Poland

Poland（波蘭）

u Poland sa i labu nu Europe, itiza i 52 00 N, 20 00 E.

u ahebal nu lala' mapulung sa 312,685 km².

u ahebal nu lala'ay sa 304,255 km², u ahebal nu nanumay sa 8,430 km².

hamin nu tademaw sa 38,523,261.

kakalukan umah sa 48.20%, kilakilangan umah sa 30.60%, zumaay henay umah sa 21.20%.

tapang tusu nu kanatal (首都)

u tapang tusu nu kanatal sa u Warsaw (華沙).

kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)

kakining nu kanatal demiad sa 3 bulad 5 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Andrzej Duda, micakat a demiad sa i 2015 a mihca 8 bulad 6 demiad.

likisi (歷史)

波蘭地域已經有先民棲息。不過，今天波蘭民族的最直系祖先是西元前七百年左右是當地的西斯拉夫人。

Poland (波蘭) a niyaduan idawtu ku maluayaway a tademaw tayda itida mueneng. nika, aydahay a Poland (波蘭) a binacadan u kakawsan nuheni sa namakayda i siyun nu ayawan pitu a lasubu nuitidaay a tademaw ci Sise-la (西斯拉夫人) a tademaw.

2003年4月，印巴兩國先後表達了重新進行對話的意願，11月25日在實際控制線停火。

tusa a malebut idaw ku tulu (2003) a mihcaan sepatay a bulad, India (印度) Pakistan (巴基斯坦) nina tatusaay a kanatal masasakamu patahekal tuni ka lingatu ani kasa kamuan , sabaw tu cacay a bulad tusa a bataan idaw ku lima a demiad pasaluimengen nuheni mikuwan tuni kalpacaw.

966年，梅什科一世接受基督宗教（天主教），使波蘭基督教化，這也讓波蘭至今仍和愛爾蘭並列為全世界天主教徒比例最高的國家。

siwa a lasubu enem a bataan idaw ku enem (966) a mihcaan Maseke (梅什科) ise milayap tu kilisetukiw (tinsukiw) a kiwkay, u Poland (波蘭) mala kilisetu a sinciaan. nina aydaay a Poland (波蘭) katukuh aydaay a Ayelan (愛爾蘭) palecaden nu kitakit a tinsukiw a kilac nu satalakaway a kanatal.

12世紀開始，因為隔壁神聖羅馬帝國的強大，波蘭王國不得不放棄一部分中歐領土、轉而保護東歐弱小的羅斯公國，導致之後將近800年在東歐的恩怨.

sabaw tu tusa a se-ci malingatu, itepalay nu Sen-cen Roma ti-kuo (神聖羅馬帝國) anika icelang, Poland (波蘭) wan-kuo ahican caay piales tu Cuo-o Europe (中歐) a lala' kiya haw, pasaida midiput tu Tun-o Euripe (東歐) adidiay a Luo-se kunkuo (羅斯公國), sisa masasu ada’tu micapi tu walu a lasubu a mihcaan itida i Tun-o Europe (東歐) ani kasasuadaan.

13世紀中葉蒙古西征波及了波蘭，蒙古帝國滅了大部份中亞國家及羅斯公國後入侵波蘭.

cacay a bataan idaw ku tulu a seci nu cuoye Mongolia (蒙古) pasaida i nutipan midebung tu Poland (波蘭), Mongolia (蒙古) di-kuo (帝國) debunga nuheni ku Cuo-ya Asia (中亞) a kanatal atu Luo-se kun-kuo (羅斯公國) nikudan debungen nuheni ku Poland (波蘭).

但是這也是蒙古在歐洲領土擴張的極限，列格尼卡戰役中波蘭和條頓騎士團聯軍被蒙古軍完全殲滅，

nika uyniyan u Mongolia (蒙古) itini i Europe (歐洲) a kitidaan misa ahebal tu tanengay a kitidaan, Leakenika (列格尼卡) malepacaw henay Poland (波蘭) atu tiwdun'(條頓) maka subauay a mapulungay masakaputay a hitay hiyan nu Mongolia (蒙古) ahitay mamim apatayan.

1260年代—1280年代又被四大汗國之一的金帳汗國侵略，使波蘭元氣大傷。

cacay a malebut tusa a lasubu enem a bataan (1260) a mihcaan - cacay a malebut tusa a lasubu walu a bataan (1280) a mihcaan demecen naca nu sasepatay a kanatal nu Cincen (金帳) a kanatal misawacu, sisa nai’satu ku laheci nu Poland (波蘭).

