Turkmenistan
Turkmenistan (土庫曼)
u Turkmenistan (u sulit nu Hulam:土庫曼) sa i labu nu Yaco, itiza i 40 00 N, 60 00 E, u ahebal nu lala’ (國土面積) mapulung sa 488,100 km2 , u ahebal nu lala'ay (陸地面積) sa 469,930 km2, u ahebal nu nanumay (水域面積) sa 18,170 km2 hamin nu tademaw sa 5,291,317. kakalukan umah (農田) sa 72%, kilakilangan umah (林地) sa 8.80%, zumaay henay umah sa 19.20%.
tapang tusu nu kanatal (首都)
mikawaway-kalumyitiu tapang tusu nu kanatal sa u Ashgabat (阿什哈巴特).
kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)
mikawaway-kalumyitikakining nu kanatal demiad sa 27 bulad 10 demiad.
tabakiay a tapang nu kanatal (元首)
mikawaway-kalumyitiu tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Gurbanguly Berdimuhamedow, micakat a demiad sa i 2006 a mihca sabaw tusa bulad tusa bataan demiad.
土庫曼是一個中亞西南部的內陸國。1991年宣布從蘇聯獨立，土庫曼也是亞洲唯一的永久中立國，石油天然氣資源豐富。
u Turkmenistan sa i ti tebatebanan nu Ya-cuo kalanutipan pasay nutimul a tukutukusan a kanatal. i ti 1991 a mihcaan pabinawlan tu hekalay sipakay nu Su-lien kunida sa malakanatal, ina Turkmenistan uyda sa i Ya-cuo a masacacayay a caay kasumad misuayaw pasatebanay a mitimaadaw a kanatal, u sakay simal sa nikaidawan nu makay lahaday amin nu i yadahay nu damek.
公元前3000年，土庫曼境內出現階級社會。7世紀，阿拉伯人征服土庫曼後，當地人民遂漸改信伊斯蘭教。
i ayaw nu celahcan makaala tu 3,000 a malebut nu mihcaan, ina Turkmenistan a kanatal i labu nu kakitidaan sa, muculal ku masa selalay a sakay nu siyakayay a nipasasiduma. i pituay a seci sa, u A-la-po a tademaw sa kademecan nu heni ku Turkmenistan, nudikudan sa kakayda satu ku binawlan a pasumad sisinggu tu ya I-se-lan hananay a kiwkay.
1991年10月27日，宣布獨立，改稱土庫曼共和國，同年12月21日，加入獨立國家國協。蘇聯解體後，土庫曼成為獨立的國家。1995年12月12日，聯合國正式承認土庫曼為永久中立國。薩帕爾穆拉特·尼亞佐夫於1999年成為終身總統，實行獨裁統治。
1991 a mihcaan cacay a bataan a bulad tusa a bataan idaw ku pituay a demiadan, pangiha' tu sakay nu kunida sananay a malakanatal, sipasumad ku ngangan u Turkmenistan han a kanatal. nadikudan nu kalaliwasakan nu Su-lien sa, i 1995 a mihcaan sabaw tusa a bulad sabaw tusa a demiadan, micumud tu i kapulungan a paykanatal mala u nu tatenga'ay a nipawacayan a Turkmenistan, masatenesay nu kalatebanan a misuayaw tu kasasalacus nu mamuwanay a kanatal, ya ci Sa-pa-el-mu-la-te-ni-ya-cu-fu hananay, i ti 1999 a mihcaan mala u nu kabelecan nu udip a mala cung-tung, misaheci tu sikelecay nu udipay a mikuwan tu kanatal.
