Senegal
Senegal (塞內加爾)
u Senegal sa i labu nu Africa (非洲), itiza i 14 00 N, 14 00 W.
u ahebal nu lala' mapulung sa 196,722 km2.
u ahebal nu lala'ay sa 192,530 km2, u ahebal nu nanumay sa 4,192 km2. hamin nu tademaw sa 14,320,055.kakalukan umah sa 46.80%, kilakilangan umah sa 43.80%, zumaay henay umah sa 9.40%.
塞內加爾共和國（法語：La République du Sénégal），簡稱塞內加爾，西非國家，位於塞內加爾河的南岸，首都達卡。它的西邊是大西洋，北邊是茅利塔尼亞，東邊是馬利，南邊是幾內亞和幾內亞比索。
Senegel kapulungan a kanatal (塞內加爾共和國) (fa'iy : La République du Sénégal), singangan sa tu Senegel (塞內加爾), Africa (西非) a kanatal, itida i Senegel a sauwac (塞內加爾河) nutipan a dadipasan, sudu u Dakar (達卡). nutipan han u Tasi-yang (大西洋), amisan u Mauritania (Maw-li-ta-ni-ya 茅利塔尼亞), waliyan u Mali (馬利), nutipan u Guinea (幾內亞) atu Guinea-Bissau (幾內亞比索).
甘比亞在塞內加爾的包圍之中，維德角群島在距離其海岸約560公里處。
Gambia (Kan-pi-ya 甘比亞) itida i Senegel (塞內加爾) aliwliw, Wideciw subasubalan (維德角群島) mibatad tu bayu nu dadipasan han kiya lima a lasubu enem a bataan a kunli nu kakitidaan.
tapang tusu nu kanatal (首都) mikawaway-kalumyiti
u tapang tusu nu kanatal sa u Dakar (達卡).
kakinginan nu kanatal demiad (國家紀念日) mikawaway-kalumyiti
kakinging nu kanatal demiad sa 4 bulad 4 demiad.
tabakiay a tapang nu kanatal (元首) mikawaway-kalumyiti
u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Macky Sall, micakat a demiad sa i 2012 a mihca 4 bulad 2 demiad.
kakitidaan (地理) mikawaway-kalumyiti
塞內加爾位於非洲大陸的西部，地形主要為平原，東部和東南部有丘陵高地，沿岸多起伏的沙丘。
Senegal (塞內加爾) itdai Africa (Fa-cuo 非洲) talu a nutipan, wayway nu lala han u enal, waliyan atu wali timulan sa idaw ku talakaway nu buyu', lilis nu dadipasan masa kubukubu ku likelikenan.
塞內加爾河（the Senegal River）是其北方邊界，在其境內長850公里。另外，塞內加爾還有甘比亞河和卡薩芒斯河。
Senegal a sawac (塞內加爾河, the Senegal River) u amisan a lilis nu babenisan, tini i labu nu kanatal tanayu han makaala tu walu a lasubu lima a bataan a kun-li (公里). dumasatu, Senegel (塞內加爾) idaw henay ku Gambia (Kan-pi-ya 甘比亞河) sauwac atu Ka-sa-mang-se (卡薩芒斯) sauwac.
首都達卡位於維德角半島（the Cap-Vert Peninsula），是非洲大陸的最西端。
tusu u Dakar (達卡) itida i ngawa-Verde kumay (the Cap-Vert Peninsula, 維德角半島), u Africa talu (非洲大陸) nu sakanutipan .
demiad (氣候) mikawaway-kalumyiti
塞內加爾受信風帶影響，屬夏雨冬乾型的熱帶莽原氣候，中部和東部大部分為半沙漠地帶。年雨量約600毫米，由北向南遞增，雨季為六月至十月。
Senegel (塞內加爾) kanahatu makinawl nu bali, u lalud maudad kasienawan maacak nu caledesay a demiad, teban atu waliyan a niyadu’ malatusaay ku likenlikenan. tumihcaan kaudadan sa enemay a lasubu a haw-mi (毫米), namaka amis pasayda i tumul macunus, u udad han enemay a bulad katukuh tu cacay a bataan a bulad kuyu udad.
