Norway

Norway (挪威)

u hata nu Norway (挪威)

u Norway (挪威) sa i labu nu Europe (O-Cuo 歐洲), itiza i 62 00 N, 10 00 E.

u ahebal nu lala' mapulung sa izaw ku 323,802 km².

u ahebal nu lala'ay sa izaw ku 304,282 km², u ahebal nu nanumay sa izaw ku 19,520 km².

hamin nu tademawan sa 5,550,203 (2024).

kakalukan umah sa 2.70%, kilakilangan umah sa 27.80%, zumaay henay umah sa 69.50%.

tapang tusu nu kanatal (首都)

u tapang tusu nu kanatal sa u Oslo (奧斯陸).

kakinginan nu kanatal demiad (國家紀念日)

kakinging nu kanatal demiad sa 17 bulad 5 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (cong-tung, 總統) ayza sa ci Harald V, micakat a demiad sa i 1991 a mihca 1 bulad 17 demiad.

cunli (總理)

u cunli nu Norway (挪威) ayza sa ci Jonas Gahr Støre (Ap) (2021–), micakat a demiad sa i 2021 a mihcaan 10 bulad 14 demiad.

likisi atu lalangawan nu Norway (挪威)

從北方日耳曼人從公元790年開始擴張，直到公元1066年丹麥人的後裔征服英格蘭，一般稱之為「維京時代」，是歐洲遠古時代和中世紀之間的過渡時期。

namakayda i amis nu Ze-Er-Man (日耳曼) a tademaw kunyun pitu a lasubu siwa a bataan (790) a mihecaan malingatu misaahebal, katukuh i cacay a malebut enem a bataan idaw ku enem (1066) a mihecaan Denmark (Dan-May 丹麥) a tademaw nu iluc madebung nuheni ku Ing-Ke-Lan (英格蘭), pangangan han tu "Wey-Cin-se-day" (維京時代), u O-Cuo (歐洲) nanu mukasiay a zida’ katukuh i nutebanay a se-ci (中世紀) nu milakuuytay a zitay.  

維京人是著名的航海家，他們在得蘭群島、法羅群島、冰島、格陵蘭島，都設立了殖民地，在10世紀末曾不定期地在美洲紐芬蘭居住過。

Vikings (Wey-Cin a tademaw 維京人) sasi nganganay a pacunaay tu balunga a tademaw, itda kuhuheni i De-Lan luyaluy a subal (得蘭群島), Fa-Luo luyaluy a subal (法羅群島), Iceland (Pin-Daw 冰島), Greenland (Ke-Lin-Lan 格陵蘭), patideng kunuheni tu kakitidaan, itini i pulu' a bataan nu nikudan a secian cacay henay kasiwantan kueneng i Mey-Cuo Niw-Fen-Lan (美洲紐芬蘭) a siluma' sa.

他們不僅是海盜，也同時進行貿易，甚至定居在歐洲沿海和河流兩岸。有記錄說公元839年他們曾作為拜占廷帝國的雇傭兵征服北非。

unuheni han u micebisay nu kukung, palecad han kunipisiwbay, patideng kunuheni tu luma i Europe (O-Cuo 歐洲) nu lilis a dadipasan atu tepal nu sauwacan. idaw kuni pikilukan sakamusa i kunyun walu a lasubu tulu a bataan idaw ku siwa (839) a mihcaan namidebung henay ku nuheni tu Byzantinum hungtiay a kanatal (Pay-Can-Tin-Di’-Kuo 拜占廷帝國) micaliw tu hiday mamisawacu Africa (北非).

他們的殖民地遍布歐洲，包括英格蘭的丹麥區、基輔羅斯、法國的諾曼第等等。

nuheni a tademaw laklak sa i Europe (O-Cuo 歐洲), maala tu England (英格蘭) a Denmark (丹麥) nu niyadu', Gi-Fu-Luo-Se (基輔羅斯), France (法國) a Nuo-Man-Di (諾曼第).

只是到了維京時代的末期，北歐才出現獨立的國家和國王，同時也接納了基督教，開始進入中世紀。

katukuh tu Wey-Cin-Se-Day (維京時代) a hedek, Pey-O (北歐) culal sa masacacay micidek patideng tu kanatal atu kuo-wan (國王), milayap kunuheni tu kelistukiw (基督教), malingatu satu tu teban a se-ci (中世紀).