尼亞佐夫被尊稱為土庫曼巴希，他在國內推行個人崇拜，於1994年起修改該國的憲法，逐步將自己行使的總統權力擴大，在1999年獲無限期執行總統職權；傚法古羅馬凱撒大帝更改12個月份名稱—自己名字是一月，母親名字是四月，如此類同。
ci Ni-ya-cu-fu sikasikadan a nikaidaw a sipangangan tu Turkmenistan Pa-si han, cinida sa i kanatal sa micuduh tu sakay nu zibunay a pakasikad tu binawlan, sisa i 1994 a mihcaan miteka tu micunus tu nu kanatalay a hulic, haymaw han a maysumad ku sakasitungus nu sakay cung-tungay a hulic a mikiyadah sakelec, 1999 a mihcaan sa sikaala nida tu nayay ku sadedep nu kasa cung-tung a sipahanhan, mitudung tu ya sumamaday kiya hungti nu Lo-ma-kay-sa, micidek ku nipasumad tu kuyumi a nipangangan i sabaw tusa a bulad, atu tatangahan a bulad sa sakunidaan a pangangan, i sepatay a bulad sa nu ina nida a ngangan, hahini han a sipatatules ku kasasengian.
2005年2月，尼亞佐夫宣布放棄終身總統地位的待遇，並將下屆總統選舉定在2010年舉行，而尼亞佐夫本人在2006年12月21日因心臟驟停而逝世，享年67歲。
2005 a mihcaan sa i tusaay a bulad, ci Ni-ya-cu-fu hananay sa pabinawlan a sipaales ku sanu kapatayan a malacung-tung, kahaminan a tatungusan a singalal atu sakangaay nu nikaudip a tuudtuud, kakayda satu a idaw ku nisaketunan a palaheci tu sakuayaw nu pisingkiw tu nu cung-tungay a kawaw, a i ti 2010 a mihcaan musabalucu’ miteka, nikahida sa ci Ni-ya-cu-fu sa, u udip nida katukuh i 2006 a mihcaan sabaw tusa nu bulad tusa a bataan idaw ku cacay a demiad, siimelang tu nu sinzuay kakayda satu a mabelec, nikaudipan nu mihcaan sa makaala tu enemay a bataan idaw ku pitu a nikabalaki.
人口570萬人（2020年），當中土庫曼族為大多數。人口分布極不平均，絕大部份人口聚居在城市和綠洲，當中有很多非土庫曼族人在城市居住，他們是在蘇聯時期移居至土庫曼的技術人員、工人等的後裔。而近三分之二的土庫曼族人則住在村落。
nikatuudan nu tademaw sa makaala tu 570 nu mang (i 2020 a mihcaan), i labusa u Tu-ku-man a tademaw ku sakayadahay. nikalaliwasak sa caay kasapalalen, katuuday nu tademaw a mueneng saupu sa i kalabangbangan nu tuse atu idaway ku langlangdawan a kakitidaan, kasaupuan sa katuud ku cayay ka u Tu-ku-man a binacadan, u heni sa namakay i nu Su-lien a nu tukiay kalimadan tayni u mitesekay amin a musakawaway atu iluciluc, micapi ku nu Tu-ku-man a binacadan, makaala tu tulu nu tusa iti niyadu’ atu i naka a maudip.
土庫曼族以往是遊牧民族，現多以務農為生。在沙俄入侵吞併前族人分成了多個部落，但是沙俄的兼併使部落間更團結。土庫曼人的定義是父親有土庫曼血統以及遜尼派穆斯林，牧人的地位比農人高，只有窮困的人才做農人，他們出售馬匹，有時出賣奴隸。
ina Tu-ku-man a binacadan sa, i nu ayaw nau pahutingay a binacadan, ayda satu u malukay ku sitatungus a sikaudip. iti nu ayawan a nipicebis atu nipidebungan nu Sa-e' (沙俄) sa, u binacadan nu niyadu’ sikayadaen a miwaswas a pasiduma, nika nikahida nu heni sa sikabalud nu balucu’ nu niyadu'ay. u Tu-ku-man a tademaw a nipidateng a aca sa, u wama nu Tu-ku-man sakay nu udipay a idang atu idaw ku Sun-ni-pay a Mu-se-li, u pahutingay a sitatungs sa malakuwit ku nu malukay, uyda saan u pakuyucay i tawya a sikakawaw tu malukay, milalicay ku heni pacakay tu subayu, alahicaen sa pacakay henay tu sakala tubangan.