最高月均溫27℃，最低月均溫17℃，由內陸向海岸遞減。
satalakaway nu caypiwac (溫度) han tusa a bataan idaw ku pitu a du’ (27℃) , sasabaay a bulad nu caypiwac han makaala tu sabaw tu pitu a du’ (17℃) , namakayda i labu pasayda i bayu haymawsa mawada.
likisi nu Senegel (塞內加爾的歷史) mikawaway-kalumyiti
根據考古發現，塞內加爾在史前即有人居住了。在塞內加爾占主導地位的伊斯蘭教在11世紀第一次傳入該地區，95%的塞內加爾人是穆斯林。
kaadihan numi kinkiway tunu mukasi a kawaw, Senegel (塞內加爾) itini i nuayawan a likisi idawtu ku mueneng nu tademaw. itini i Senegel (塞內加爾) mikuwanay tu tademawan a Islanciw (伊斯蘭教) itini i sabaw tu cacay a seci (11) sayaway tayda itida micumud tu niyaduan, siwa a pulu’ idaw ku lima a kilac(95%) Senegel (塞內加爾) a tademaw u Muslim (Mu-se-lin 穆斯林).
在13世紀和14世紀，該地區屬於東部的曼丁哥（Mandingo）帝國的勢力範圍，同時期該地區還有卓洛夫（Jolof）帝國。
itida i sabaw tu tulu a seci (13) katukuh i sabaw tu sepat a seci (14), ninaniyadu’ u waliyan a Mandingo (Man-din-go 曼丁哥) a kanatal nu saicelangay a kakitidaan, tawya a seci nina niyadu han idaw henay ci Cunluo-hu (Jollh, 卓洛夫) a kanatal.
15世紀中葉葡萄牙人侵入，來到塞內加爾，1659年法國在聖路易斯港建立殖民點，1864年成為法國殖民地，1909年併入法屬西非，最終占領該地區。
sabaw tu lima a seci (15) cuoyi Portugal (葡萄牙) a tademaw midebung, makatukuh i Senegel (塞內加爾) cacay a malebut enem a lasubu lima a bataan idaw ku siwa (1659) a mihcaan France (Fa-kuo 法國) itni i Saint louis (聖路易斯) a minatu patideng tu kalimadan a niyadau, cacay a malebut walu alasubu enem a bataan idaw ku sepat (1864) a mihcaan mala France (Fa-kuo 法國) kalimadan, cacay a malebut siwa a lasubu idaw ku siwa (1909) a mihcaan mapulung tu France (Fa-kuo 法國) nu Africa (西非). sadikuday satu midebung tina niyaduan.
1959年1月，塞內加爾同法國殖民地法屬蘇丹結成馬里聯邦。
cacay a malebut siwa alasubu lima a bataan idaw ku siwa (1959) a mihcaan cacay a bulad, Senegel (塞內加爾) malecad tu France (Fa-kuo 法國) kalimadan u (F Sudan (蘇丹) milihida mala Mlilanpan (馬里聯邦).
1960年4月4日同法國簽署權力移交協定，並於1960年6月20日完全獨立。
cacay a malebut siwa a lasubu enem a bataan (1960) a mihcaan sepatay a bulad sapatay a demiad malecad France (Fa-kuo 法國) masasulit tu canli pabeli masasulit, i cacay a malebut siwa a lasubu enem a bataan (1960) a mihcaan enem a bulad tusa a bataan a demiad tada misiteked tu.
但由於國內政治困難，聯邦於8月20日解體。
nina kanatal a cence utiih ayda, u Lanpan i waluway a bulad tusa a bataan a demiad malawpes tu.
塞內加爾和蘇丹（更名為馬里共和國）分別宣布獨立。
Senegel (塞內加爾) atu Sudan (蘇丹) (sumaden nuheni ku ngangan mala Mali kapulungan a kanatal ( 馬里共和國), mihahapu tu misiteked kamisa.
1960年8月，利奧波德·塞達爾·桑戈爾當選為塞內加爾第一任總統。
cacay a malebut siwa a lasubu enem a bataan (1960) a mihcaan walu a bulad, Léopold Sédar Senghor (利奧波德.塞達爾.桑戈爾), maala mala Sayni-ciwe (塞內加爾) sayaway a Cungtun (總統).
在馬里聯邦解體之後，總統桑戈爾和總理馬馬杜·迪亞（Mamadou Dia）共同執政。
itini i Mali liyenpan (馬里聯邦) maliwasak satu, Cungtun ci Senghor (San-ke-el 桑戈爾) atu cungli ci Mamadou Dia (馬馬杜.迪亞) mapulung mikuwan tu.
1962年12月，迪亞試圖發動政變，但沒有成功。
cacay a malebut siwa a lasubu enem a bataan idaw ku tus (1962) a mihcaan cacay a bataan idaw ku tusa a bulad, Diya (迪亞) mitanam milingatu palekal amilawlaw, nika caay kalaheci.
迪亞被逮捕被監禁，並且塞內加爾通過了一部新的憲法以鞏固總統的權力。
Diya (迪亞) madakep pululen, sisa Senegel (塞內加爾) makaawas tu cacaya a baluhay nu sinfa (憲法) patanektek tu kawaw nu Cungtun.