14世紀，波蘭和神聖羅馬帝國終於恢復和平，但也導致了波蘭遠離了中歐，正式成為東歐國家.

cacay a bataan idaw ku sepat (14) saci, Poland (波蘭) atu Sensnluomadikuo (神聖羅馬帝國) alaw masasu kapah tu. nika Poland (波蘭) haymaw satu miliyas tu Cuo-o Europe (中歐), malatatengaay tu nu Tuo-o Europe (東歐) a kanatal.

13～14世紀波蘭和鄰國立陶宛大公國組成緊密的聯邦、兩國也經常在皇室上互相聯姻，最終波蘭立陶宛打退了分裂中的金帳汗國.

cacay a bataan idaw ku tulu (13)- cacay a bataan idaw ku sepat (14) a seci Poland (波蘭) atu biyaw a kanatal Litaw-wan-ta-kun-kuo (立陶宛大公國) amelik patiden tu masakaputay a kanatal, nina tusaay a kanatal sawsawni itini i hunse (皇室) malalaluma'an. sadikuday satu Poland Lithuania (波蘭立陶宛) demecen nuheni ku masasuaday nu Cincehan (金帳汗國) kanatal.

脫離和蒙古人的臣屬關係，並取代蒙古韃靼人成為歐陸大國.

miliyas atu Mongolia (蒙古) a tademaw nika sasungaay, alan nuhani ku Mumkutadan (蒙古韃靼) a tademaw mala O-lu Europe (歐陸) a satabakiya nu kanatal.

16至18世紀，兩國合併成單一的波蘭立陶宛聯邦、並且經歷了200多年的頂峰時期，並和東面崛起的俄羅斯沙皇國多次發生戰爭.

cacay a bataan idaw ku enem katukuh katukuh tu cacay a bataan idaw ku walu a seci, nina tatusaay a kanatal palacacayen nu heni tu Poland Lithuania (波蘭立陶宛) a kanatal, sisa nikaydaan nuheni makaala tu tusa a lasubu a mihcaan ku sakapahay satalakaway a zutay, milihida tu waliyan ni palekalan a E'luosesahun (俄羅斯沙皇) kanatal kinapina a malepacaw.

以及和鄂圖曼帝國的戰爭這段時間波蘭立陶宛成了和西班牙帝國、神聖羅馬帝國、鄂圖曼帝國並駕齊驅的歐洲四強之一。

atu Ottoman (鄂圖曼) kanatal a nikalepacawan itinisatu Poland Lithuania (波蘭立陶宛) mala atu Spain (西班牙) a kanatal Sensnluomadikuo (神聖羅馬帝國), Ottoman (鄂圖曼) kanatal, malecad atu Europe (歐洲) nu sepatay a saicelangay nu kanatal.

18世紀末期，波蘭-立陶宛聯邦極速衰弱，在神聖羅馬帝國境內的奧地利帝國、普魯士王國、和波蘭的老對手俄羅斯帝國三國聯手進行三次瓜分之下而亡國.

cacay a bataan idaw ku walu nikudan a seci, Poland Lithuania (波蘭立陶宛) pulu nu kanatal kalamkam a malawcu, itini i Sensnluomadikuo (神聖羅馬帝國) a kanatal a Awtili (奧地利) a kanatal, Puluse wankuo (普魯士王國) atu Poland (波蘭) nu ada’ nuheni tu Russia (俄羅斯) kanatal nu tuluway a kanatal kina tulu kunuheni mibenis sisa malawpes satu kiya kanatal .

從而開啟了之後200年中波蘭不斷被滅國、又不斷浴火重生的循環。

namakayda malingatu nu tusaay a lasubu a mihcaan Cuo-Poland (波蘭) haymaw sa malawpes, haymaw satu liyawliyawsa a laecus.

1683年，波蘭國王率騎兵擊退了進攻奧地利的土耳其軍隊，保護了歐洲的完整，史稱維也納之戰。

cacay a malebut enem a lasubu walu a bataan idaw ku tulu (1683) a mihcaan, Poland (波蘭) kuowan ladayen nuheni ku hitay midebung amilepacaw tu Awtili (奧地利) nu Tueci (土耳其) a hitay, midiput tu O-cuo Europe (歐洲) anikakapah, pangangan han tu Wiyena (維也納) ani kalepacaw han.

19世紀，拿破崙一世戰敗後，波蘭的大部分領土屬於俄羅斯帝國沙皇的疆土，但在俄羅斯帝國發生十月革命後.

cacay a bataan idaw ku siwa a seci, ci Napoleon (拿破崙) ese mademec nikalepacaw satu, Poland (波蘭) nu hatidaay tu a lala' nu Russia (俄羅斯) kanatal Sahun (沙皇) a lala, nika Russia (俄羅斯) a kanatal kina cacayan a bataan a bulad a malepacaw.