在18世紀之前，土庫曼地區受伊斯蘭文化影響。18世紀沙俄侵佔中亞並派俄羅斯人到中亞開墾發展，俄羅斯的文化影響漸漸滲透。但自蘇聯瓦解、土庫曼成為獨立國家之後，又由於俄羅斯在當地影響力逐減和國家大力提倡伊斯蘭文化，令兩者此消彼長。
iti nu ayawan nu sabaw walu seci, Turkmenistan a kanatal malawlaw nu I-se-lan hananay a kiwkay. i 18 seci ya Sa-e' taydaen i midebung tu kalatebanan nu Ya-cuo, miculcul aca tu nu Russia a binawlan tayni padadas tu sakalukan kalaidaw nu silacul, u lalaganwan nu Russia sa haymaw satu midelac mulenu i nikaudipan. nika sikalaliwasakan nu Su-lien sa, ina Turkmenistan kunida sa malakanatal i nudikudan, ya masanu Russiaay a lalangawan atu nina nu i kaudipan hamaw satu a sikapawan, pasu misaicelang ku aydaay a kanatal a palekal tu nu sakay nu I-se-lan a singgu atu lalangawan, matenes matenes sa hida satu a malawpes atu kalabangbangan i liwan nu kadademecan.
ta-bi nu aidangan (旅遊)
mikawaway-kalumyiti地獄之門（又稱達瓦札天然氣燃燒坑）是土庫曼達瓦札村的一處天然氣田，其地面於1971年崩塌，形成天然氣坑。地質學家為避免甲烷擴散而將氣坑點火，自此該處一直連續燃燒。該氣坑直徑為69米，深度為30米。台灣恆春鎮的出火特別景觀區原理亦同，最大的差異在於面積大小。
iduutay a panan hananay sa (masadumaay a nipangangan u Ta-wa-ca sakay nu lahaday a bali sikalecad nu gasu a nikalikat tu a silamal u masa lebungay) u sanu Turkmenistan Ta-wa-ca a niyadu’, kalaidaway tu a masaumahay nu lahaday a gasu, u lala' niya umah sa na i 1971 a mihcaan namapelad tu, kakayda satu mala nu lahaday a lebung. u mamikingkiway tu lala' a mistesekay matalaw a sikawaswas nu ya Ciya-wan hananay a letek sa, sipalikat nu heni tu lamal a maytuduh tu nikalatlatan nu gasu, namahida satu ya lamal katukuh ayda sa nacaay henay kapanengen, ya nikaahebal nu lebung sa makaala tu 69 a depah, u nikamulcekan sa makaala tu 30 a depah. nu Taywanay i Heng-cun a ya micidekay a aidangan nikasilamal sa malecad tu, u nikatabakian sakacaay kalecad sa u nikaahebalan nu kasilamalan.
該氣坑是一處受歡迎的旅遊景點。過去五年共有五萬名遊客到訪。氣坑的總面積為5,350平方米，相等於一個美式足球場的大小。氣坑附近同時是野生沙漠露營的勝地。
ya lebung nu masalahuday a gasu sa, masa nu kanamuh han nu ta-bi a aidangan a aadihan nu labang. i ayaw nu limaay mihcaan sa, kalaidaw nu limaay a mang nu midangay a labang tayda, u lebung nina lahaday a kunida sananay a kalaidaw nu lahuday a umah a nu gasu sa, nikaahebalan pulung han a maysausi sa, makaala tu 5,350 a pin-huwan a depah kaahebal, mahida u masacacayay nu Amuhuwanay a tatukudan a mali kaahebal. i capian nu masaumahay anu idaw niya lahaday a masalahuday a gasu sa, kutusi sa masa nu kanamuhan nu i hekalay a tayda milabin, mitanam tu saecawan atu mikungling tu besi nu masatademaway a tatama sa, u sakasaan i nu dumaay a niyadu' atu nu dumaay a kanatal, i nikaudipan sa caay pakatanam tu sakay calepacepanay a sikaudip, kiyu i tini sa u tataydaan aca nu midangay a mitanam tu masasiduma a nikaudip.