄社會主義制度。1991年，親阿爾巴尼亞的霍查派掌握的衣索比亞人民革命民主陣線（埃革陣）贏得內戰，上台執政；2019年12月1日，埃革陣解散，其主體部分改組為繁榮.)

nilacul (內容)

u Ethiopia (衣索比亞) sa ilabu nu Africa, itiza i 8 00 N, 38 00 E

u ahebal nu lala’ mapulung sa izaw ku 1,104,300 km²

u ahebal nu lalaay sa izaw ku 1,000,000 km², u ahebal nu nanumay sa izaw ku 104,300 km²

hamin nu tademawan sa 102,374,044.

kakalukan umah (耕地) sa 36.30%, kilakilangan umah(林地) sa 12.20%, zumaay henay umah sa 51.50%

tapang tusu nu kanatal (首都)

u tapang tusu nu kanatal sa u Addis Ababa (阿迪斯阿貝巴).

kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)

kakining nu kanatal demiad sa 28 bulad 5 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Sahle-Work Zewde (Sale－Wueke．Cude 薩勒－沃克·祖德), 1950 a mihca 2 a bulad 21 a demiad nalecuhan. u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) nu Ethiopia (衣索比亞) ayza, micakat a demiad sa i 2018 a mihca 10 bulad 5 demiad.

u cunli nu Ethiopia(衣索比亞) ayza sa ci Abiy Ahmed, micakat a demiad sa i 2018 a mihcaan 4 bulad 2 demiad.

laylay (歷史)

nanaayaway atu aydaay (中古與今世)

Ethiopia (衣索比亞) u nu kasumamadan a kanatal, satabalay idaw ku nu hulicay a sakatinengan i kung-yun 1-7 a se-ci(世紀) nu A-ke-su-mu a kanatal. sabaw tulu a se-ci(世紀), A-mu-ha-la a tademaw patideng tu sul-lul-men-wang-caw(所羅門王朝), malingatu misuayaw tu A-pi-si-ni-ya a kanatal matulin ku nipikuwan micapi tu makaala 700 nu mihca, teban nu se-ci(世紀) u A-pi-si-ni-ya u nuwalian a Africa (東非) u tabakiay saicelangay a kanatal, nu aydaay a lala’ katukuh ayda u Sudan(蘇丹) atu Somalia(索馬利亞), sakay i sabaw enen a se-ci(世紀) kakilukilul sa mademec tu ku Er-tu-man a kanatal(鄂圖曼帝國) atu Portugal(葡萄牙) a tademaw a midebung.[3]

(u kamu nu Hulam:衣索比亞是一個古老的國家，最早可考的政權是活躍於公元1-7世紀的阿克蘇姆帝國。13世紀，阿姆哈拉人建立所羅門王朝，展開對阿比西尼亞王國持續近700餘年的統治，中世紀的阿比西尼亞為東非一大強國，領土達至現今的蘇丹和索馬利亞，並在16世紀先後擊退了鄂圖曼帝國和葡萄牙人的入侵。)

sabaw siwa ayaw nu se-ci(世紀), Ethiopia (衣索比亞) malula’cus ku yadahay a masakaputay a kanatal, caay katatudung ku mipikuwan nu hungti, sakahini “sikalawlaw nu wang-ce a zitay”. sabaw siwa a se-ci(世紀) nu pangkiw sa, Yin-kul(英國), Italy(義大利) makakilul satu midebung. u Italy(義大利) mipadang tu, nu milakalakay a wan-ce Meng-ni-li-ke-er-se(孟尼利克二世) mulekal malingatu tu misacacay tu Ethiopia (衣索比亞), sakayni i 1889 a mihca malahungti tu.[4]

(u kamu nu Hulam: 19世紀初，衣索比亞分裂為許多公國，皇權旁落，稱為「王子紛爭時代」。19世紀後半，英國、義大利先後入侵。在義大利的扶植下，流亡王子孟尼利克二世重新統一了衣索比亞，並於1889年登基稱帝。)