直到歐洲各國王權強大，有能力抵抗維京海盜之後，維京方才逐漸開始消亡。

katukuh tu Europe (O-Cuo 歐洲) namakay cuwacuwaay nu kanatal nika icelangan, tanengtu malalebu’ tu ibayuay a lumuwataw Viking (Wey-Cin 維京) sa, Viking (Wey-Cin 維京) hamaw satu a malawpes.

約820年時的挪威小王國範圍。

kiya walu a lasubu tusa a bataan (820) a mihcaan i nu Norway (挪威) adidiay a kanatal nu liklik.

最重要的王國為西福爾、霍拉加蘭、阿爾弗海姆和阿格德爾 ，卡爾馬聯（Kalmarunionen，1397年-1523年）是14世紀末至16世紀初由丹麥、瑞典和挪威組成的斯堪的納維亞國家聯盟。

sakaetiman nu wankuo u Si-Fu-Er (西福爾), Huo-La-Cia-Lan (霍拉加蘭), A-Er-Feo-Hay-Mu (阿爾弗海姆) atu A-Ke-De-E (阿格德爾), Ka-Er-Ma-Lian (卡爾馬聯, Kalmarunionen，cacay a malebut tulu a lasubu siwa a bataan idaw ku pitu ~ cacay a malebut lima a lasubu tusa a bataan idaw ku tulu (1397-1523) u sabaw tu sepat (14) a seci nu nikudan katukuh sabaw tu enem (16) a seci nu lingatu namaka Denmark (丹麥), Sweden (瑞典) atu Norway (挪威) misakaputay nu Se-Kan (斯堪) a Na-Wey-Ya (納維亞) kanatalay a lanmun (國家聯盟).

1397年6月17日，丹麥、瑞典和挪威的代表在瑞典南部城市卡爾馬舉行會議，決定三個王國共同擁戴丹麥女王瑪格麗特一世為國王和攝政者，即挪威和瑞典國王由丹麥國王兼任。

cacay a malebut tulu a lasubu siwa a bataan idaw ku pitu (1397) a mihcaan enem a bulad sabaw tu pitu a demiad, Denmark (丹麥, Denmark), Sweden (瑞典) atu Norway (挪威) dayhuw itini i Sweden (瑞典) timulan a tukay Ka-Er-Ma (卡爾馬) mikaygi, pakasimata ku nuheni tu tuluay a wankuo (王國) mapulung kunuheni palekal tu Denmark (丹麥) nI-wang (女王) ci Ma-Ke-Li-Te’ (瑪格麗特) ise u kuo-wan (國王) atu secen a tademaw, u Norway (挪威) atu Sweden (瑞典) kuowan (國王) u Denmark (丹麥) kuowan ku sikawaway .

丹麥王室成為三國的統治者。同時瑞典和挪威仍然保留了王國的地位。

Denmark (丹麥) wan-se (王室) mala nu tatuluay a kanatal mikuwanay.taya nu Sweden (瑞典) atu Norway (挪威) hidantu ku wankuo caay bulici nuheni ku ngangan.

丹麥王室總攬三國的外交和國防事務，同時瑞典和挪威仍然保留了王國的地位。

Denmark (丹麥) wanse pulungen nuheni ku tuluay a sakayputah a cabay (外交) atu nu hitay a kakawaw (國防), sisa Sweden (瑞典) atu Norway (挪威) hidantu ku wankuo caay bulici nuheni ku ngangan.

丹麥王室總攬三國的外交和國防事務，各國內政則保持獨立。

Denmark (丹麥) wanse pulungen nuheni ku tuluay a sakayputah a cabay (外交) atu nu hitay a kakawaw (國防), nu kanatal tu akawaw u kanatal tu kumicidekay amasacacay.

但是，在聯盟時期，丹麥國王並不總是可以兼任瑞典攝政或國王，如瑞典國王卡爾八世在位時期。

nika , inika pulunga tawya, Denmark (丹麥) kuowan caay kawni pikawaw tu Sweden (瑞典) secen (攝政) atu kuowan, nu Sweden (瑞典) kuo-wan (國王) sakawaluay a Ka-Er (卡爾八世) mikuwan henay sa.

在這些間隙里，瑞典的實際統治者通常是從本國貴族中選出的攝政官。

itini i salaadan sa, Sweden (瑞典) nu tateneng mikuwan sa numaka i nuudip tu a kanatal nu siilaya ani singkiwan nu secen tatapang 攝政官.