1980年，總統桑戈爾決定退出政壇並將權力交給了他精心挑選的繼承人---阿卜杜·迪烏夫（Abdou Diouf）。
cacay a malebut siwa a lasubu walu a bataan (1980) a mihcaan, Cungtun ci Senghor (San-ke-el 桑戈爾) mihaing miales tu centan u nimecmecan a kawaw sipabeli tu nipilian a miduducay a tademaw ci Abdou Diouf (阿卜杜.迪烏夫).
1982年2月1日，塞內加爾同甘比亞組成了名義上的塞內甘比亞聯邦。
cacay a malebut siwa a lasubu walu a bataan idaw ku tusa (1982) a mihcaan tusa a bulad cacay a demiad , Senegel (塞內加爾) malecad tu Gambia (Kan-pi-ya 甘比亞) misakapud tu singangan sa tu Senegambia (Say-nai-Kan-pi-ya 塞內甘比亞) lan-pan.
但是，聯盟在1989年解散。自1982年以來，卡薩芒斯（Casamance）地區分裂勢力同政府軍衝突不斷。
nika, lanman itini i cacay a malebut siwa a lasubu walu a bataan idaw ku siwa (1989) a mihcaan mabulesak. namaka cacay a malebut siwa a lasubu walu a bataan idaw ku tusa (1982) a mihcaan sa, Casamance (卡薩芒斯) a niyadu' masasu laecus malecad tu sifu nu hitay sawsawni amasasu ada’.
阿卜杜·迪烏夫在1981年至2000年期間擔任總統職務。
Abdou Diouf (阿卜杜.迪烏夫) itini i cacay a malebut siwa a lasubu walu a bataan idaw ku cacay (1981) a mihcaan katukuh i tusa a malebut (2000) a mihcaan mala cungtun.
他鼓勵放寬政治參與，減少政府對經濟的干預，擴大外交接觸特別是與其它開發中國家，改善民主與人權。迪烏夫擔任了四屆總統。
cinida misaicelang mipalihalay tu cence milihida, mawada’ku siafu misuayaw tu sakaudip nu sapikawan, misa tabaki tu sakay putah micidek atu duma numa buwahay a kanatal. misumad tu sakalihalay nu mincu atu tademaw. Abdou Diouf (阿卜杜.迪烏夫) mikuwan makaala tu saka sepat nu nikala Cungtunan.
在2000年總統大選中，他敗給了反對黨領袖阿卜杜拉耶·瓦德。塞內加爾完成了歷史上第二次權力的和平交接，也是第一次一個政黨同另一個政黨之間的權力交接。
itini i tusaay a malebud (2000) Cuotun pisingkiwan, cinida mademec nu mihantaya a mililiday ci Apudulaye.wawde (阿卜杜拉耶.耶.瓦德). Senegael (塞內加爾) mahedektu ku likisi tu sakatusa cenli a sakalihalay pabeli, u mitadasay nu cacaya a centan nu duma a centan masukapah tunipabeli.
2004年12月30日，總統瓦德宣布塞國政府與分裂勢力在卡薩芒斯簽署和平協定，卡薩芒斯分裂勢力宣布放棄武裝鬥爭。
tusa a malebud idaw ku sapat (2004) a mihcaan cacay a bataan idaw ku tusa a bulad tulu a bataan a demiad, Cungtun ci Wawde (瓦德) mihapu tu Senegel (塞內加爾) a seyhu atu nika sasuadaay itidai Casamance (卡薩芒斯) masasulit tu saka lihalay nu sasulitan. Casamance (卡薩芒斯) mihapusa alesen ku sakalepacaw a kawaw sa.
2012年3月25日，麥基·薩勒在總統競選中通過兩輪投票，最後在第二輪投票中擊敗了尋求連任的阿卜杜拉耶·瓦德，以65.80%的得票率成功當選為新一任總統。
tusa a malebud cacay a bataan idaw ku tusa (2012) a mihcaan tulu a bulad tusa a bataan idaw ku lima a demiad, May-ci Sa-le (麥基.薩勒) itini i Cungtun nikasasedsedan misingkiw milakuud tu kina tusa anipihapiw, sadikuday itini i sakatusa anipihapiw mademecen nida ku mangalaya henay mala Cungtunay ci Apudulaye.wawde (阿卜杜拉耶.耶.瓦德) sa, i enen a pulu’ idaw ku lima nu walu a pulu’ a kilac (65.80%) a nuhuwsu malaheci maala mala baluhay a Cungtun.