1890 a mihca, u Italy(義大利) pacudad tu hitay a wasasimaw kina kanatalan, Meng-ni-li-ke-er-se(孟尼利克二世) mibabelih tu paculi, saayaway u Italy (義大利) Ethiopia mangangayaw tu. i enemay a mihca nika ngangayaw tu nadikudan sa, ya madebecay kya Italy (義大利) palutateng tu Ethiopia (衣索比亞) u mahcacayay tu. 1963 a mihca, u Italy(義大利) ci Mul-sul-li-ni(墨索里尼) ya muculculay tu hitay pakatusa tahekal i Ethiopia (衣索比亞), yu mahini malucek ku mabayu tu siledekay a bali nu hitay, sika hina hungti ci Hay-er-Say-la-si(海爾·塞拉西) mulakalak tu i Yin-kul (英國).[5]

(u kamu nu Hulam: 1890年，義大利出兵宣布將該國納為保護國，孟尼利克二世轉而反抗，第一次義大利衣索比亞戰爭爆發。在6年的交戰後，被擊敗的義大利承認衣索比亞獨立。1936年，義大利在墨索里尼的指揮下二次出兵衣索比亞，過程中意軍使用芥子毒氣，時任皇帝的海爾·塞拉西流亡英國。)

katukuh i 1941 a mihca, Italy(義大利) kina tusa aca midademec a malpacawpacaw i nuwalian a Africa(東非) malalais mademec nu Yin-kul(英國), nu malimatay i Eritrea (厄立垂亞) makuwan tu nu Yin-kul(英國), Hay-er-Say-la-si(海爾·塞拉西) kyu mananukas aca i tusu(首都) tu tatungusan, saka i cen-ci(政治) pasayda tu i Amilika, Yin-kul. “Ethiopia (衣索比亞)” ya ngangan nu kanatal yu mahini u malucek u tatengaay tu.[6]

(u kamu nu Hulam: 直至1941年，義大利在二戰東非戰場上被英軍擊敗、殖民地厄立垂亞被英國託管後，海爾·塞拉西才回到首都復位，並在政治上徹底倒向美、英。「衣索比亞」國名也於此時正式確立。)

kuhi nu Ethiopia (衣索比亞咖啡)

u tatangahan a enal nu kuhi i Ethiopia (衣索比亞), sakusaan kyami ku kamu ya masacacayay mahatedep nai’ay ku ngangan nya pasidiay a tademaw ci Ka-ti(卡迪) Kaldia i satipan a kitidaan nu Ethiopia(衣索比亞) na pahabay tu sidi i kilakilangan sa, makatepa tuyni kapah ku siwbay katukuh ayda kaliyuh han u sumanahay a heci: kuhi, pacakayay i iciba(市場) tu kuhi na nu yaanay tu hakya a malebud nu mihcaan ku nikaidaw. Ethiopia (衣索比亞) nu aydaay mahida tu i kitaki u kahenulan pasadakay tu kuhi a kanatal, u sakasadakan a kitidaan idaw ku Sidamo(西達莫), ye Yirgacheffe(耶加雪夫), Kochere(科契爾), Harar(哈拉), Djimma(吉馬).[7]

(u kamu nu Hulam: 衣索比亞是咖啡的發源地，傳說一個默默無名的牧羊人卡迪Kaldia在衣索比亞西部地區的森林放羊的時候，發現了這個暢銷至今的神祕紅果實：咖啡，開啟了千年的咖啡市場。衣索比亞如今依然是世界上相當重要的咖啡出口國家，主要產區有西達莫Sidamo、耶加雪夫Yirgacheffe、科契爾Kochere、哈拉Harar、吉馬Djimma。)

nai i Ethiopiaay (衣索比亞的) nu timulan Sidamo(西達莫), Yirgacheffe(耶加雪夫), Kochere(科契爾) u nu nanumay ku sabanaw a lihum nipaluma’an a kitidaan, u sakapahay sisanekay tu bangsis nu heci atu matatudung ku kapah misabeliway ku bangsis kyu singangan. Yirgacheffe(耶加雪夫) u Sidamo (西達莫) nu adidi’ay a cen-se(城市), u nu Ethiopia (衣索比亞) sakatinengan ku kapah nya kakitidaan a palumaan, tu mihmihcaan ya udad sa ditek nu bayu ku katinegan ku talakaw naw 1,850 katukuh 2,400 ku hatida nu ditek nu udad 1,300mm, kamu nu ayaway u suemed saan kya imi, teban ku cila kanca idaw ku tahpuay atu miselepay tu kapah u “mitahpuay tu ladem”, “mitahpuay tu kuten”, u micidekay kya liwliw nu sakaudip atu nu masadumaay a kakanan, sisa namakay i Sidamo(西達莫) mahcacay namakayda ku katahkal i nipalumaan.[8]