三國的聯盟把整個北歐地區置於一個國王的統治下，有利於北歐國家對抗德意志漢薩同盟在波羅的海和北海的貿易壟斷地位。

tuluay a lanman (聯盟) hamin han ku Europe (北歐) a kakitidaan pulung han tu cacay a wankuo amikuwan, pangalep tu Pa-o (北歐) a niyaduan palung hantu cacaya a kuowan amikuwan, paka siida tu Pa-o (北歐) a kanatal paculi tu De-I’-Ce-Han-Sa (德意志漢薩) tungmum (同盟) itida i Po-Luo-Di' a bayu (波羅的海) atu amis a bayu (北海) anipisiwbaya putuna ku sakatayni.

15世紀末，丹麥王室和瑞典貴族的矛盾激化，反對聯盟的衝突不斷爆發。

sabaw tu lima (15) a seci mahedek, Denmark (丹麥) wanse atu Sweden (瑞典) siidaay nai ku watan nikasasukapah, mihantaya a lanman sawsawni masasu ada kunuheni .

克里斯蒂安二世于1520年率兵攻佔了被瑞典反對派貴族控制的瑞典首都斯德哥爾摩，並且殺害了大批參與起義的瑞典貴族。

Ke-Li-S-Di-An (克里斯蒂安) e'se, i cacay a malebut lima a lasubu tusa a bataan (1520) a mihcaan ladayen nida ku hitay mialaw tu Sweden (瑞典) mihantaya nu mikuwanay a Sweden (瑞典) suodu S-De-Ke-E-Muo (斯德哥爾摩), sisa pipatayen nuheni ku katuuday nu palekalay tu kawaw a Sweden (瑞典) nusi idaay.

16世紀初期的卡馬聯盟領土1380年瑪格麗特一世讓她的外孫，波美拉尼亞的埃里克任挪威國王。

sabaw tu enem a (16) a seci nu aayaw a Ka-Ma-Lenmum (卡馬聯盟) mililitay a tademaw cacay a malebut tulu a lasubu walu a bataan (1380) a mihcaan ci Ma-Ke-Li-Te’ (瑪格麗特) ise pabelien nida ku teluc, Po-Ma-La-Ni-Ia (波美拉尼亞) a pala Ay-Li-Ke’-Zn (埃里克任) Norway (挪威) kiowan.

原挪威屬地格陵蘭島、冰島和法羅群島從此開始受丹麥統治。

u Norway (挪威) han naw Di-Ke-Lin-Lan subal (地格陵蘭島), Iceland (冰島) atu Fa-luo luyaluy a subal (法羅群島) namakayni malingatu u Denmark (丹麥) kumi kuwanay.

聯盟初期，瑪格麗特一世的懷柔手段使丹麥王室受到各國貴族的擁戴，但後來丹麥王室不斷企圖控制挪威和瑞典的內政事務，導致聯盟的離心離德。

pulung nu lanmun sayaway, Ma-ke-li-te'(瑪格麗特) ese a dawmi' nu wayway u Denmark (丹麥) wanse madiput nu pinaay a kanatal nu namuh, sisa nikudan satu Denmark (丹麥) wanse caay tu pisengal mikuwan tu Norway (挪威) atu Sweden (瑞典) a labuay nu kawaw, nikahida sisa lanman miliyas tu nuhenian.

14至16世紀，丹麥為了打破漢薩同盟對波羅的海貿易活動的支配而進行了一系列戰爭。

sabaw tu sepat (14) katukuh sabaw tu enem (16) a seci , Denmark (丹麥) maydih misungay tu Han-Sa' Tung-Mung (漢薩同盟) milihida tu Puo-Luo-Di' a bayu (波羅的海) a mikawaw pa'pun malihida malepacaw.

丹麥奧登堡王朝的克里斯蒂安一世取得了德意志地區石勒蘇益格和荷爾施泰因的統治權。

Denmark (丹麥) Aw-ten-paw (奧登堡王朝) wancaw a Ke’-Li-S-Di’-An (克里斯蒂安) ese’maala nida ku De-I-Ce (德意志) a kitidaan Se-Le-Su-I-Ke (石勒蘇益格) atu He-E-Se-Tay-In (荷爾施泰因) a sapikuwan.