波蘭於1918年11月取得獨立，成立了共和國，史稱波蘭第二共和國。

Poland (波蘭) itinitu i cacay a malebut siwa a lasubu cacay a bataan idaw ku walu (1918 ) a mihcaan cacay a bataan idaw ku cacay a bulad misiteked tu kunuheni, patideng tu pulung nu kanatal, isulit nu likisi Poland (波蘭) u sakatusa a pulung nu kanatal.

sakaudip (經濟)

(1989)年後,波蘭由蘇聯模式的計劃經濟向市場經濟轉型，GDP在1993至2000年間增長較為迅速.

cacay a malebut siwa a lasubu walu a bataan idaw ku siwa a mihcaan (1989) nu nikudan, Poland (波蘭) nu Soviet lekec (蘇聯) a awayway nu kiyaku a sakaudip pasaida i iciba nunipi sumad, GDP itini i cacay a malebut siwa a lasubu siwa a bataan idaw ku tulu (1993) a mihcaan katukuh tu tusa a malebut (2000) a mihcaan macunus kunika tanayuan mucelak.

但到2001年由於國內消費投資減少以及全球經濟發展放緩影響，波蘭經濟的增長也開始放緩。加入歐盟後，經濟快速成長。

nika katukuh tu tusa a malebut idaw ku cacay (2001) a mihcaan kanatal adidi kumi cakaya tu cancanan mawada’ atu kitakit nu sakaudip cacelakan mahaymaw ku kangdahan, Poland (波蘭) nu sakaudip anika cunus nikatanayu haymaw satu caaycelak. milihida satu Europe a malasacabayay (歐盟), sakaudip nuheni kalamkam satu mucelak a kapah.

波蘭自恢復獨立以來，經過1990年代的發展變遷，特別是在21世紀初的幾年裡，波蘭在歐洲的重要性越來越引人重視，甚至有望成為歐盟五巨頭之一。

Poland (波蘭) nami siteked satu, namakay i cacay a malebut siwa a lasubu siwa a bataan (1990) a mihcaan mapalekal masumad, micidak i tusa a bataan idaw ku cacay (21) a saci nuayawan nu pina a mihcaan, Poland (波蘭) itini i Europe (歐洲) sakae’timan han kaadihan tu nu katuuday, sisa alaw a mala Europe a malasacabayay (歐盟) un sakalalima a sakasiidaay.

sasinguan nu Poland (波蘭宗教)

波蘭87.5%的人口信奉天主教，其餘的5%人口大多屬於東正教或基督新教。現在已經很少有依然忠實虔誠的遵守天主教的傳統習俗。

Poland (波蘭) 87.5 a kilac a tademaw u tinsukiw ku yadahay, duma satu nu lima a kilacan (5%) a tademaw u Orthodox a kiwkay (東正教) atu kilisetu a baluhay nu kiwkayan. ayda han adiditu ku mitesekay tu tinsukiw a lalay nu lisin.

雖然歷史上曾征服波蘭的普魯士和俄國都企圖壓制天主教，但反而堅定了波蘭人對天主教的信念。

amica kunisulitan tu ilikisi nadebungan nu Poland (波蘭) a Puluse (普魯士) atu Russia (俄國) manglay mipenec tu tinsukiw, nika icelang ku sinku nu Poland (波蘭) a tademaw misuayaw tu tinsukiw.

i-su' (藝術)

波蘭所設計的海報在國際間十分著名，在首都華沙設有世界上第一所海報博物館。

Poland (波蘭) ni sikian tu aadihan itini i kanatal mamelawan nu katuuday nu singanganay, itini i suotu Warsaw (華沙) idawku nu kitakitay a sayaway nu bayu a sinbung nipatideng a puowkun (海報博物館).

而於二十世紀五十年代，在共產政權的統治下，政府對藝術創作的限制反而相對較小，而海報則因此成為了國民自由發聲的途徑。

itini i tusa (20) a seci lima a bataan (50) a ziday, itini i kuncen anikuwanan, sifu misuayaw tu nalimaan ansangaan anipikawan misaadidi'aca', u sibung hantu mala pakunida sananay a sasakamuen nu kakawaw.

時至20世紀，波蘭所出產的電影海報仍然備受關注，被譽為「巧用抽象構圖和大膽用色，脫離了西方的藝術軌跡」。

katukuh tu sabaw tu tusa a seci, Poland (波蘭) anipatidengan a kacudu nu singbung ka ngada han nu katuuday, sakatinengan u " misakainai' tu kulit atu micidekay a kulit, alesen nuheni ku amisay a nalimaan a dadan".