(u kamu nu Hulam: 位於衣索比亞的南邊西達莫、耶加雪夫、科契爾是主要的水洗精品豆產區，並以很棒的水果特性和細緻的優雅風味聞名。耶加雪夫為西達莫裡的一個小城市，也是衣索比亞最出名的產區，平均海拔為1,850到2,400之間而年降雨量則為1,300mm，古語為濕地的意思，於日正當中常會有遮蔭和降溫效果的”遮陰雲”、”遮陰霧”，由於其獨特的地理環境和特殊風味，因此自西達莫產區獨立出來。)

Kochere(科契爾) naitida i Yirgacheffe(耶加雪夫) paytimulan 25 kung-li nu adidi’ay a nika tahkal a kitidaan, u i tidaay ku enen idaw ku 10,000 nu tademaw kahatida u palumaay tu kuhi nu malukay, u katuuday a muenenay nu tademaw u sakaudip nu heni sa u mipeluay tu kuhi, u tenes nu laylay nu i tidaay a nipaluma’ mipelu tu kuhi Heirloom, uyni a nika sadak idaw ku talaayaway tu a misinanud tu kuhi nu mantaay a kikay, sisa ya beliw nu bangsis micidekay. Harar(哈拉) i Ethiopia (衣索比亞) ya sawali i talakaway a enal i kitidaan, zayhan sa mabaad kya kididaan, malakuday kya kitidaan nika i akuti’ay i maacakay ku demiad, kyu u heni han nu kasumamadan ku kawaw u niacakan atu misinanudan.[9]

(u kamu nu Hulam: 科契爾為位於耶加雪夫西南方約25公里的的一個小產區，當地約有10,000名左右的咖啡農，大部分的居民收入以採收咖啡為主，收成的咖啡品種是當地歷史悠久的Heirloom，由於此產區擁有較為先進的生豆處理設備，因此在風味上具有優異的表現。哈拉在衣索比亞東部的高原地區，因為地處偏遠、落後並位在熱帶乾燥氣候地區，因此以傳統人工和乾燥處理法為主。)

nu kasumamadanay a Ethiopia(衣索比亞) mibamenis mipili’ tu la’cusay a kuhi, nibanawan u mantaay a kuhi sa mamenis han G1(Defects 0-3) atu G2(Defects 4-12）u nu cila a nipawalian tu mantaay a kuhi G3(Defects 13-25)G4(Defects 25-45)G5(Defects 46-100), 2008 a mihcaan malingatu tu, patideng ku sihu nu Ethiopia(衣索比亞) u nipangangan nu niyam sa u ECX (Ethiopia Commodity Exchange) masakapud, na makaycuwaay a kididanay a kuhi tu mantaay maminay tu nisinanutan kya pataydan i tida i talakaway, a mikinsaen aca kya a mibamenis tu bangsis, ya nimamenis tu kuhi idaw ku nipalumaan atu cacay kaw nipalumaan a nikasisadak nu bangsissay, misawantanan aca tu nika bamenisan ku bangsis, u sakapahay a kuhi a hinien tu nu dumaay a nipalumaan anu macakay kyu idaw ku sadak i kitidaan tu sakapahay a mantaay a kuhi.[10]

(u kamu nu Hulam: 傳統的衣索比亞以瑕疵豆比例分級，水洗生豆等級為G1(Defects 0-3)和G2(Defects 4-12）日曬生豆G3(Defects 13-25)G4(Defects 25-45)G5(Defects 46-100)，2008年開始，衣索比亞政府成立Ethiopia Commodity Exchange 我們稱之為ECX系統，各產區的咖啡生豆處理過後會送到這個單位，再透過杯測進行風味分級，他們將咖啡分成有產區風味的和沒有產區風味的，並且再細分風味等級，守成咖啡也特別在這個系統中要求採購有產區風味的最高等級生豆。)