1521年瑞典貴族古斯塔夫·瓦薩在達拉納省重新招募了一支反抗丹麥的軍隊。

cacay a malebut lima a bataan tusa a lasubu idaw ku cacay (1521) a mihcaan Sweden (瑞典) siidaay ci Ku-S-Ta-Hu (古斯塔夫).Wa-Sa’(瓦薩) itida i Da-La-Na-Sen (達拉納省) milingatu palekal tu baluhay a Denmark (丹麥) nu hidayan.

1523年，古斯塔夫·瓦薩在漢薩同盟的幫助下攻入斯德哥爾摩，丹麥軍隊戰敗，瑞典恢復獨立。

cacay a malebut lima a lasubu tusa a bataan idaw ku tulu (1523) a mihcaan ci Ku-Se-Ta-Hu (古斯塔夫).Wa-Sa’(瓦薩) itida i Han-Sa- Tunmum (漢薩同盟) nipadangan sa midebung tu Se-De-Ke-E-Muo (斯德哥爾摩), Denmark (丹麥) ahitayan mademec, Sweden (瑞典) mapalekal misatada'.

瑞典恢復獨立後，卡爾馬聯盟已經瓦解，但丹麥和挪威仍然維持着聯盟國家。1534年挪威被取消王國的地位，降為丹麥的省。

mapatideng satu ku Sweden (瑞典), Ka-E-Ma-Lanmum (卡爾馬聯盟) mabulesak tu kunuheni, nika u Denmark (丹麥) atu Norway (挪威) mahidatu kunuheni masasukapah a kanatal. cacay a malebut lima a lasubu tulu a bataan idaw ku sepat (1534) a mihcaan Norway (挪威) mapalawpes ku wankuo a ngangan, pahetiken mala Denmark (丹麥) a kenis.

17世紀，瑞典為爭奪波羅的海霸權不斷與丹麥交戰。

sabaw tu pitu (17) a seci, Sweden (瑞典) mangalay mialaw tu Po-Luo-Di' a bayu (波羅的海) caay pisengal atu Denmark (丹麥) malepacaw.

1658年，瑞典最終收復了斯堪的納維亞半島上長期被丹麥佔領的南部沿海地區。

cacay a malebut enem a lasubu lima a bataan idaw ku walu (1658) a mihcaan, Sweden (瑞典) sadikuday satu maalaw tu nuheni ku S-Kan-De-Na-Wia-ya a kumay (斯堪的納維亞半島) s nu hatidaay tu nutenes ani a lawan nu Denmark (丹麥) a nutimulan nu dadipasan a kakitidaan.

1809年，俄羅斯帝國吞併了瑞典統治下的芬蘭。

cacay a malebut walu a lasubu idaw ku siwa (1809) a mihcaan, E’-Russia (俄羅斯) dikuo debungan nu Sweden (瑞典) mikuwan tu Finland (芬蘭).

拿破崙戰爭後，根據1814年基爾條約，丹麥將挪威轉讓給瑞典。經過了短暫的武裝抵抗，挪威成為瑞典國王統治下的王國。

Na-Puo-Lun (拿破崙) nikaminan satu malepacaw , sakamusa cacay a malebut walu a lasubu cacay a bataan idaw ku sepat (1814) a mihcaan nu Ci-E nika sasulitan (基爾條約) nika sasulitan, Denmark (丹麥) hiyan nu Norway (挪威) sipabeli i Sweden (瑞典). apuyu kuni kalpacaw amiwaies, Norway (挪威) mala Sweden (瑞典) kuowan nikuwanan a wankuo.

1905年，挪威以和平的方式從瑞典獨立。

cacay a malebut siwa a lasubu idaw ku lima (1905) a mihcaan, Norway (挪威) han misadawmin tu wayway namaka Sweden (瑞典) micidek masacacay.

1938年，冰島脫離丹麥獨立。法羅群島和格陵蘭至今仍為丹麥領地。

cacay a malebut siwa a lasubu tulu a bataan idaw ku walu (1938) a mihcaan , Iceland (冰島) miales tu Denmark (丹麥) micidek masacacay. Fa-Luo luyaluy a subal (法羅群島) atu Greenland (格陵蘭) katukuh ayda u Denmark (丹麥) a lala'.

malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan

• CIA
• 外交部
• List of current heads of state and government
• 挪威：https://www.backpackers.com.tw/guide/index.php/%E6%8C%AA%E5%A8%81